هر چند مفهوم «دولت الکترونیک» در برخی از کشورها از حد یک ایده و آرمان فراتر نمی‌رود، اما در کشورهای توسعه یافته، به ویژه کشورهای پیشرفته در عرصه فناوری‌های ارتباطات و الکترونیک، سال‌هاست که مرحله جنینی را پشت‌سر گذاشته، به بلوغ کامل رسیده و همه عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و حتی اوقات فراغت افراد را نیز درنوردیده و متحول ساخته است.
از سال 1969 میلادی که دنیای مدرن شاهد ظهور اولین کارت پلاستیکی هوشمند در آلمان و با دو سال فاصله در ژاپن و چهار سال بعد در فرانسه بود، تا به امروز که نقش این کارت‌ها در زندگی روزمره بسیار افزایش یافته، به ندرت می‌توان فردی را در خیابان‌های شهرهای مدرن در حال تردد یافت که چند تا از این کارت‌های هوشمند با کاربردهای مختلف را به همراه نداشته باشد.
انسان امروز، گویی با برخورداری از این کارت‌ها و اندوخته‌های دیجیتالی آنها، با اطمینان خاطر بیشتری پای از خانه به بیرون می‌گذارد. بهره‌گیری از کارت‌های هوشمند برای دولت‌ها، بنگاه‌های اقتصادی و به طور کلی، برای اشاعه‌دهندگان آنها مزیتهای بسیاری به همراه دارد.
به طوری که دولت ها آماده‌اند جهت فراهم ساختن بسترهای فرهنگی – اجتماعی به منظور استفاده از کارت هوشمند سوخت هزینه‌های کلانی را متحمل می‌شوند.
به عنوان مثال، فرودگاه «ساترلند» لندن که برای تسهیل در سوختگیری هواپیماها نوعی از کارت‌های هوشمند سوخت را ارائه کرده است، برای تشویق کاربران به استفاده از این سیستم، تخفیف ویژه‌ای را نیز در نظر گرفته‌اند تا این کارت‌ها را به تدریج جایگزین توزیع غیراتوماتیک سوخت سازد.
چند کلیک در صفحات اینترنت، صدها مورد تبلیغات مزیتهای بهره‌گیری از کارت‌های هوشمند متعددی را به نمایش می‌گذارد که هر کدام از سوی شرکت‌های خاص برای ارائه خدمات به بازار ارائه شده است.
همچنین به تازگی نوعی کارت هوشمند ویژه حمل و نقل در سطح 14هزار پمپ بنزین آمریکا ارائه شده که دارای قابلیت‌ها و مزیتهای چندگانه است.
امکان تخصیص تخفیف برحسب خرید سوخت (ساز و کار تشویقی و امتیازدهی)، دستیابی به گزارش ماهیانه وضعیت خودروها و امکان کنترل ناوگان حمل و نقل توسط کارفرما در سراسر آمریکا، از زمره برخی از این قابلیت‌ها ست.
علاوه بر اینکه اطلاعات گسترده‌ای بر روی این کارت‌ها قابل ذخیره‌سازی است، با افزودن امکان پرداخت سریع (Speed Pass) به کارت، می‌توان یک فرستنده کوچک را در داخل خودرو قرار داد تا با فرستادن امواج رادیویی به گیرنده، خودرو شناسایی شده و با برقراری ارتباط با مرکز اطلاعات، مقدار موجودی خودرو، مشخص شده و خرید انجام پذیرد.
کارت هوشمند در ایران
از اوایل دهه 70 که شاهد ظهور اولین نوع کارت‌های هوشمند توسط شرکت مخابرات در بازار ایران بودیم، تا چند سال اخیر که بانک‌ها و موسسات مالی و پولی هر از چند گاهی کارت‌های اعتباری جدید وارد بازار می‌کنند، هنوز میزان استفاده از این نوع کارت‌ها در ایران، در مقایسه با بعضی از کشورهای در حال توسعه فراگیر نشده و مراحل ابتدایی را می‌گذراند.
از این نظر، آغاز اجرای طرح کارت هوشمند سوخت با فراگیری آماری حدود15 میلیون نفر از جمعیت کشور را می‌توان به عنوان جهشی بزرگ، در راستای ظهور دولت الکترونیک در ایران دانست.
هرچند که این طرح در اصل نه به انگیزه برداشتن گامی به سوی برپایی دولت الکترونیک، بلکه به عنوان چاره‌ای ناگزیر برای ساماندهی مسئله یارانه سوخت و مسائل ناشی از آن، از جمله مصرف به شدت نابهینه و غیرعقلانی، جلوگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی و... اجرا می‌شود.
جهت‌گیری این طرح بزرگ، برای حل بزرگترین مسئله 3دهه اخیر اقتصاد ایران، یعنی حل معضل یارانه سوخت و معقول سازی مصرف فرآورده‌های نفتی در ایران، حتی در مرحله گذار از آزمون و خطا، برای دستیابی به دولت الکترونیک گام مهمی محسوب می‌شود.
رویکرد اخیر سازمان تأمین اجتماعی برای اجرای طرح کارت هوشمند درمانی به جای صدور دفترچه‌های درمانی رایج و سنتی و همچنین طرح صدور کارت هوشمند سوخت توسط بزرگترین شرکت خودروسازی کشور به مثابه دفترچه‌ای تمام و کامل برای ارائه محصولات، پیروی از ابتکار صدور کارت هوشمند سوخت توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به حساب می‌آید.
یکی از ویژگی‌های مهم و ارزشمند شروع چنین طرح بزرگی در سطح کشور، خصلت متکثر آن است. بدیهی است دنباله روهای این طرح، فقط به سازمان تأمین اجتماعی و خودروسازی محدود نخواهد شد.
اجرای موفقیت‌آمیز طرح کارت هوشمند سوخت، بستری مناسب را فراهم می‌سازد تا اجرای طرح‌هایی از این دست توسط سایر بخش‌های اقتصادی و اجتماعی در سطوح بخشی و حتی ملی دنبال شود.
به باور صاحبنظران، اجرای طرح صدور کارت هوشمند سوخت با وجود بروز برخی کاستی‌ها به دلیل ناهماهنگی در سطح تصمیم‌سازان و مجریان، حرکتی مثبت در جهت تحق دولت الکترونیک است و با سازوکارهای جهانی در کاربرد ارتباطات الکترونیک بین‌المللی همخوانی دارد و نیازمند آنیم که برای صدور کارت هوشمند در سطوح کلان ملی از حوزه‌های ثبت هویتی تا درمانی، اقتصادی و به ویژه ساماندهی مسئله یارانه‌ها شتاب بیشتری به خرج دهیم تاگام‌های سریع‌تری در راه تحقق دولت الکترونیک برداشته شود.
امروز مزیتهای فراوانی مانند کاهش هزینه عملیات ، سرعت در برقراری ارتباط و جابه جایی اطلاعات، امکان تعریف لایحه‌های چندگانه امنیتی در صورت نیاز، امکان بازیابی اطلاعات ثبت شده و دستیابی به آمارهای مورد نیاز، امکان برنامه‌ریزی دقیق و راهبری کنترل شده و ... موجب شده که هیچ کس در سودمندی ارائه خدمات به این شیوه تردیدی نداشته باشند، بلکه برعکس، با تعریف کاربردهایی جدید برای کارت‌های هوشمند، هر روز بر دامنه مزایای بهره‌گیری از این ابزار‌های نوین افزوده می‌شود.
