البته معضل زباله‌های بیمارستانی در ایران با برگزاری همایش و میزگرد حل نمی‌شود. حجم انبوه این زباله‌ها و نگرانی از عواقب دفن ناصحیح آن‌ها دغدغه‌ای است که به گفته کارشناسان باید خیلی پیش‌تر از اینها برای آن چاره‌اندیشی می‌شد.
در حالی که در اکثر کشورهای دنیا زباله‌های بیمارستانی پس از تفکیک، استریل و به روش‌های اصولی دفن می‌شوند، در کشور ما هنوز زباله‌های بیمارستانی و عفونی با روش‌های غیر بهداشتی و کاملا غیراصولی دفن می‌شوند.
به گفته کارشناسان به طور متوسط روزانه در تهران حدود 75 تن زباله بیمارستانی تولید می‌شود؛ زباله‌‌هایی که به دلیل دارا بودن آلودگی‌های متعددی از قبیل آلودگی‌های بیولوژیک (شامل انواع ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها و قارچ‌های بیماری‌زا، نسوج و ضایعات پاتولوژیک)، مواد شیمیایی و ترکیبات خطرناک از حساسیت ویژه‌ای برخوردارند و دفن غیر اصولی آن‌ها می‌تواند سلامت انسان را به‌طور جدی تهدید کند.
اگرچه ظاهرا مسئولیت جداسازی و جمع‌آوری این زباله‌ها که تا چند ماه پیش محل اختلاف وزارت بهداشت و شهرداری بود، مشخص شده، به طوری که طبق آیین‌نامه جدید زباله‌های بیمارستانی جداسازی زباله‌ها بر عهده بیمارستان‌ها و جمع‌آوری آن‌ها به عهده شهرداری است، اما عملا اتفاقی نیفتاده است.
مسئله دیگر اختلاف بر سر انتخاب روش امحای زباله‌هاست. در این میان با وجود اینکه مسئولان شهرداری از بین تمام روش‌های بیخطرسازی زباله و سوزاندن و دفن آن‌ها، بهترین روش را روش زباله‌سوز می‌دانند، بخصوص زباله‌سوز‌هایی که در دمای 800 و هزار و 100 درجه زباله را می‌سوزاند، وزارت بهداشت سیستم زباله‌سوز را به کلی نفی و سیستم غیر‌سوز که طی آن زباله فقط ضدعفونی می‌شود را مناسب‌ترین راه می‌داند.
توجیه کارشناسان وزارت بهداشت در مورد استفاده از این روش هم این است: فن‌آوری‌های جدید اتوکلاو و ماکروویو که در دسته‌بندی روش‌های بیخطرسازی زباله هستند، استانداردهای حفاظت از محیط زیست را در حد تقریبا مطلوبی حفظ می‌کنند.
دکتر قاسمعلی عمرانی، کارشناس بهداشت‌محیط و استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با همشهری، با تاکید بر این که زباله‌های مراکز بهداشتی - درمانی جزء دسته‌بندی مواد زاید خطرناک هستند که جمع‌آوری و حمل و نقل آن‌ها قوانین خاص خود را دارد، می‌گوید: در مصوبه قانون و آیین‌نامه پسماندها آمده است که اصولا تولید‌کننده زباله باید مسئولیت جمع‌آوری آن را به عهده بگیرد و این کار جزء وظایف وزارت بهداشت است، پس شهرداری در این میان فقط نقش پیمانکار را دارد.
به گفته وی ما نمی‌توانیم هیچ کدام از روش‌های سوزاندن زباله یا بیخطرسازی را نفی کنیم بلکه هر دوی آن‌ها می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند منتهی با اعمال ضوابط و امکاناتی که وجود دارد. دکتر عمرانی ادامه می‌دهد: البته الان روش بیخطرسازی زباله بخصوص روش اتوکلاو مقدم بر همه روش‌ها است چون روش زباله‌سوز به دلیل مشکلاتی که از نظر آلودگی ایجاد می‌کند و همچنین به دلیل استاندارد نبودن، از طرف وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست مردود است. ولی مشکل ما این است که مراکز درمانی خود را منحصر به استفاده از یک نوع روش می‌کنند.
یکی از معمول‌ترین روش‌های دفن زباله، سوزاندن زباله است که وقتی با درجه حرارت بالایی انجام شود، زباله‌سوز باعث از بین رفتن عوامل بیولوژیک بیماری‌زا می‌شود. اما به عقیده کارشناسان علاوه بر این که این زباله‌سوزها منجر به تولید آلودگی‌هایی از قبیل دی‌اکسین‌ها و فوران می‌شوند، هنوز در کشور ما کارکنان و پرسنل در این جهت آموزش لازم را ندیده‌اند و نمی‌دانند چطور باید از روش زباله‌سوز استفاده کنند چون ناقص سوختن زباله منجر به تولید مواد سمی می‌شود. به طوری که خطر این مواد سمی حتی از تصفیه نکردن زباله هم بیشتر است.
زباله‌ها همچنان تلنبار می‌شوند!
با وجود این علاوه بر اینکه هنوز استفاده از روش‌های بیخطرسازی و سوزاندن زباله بین مسئولان سازمان‌های مرتبط محل اختلاف است، در حال حاضر ظاهرا بحث بر سر این است که جداسازی زباله‌های بیمارستانی هم در داخل همان بیمارستان یا مرکز درمانی انجام شود.
دکتر عباس شاهسونی، کارشناس بهداشت‌محیط و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با ابراز تاسف از این که در این مورد هم بین مسئولان شهرداری و مدیریت بیمارستان‌ها اختلاف وجود دارد، به همشهری می‌گوید: الان متاسفانه در بعضی بیمارستان‌ها زباله‌ها جدا می‌شوند ولی ماموران شهرداری هنگام جمع‌آوری زباله آن‌ها را مجددا با هم مخلوط می‌کنند و یا عکس این عمل صورت می‌گیرد یعنی زباله‌ها از طرف بیمارستان‌ها جداسازی نمی‌شوند و شاکی اصلی در این حالت شهرداری است.
به گفته این کارشناس از طرف دیگر هر بیمارستانی موظف است اتاقک مخصوص زباله داشته باشد ولی مشکل بیمارستان‌ها این است که این اتاقک در اغلب آن‌ها کوچک است برای همین در اکثر موارد زباله‌ها روی هم تلنبار می‌شوند. از طرفی اگر ظرفیت اتاقک کافی نباشد، حتی اگر عملیات جداسازی هم انجام شود، زباله‌ها دوباره تلنبار می‌شود.
دکتر شاهسونی با اشاره به این که ماشین‌های حمل زباله هم برای انواع زباله‌ها مشخص نشده‌اند، ادامه می‌دهد: شهرداری که مسئولیت جمع‌آوری زباله‌ها را بر عهده دارد، باید یک ماشین مخصوص جمع‌آوری زباله‌های عفونی داشته باشد و یک ماشین مخصوص جمع‌آوری زباله‌های غیر عفونی ولی حتی در صورت جداسازی زباله از طرف بیمارستان‌ها، شهرداری از یک ماشین برای جمع‌آوری زباله‌ها استفاده می‌کند.
کدام کم‌خطرتر است؟
در عین حال اگرچه روش بیخطرسازی زباله بیشتر مورد تایید است، اما در این زمینه هم به عقیده کارشناسان بهداشت محیط مشکلات زیادی وجود دارد. دکتر عمرانی در این رابطه توضیح می‌دهد: مسئله مهمی که در بحث بیخطرسازی زباله‌ها باید به آن توجه داشت حفاظت و ایمنی کارکنان و پرسنل شاغل است و اینکه نظارت شود که چه کسی در امر جداسازی زباله‌ها اشتباه می‌کند.
به گفته این کارشناس البته در این میان مدیران بیمارستان‌ها هم نمی‌توانند روی تمام این مسائل نظارت کنند و مدیران بیمارستان‌ها هم در امر جداسازی و بی‌خطر کردن زباله‌ها ضعیف عمل می‌کنند.
استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه علاوه بر این متاسفانه ماموران شهرداری در اکثر موارد این زباله‌ها را به صورت غیرقانونی جداسازی و بازیافت می‌کنند، خاطر‌نشان می‌کند: در بیشتر موارد هم زباله‌ها بخصوص در بیمارستان‌ها به صورت غیر علمی پرس می‌شوند در حالی که تکلیف شیرابه آن‌ها کاملا نامشخص است.
به عقیده دکتر عمرانی در حال حاضر تمام اصرار ما بر این است که بتوانیم زباله‌های عفونی را از غیر عفونی‌ها تفکیک و جداسازی کنیم چون 12نوع زباله عفونی داریم که هر کدام از آن‌ها از طرف سازمان جهانی بهداشت تعریف خاص خود را دارند. با این حال در شرایطی که فقط 20 تا 30 درصد زباله‌های بیمارستانی را زباله‌های عفونی تشکیل می‌دهند ما به راحتی می‌توانیم با صرف هزینه، آن‌ها را بی‌خطر کنیم.
