در این بازار خوشرنگ و لعاب در هر فصلی می‌توان میوه‌ها، نوبرانه‌ها و سبزی‌های شهرهای گرمسیری و سردسیری را مشاهده کرد، از سبزی‌های کوهی که مسافر مهاباد و کرمانشاه هستند تا شاتوت‌های درشت و آبداری که از کاشان و مشهد توسط باغداران برداشت شده و اکنون با رنگ‌های قرمز و سیاه‌شان خریداران را به سمت خود جذب می‌کنند. بازار خوشرنگ و لعاب تجریش آنقدر مشتری دارد که حالا پای میوه‌های خارجی هم به برخی مغازه‌های آن باز شده و در بسته‌بندی‌های کوچک و با اسم‌های عجیب و غریب و قیمت‌های بالا خودنمایی می‌کنند. در روزهای پایانی بهار سری به این بازار هزاررنگ زده‌ایم و پای صحبت‌های اهالی شمیران نشسته‌ایم تا برایمان از عطر خوش سیب شمرون و خواص گیاهان کوهی بگویند.
در روزهای آخر بهار و با گرم شدن هوا، سبزی‌های کوهی والک و ریواس کم‌کم جای خود را به نوبرانه‌های تابستان می‌دهند و میوه‌های هلو، گیلاس، زردآلو و... در رنگ‌های وسوسه‌انگیز در مغازه‌ها و کنار پیاده‌روها به فروش می‌رسد. اکنون در کنار چند کیسه باقیمانده نخود فرنگی و باقالی کاشان می‌توان سبدهای مخصوص برگ درخت انگور را به وفور پیدا کرد. حضور سبزی‌های معطر در این بازار پیامی برای بانوان خوش‌ذوق و کدبانو دارد که دست بجنبانید، هنگام خرید والک و سیرک و ریواس و تهیه غذاهای خوشمزه است، هنگام فریز کردن لوبیا و نخودفرنگی است یا الان موقع تهیه غذای خوشمزه دلمه است. حتی اگر به قصد خرید هم به تجریش نروید، عطر خوش این بازار و صدای فروشندگان وسوسه خرید را در شما ایجاد می‌کند تا دست خالی به خانه نروید.
- بازار داغ و سبز
هر سال با شروع فصل بهار بازار تجریش رونق می‌گیرد و پای فروشندگان ریواس، والک و سیرک و... به این بازار باز می‌شود. خیلی از فروشندگان می‌گویند سبزی‌های کوهی که به فروش می‌رسانند از نوع مرغوب و ارمغان شهر مهاباد است اما برخی دیگر هم معتقدند سبزی‌های کوهی شمیران را به فروش می‌رسانند. البته اهالی قدیمی شمیران که در دارآباد و لواسان ساکن هستند جایگزینی برای سبزی‌های کوهی شمیران قائل نیستند و معتقدند کنگرهای آهار و باغ‌گل نظیر ندارند، درست مانند «کماگوش» یا «گوبُلَک»؛ قارچ‌هایی که گاهی وزن آنها به ۲کیلو می‌رسد و با پختن یا کباب کردن‌شان می‌توان از مهمانان پذیرایی کرد.
شمیرانی‌ها و آنها که اهل کوهنوردی هستند حتماً در فصل بهار راهی کوه‌های دارآباد و توچال می‌شوند اما حاضر نمی‌شوند برای لذت بردن از طعم یک غذای اصیل شمیرانی مانند والک‌پلو، طبیعت را تخریب کنند. «عباس صالحی» یکی از اهالی شمیران می‌گوید: «تخریب طبیعت کوهستان در اثر چیدن این گونه‌های گیاهی موضوعی است که موجب نگرانی دوستداران محیط‌زیست شده است. بارها این موضوع را به گردشگران تذکر داده‌ایم اما ظاهراً تأثیری نداشته است. باید دلسوز طبیعت باشیم و این‌گونه‌های گیاهی را از ریشه نکنیم. ناآگاهی گردشگران و سودجویان موجب می‌شود تا این‌گونه‌های گیاهی از بین بروند. »
- درمان فشار و قندخون با گیاهان کوهی
فروشندگان گیاهان کوهی در بازار تجریش به خوبی می‌دانند کدام گیاه برای درمان چه بیماری‌ای مناسب است. آنقدر مشتری‌ها نام و خواص گیاهان را پرسیده‌اند که با نوشتن اسم گیاه و خواص درمانی آن خیال خودشان را از پاسخگویی به مشتریان راحت کرده‌اند. تنظیم فشارخون، درمان کبد چرب، کاهش کلسترول، درمان دیابت و سنگ کلیه و... از خواص دارویی گیاهان کوهی و خشک‌شده‌ای است که در بازار تجریش به فروش می‌رسد. ابوالقاسم میرمحمدی میگونی از اهالی میگون می‌گوید: «آب و هوای خوش و طبیعت زیبای شمیران و وجود رودخانه جاجرود، لار، سد لتیان در لواسانات زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده است به همین دلیل تنوع گیاهی بسیاری در شمیران وجود دارد.
در این منطقه گیاهان دارویی مانند گل‌گاوزبان، بومادران، اوسطوخودوس، چای کوهی، گزنه، سیرک، پیازک، ریواس، شیرین‌بیان و... رشد می‌کنند. درختچه‌ها و بوته‌های زرشک و زالرالک، گل نسترن و شیرخشت هم در کوهساران و در کنار صخره یا کنار چشمه و آبشار سبز می‌شود. متأسفانه برداشت بی‌رویه از نعمت‌های خدادادی این منطقه به حد هشدار رسیده است. بعضی از این‌گونه‌ها درحال از بین رفتن هستند. هنگام چیدن گیاهان کوهی باید مراقب بود که این گیاهان از ریشه چیده نشود، اما متأسفانه بارها دیده‌ام که در کنار خیابان، بوته‌های ریواس و کنگر را با ریشه می‌فروشند. واریچه یکی از گیاهانی است که ۵ سال طول می‌کشد تا در طبیعت احیا شود. افراد بومی در چیدن این گیاهان تخصص دارند، اما غیربومی‌ها کمتر رعایت می‌کنند. عده‌ای سودجو هم بوته‌ها را کامل می‌چینند و به غارت می‌برند! » او از سیب شمیران هم برایمان می‌گوید؛ میوه‌ای که اکنون کمتر می‌توان در باغ‌های شمیران پیدا کرد.
میرمحمدی از که در باغش درخت‌های سیب شمیران دارد، هدفش را حفظ این میوه اصیل می‌داند و می‌گوید: «عطر و بوی سیب شمیران بی‌نظیر است. متأسفانه به دلیل تخریب باغ‌ها برای ساخت‌وساز، این درخت تقریباً از بین رفته است. درخت این میوه به نسبت درخت‌های دیگر بار کمتری می‌دهد. در قدیم این سیب را بعد از چیده شدن در زیر خاک نگهداری می‌کردند چون تا دو سه روز بعد از چیده شدن رنگش تغییر می‌کند. این شرایط موجب شده تا باغداران لواسان هم رغبت کمتری برای کاشت نهال این درخت داشته باشند. اکنون سیب شمیران در میگون و امامه از توابع شمیرانات وجود دارد و در پاییز میوه آن آماده برداشت می‌شود. » او پیشنهادی هم به مسئولان محیط‌زیست و فضای سبز دارد و می‌گوید: «بارها پیشنهاد داده‌ایم تا کاشت‌گونه‌های گیاهی مخصوص شمیران را در مراکزی نزدیک به کوه یا در مکان‌های گردشگری آموزش دهند. شهروندان می‌توانند با ایجاد شرایط مناسب در منزل، برخی از این گیاهان را پرورش دهند. این کار باعث می‌شود تا این‌گونه‌های گیاهی از بین نرود. »
- سال نر و ماده برای کوه‌های شمیران
کما، باریجه، گلپر، گزل، حلوی، کرزنــــــگ و... گیاهانی هستند که می‌توان با چیدن و پختن آنها خوراکی‌های لذیذی تهیه کرد. به گفته میرمحمدی، «کماگوش» و «گو ولک» اصطلاحی محلی است که برای قارچ به کار می‌رود. او از گیاهی دیگر به نام «کرزنگ» نام می‌برد که در شمیران رشد می‌کند اما مصرف خوراکی ندارد. از این گیاه در شهرستان‌های بلده و شهمیرزاد برای تهیه یک نوع خوراکی محلی استفاده می‌شود. میرمحمدی می‌گوید: «بسیاری از گیاهان مانند آویشن، بومادران زرد و سفید، گل‌گاوزبان، سیرک و پیازک، والک، ریواس، گزنه، نعنا و فلفل کوهی، سنبل‌الطیب و اسطوخودوس در بهار رشد می‌کنند اما «شِکرلَ لِه» گیاهی مانند ریواس است که تا شهریور در کوه‌های شمیرانات پیدا می‌شود. »
او از سال نر و ماده کوه‌ها برایمان می‌گوید؛ اصطلاحی که بیشتر در میان روستاییان و دامداران رایج است: «سال نر به سالی می‌گویند که بوته‌ها گل کرده و دانه‌ریزی می‌کنند. از نظر گیاهی برای سال دیگر خوب است. گیاهان کوهی در سال نر ساقه بیشتری دارند. گیاهان پاییز دانه‌ریزی می‌کند و برای سال بعد بذرشان رشد می‌کند. سال ماده سالی است که برگ زیاد است و علوفه برای گوسفندان در کوه‌ها زیاد پیدا می‌شود. البته این اصطلاح ممکن است در جاهای مختلف با تعابیر دیگری به کار برود اما در شمیرانات از اصطلاح سال نر و ماده برای‌گونه‌های گیاهی کوه‌ها به کار می‌رود. امسال سال نر بود به همین دلیل گیاهان کوهی ساقه بیشتر داشتند. اما ترسالی موجب شد تا کوه‌ها سرسبزتر شوند»
- گُلپر :گُلپرهای خوش‌عطر و بو از سبزی‌های کوهی شمیران است که در رودبار قصران کنار رودخانه‌ها رشد می‌کند و از جوانه، ساقه و غنچه‌های آن می‌توان استفاده کرد. دانه‌های خشک گلپر به‌عنوان چاشنی همراه با غذا یا برای ترشی استفاده می‌شود. به دلیل عطر خوش آن، یکی از دانه‌های معطری است که در اسپند می‌ریزند.
- ریواس:مقوی قلب و اعصاب، ترمیم زخم‌ها و جراحات، تصفیه خون و برطرف‌کننده استرس، ترس و وسواس
- غازیاغی: برای شادابی پوست و پیشگیری از ایجاد چین و چروک، بهبود زخم، کاهش وزن، بهبود انواع درد، درمان نقرس و روماتیسم
- گزنه: فشارخون را تنظیم می‌کند.
نظر شما