دیابت و فشار خون، دشمنان اصلی کلیه

مهم نیست که شما فرد پولداری باشید و بتوانید از پس هزینه‌های بعضا میلیونی این بیماری‌ها بربیایید؛ بعد از ابتلا به این بیماری‌ها قسمتی از وجود شما دیگر مثل سابق کار نمی‌کند. بیماری، روزبه‌روز ارگان‌های دیگرتان را نیز درگیر و در آنها اختلال ایجاد می‌کند، آنها را از کار می‌اندازد و امید به بهبودی را کمتر و کمتر می‌کند. یکی از ارگان‌های حساس بدن کلیه است که با نادیده‌ گرفتن اصول تغذیه، کم‌تحرکی و درمان دیرهنگام بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند آسیب جدی و جبران‌ناپذیر ببیند. وقتی کلیه‌تان نارسا و ناکارآمد شود، نمی‌توانید هر چقدر که دلتان بخواهد نوشیدنی بنوشید یا انواع خوراکی‌های متنوع را بخورید. باید حواستان به زمان دیالیز و ریسک‌های انجام مکرر آن باشد.باید بدانید علم آنقدر پیشرفت نکرده است که بتواند نارسایی کلیه را با چند قرص مداوا کند. آزمایش سالانه قند و فشار خون از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه برای مبتلا نشدن به انواع نارسایی‌های کلیه است. پنجشنبه این هفته روز جهانی کلیه است. به بهانه این روز هم که شده است با هزینه‌ای کم، قند و فشار خون خود را کنترل و از هزینه‌های بسیار زیاد آینده جلوگیری کنید.

برخی بیماری‌ها می‌توانند بر میزان شیوع نارسایی‌های کلیوی تأثیر‌گذار باشند. کلیه عضو حساسی است که با بروز بیماری در اعضای دیگر به‌سرعت تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و کارکردش را از دست می‌دهد. کارکرد کلیه به‌گونه‌ای است که تعادل مواد زائد در بدن را حفظ می‌کند.

دکتر محمد‌رضا نوروزی اورولوژیست و نایب‌رئیس شورای‌عالی سازمان نظام‌پزشکی به همشهری می‌گوید: بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم روی کلیه تأثیر بگذارند. عدم‌کارکرد هر دو کلیه به‌صورت همزمان می‌تواند باعث بیماری نارسایی کلیه به‌صورت حاد و مزمن شود. برخی از بیماری‌ها نیز در خارج کلیه می‌توانند عوارض جبران‌ناپذیری برای کلیه داشته باشد؛ به‌طور مثال گلودرد‌های مزمن و چرکی درصورتی که مداوا نشوند می‌توانند عوارض درازمدت کلیوی برجای بگذارند. برخی بیماری‌های درون کلیه مانند سنگ کلیه یا تومور‌های سرطانی می‌توانند مانع از کارکرد کلیه شوند. برخی بیماری‌های عمومی دیگر مانند بیماری لوپوس که عروق را درگیر می‌کند نیز می‌توانند باعث اختلال عملکرد کلیه شوند.

اما 2 بیماری زمینه‌ای اصلی، بیشترین تأثیر را بر عملکرد کلیه می‌گذارند؛ دیابت و فشار خون.

دکتر نوروزی درباره علل بروز این دو بیماری می‌گوید: شیوع این بیماری‌ها که ناشی از سبک نادرست زندگی است افزایش یافته. عدم‌فعالیت مناسب و مصرف غذاهای چرب می‌تواند در عملکرد کلیه اختلال ایجاد کند. هر چه زندگی مدرن‌تر می‌شود بیماری‌های افراد نیز همراه با آن حادتر می‌شود. همچنان که این بیماری‌ها شیوع بیشتری می‌یابند اختلالات کلیوی نیز در حال افزایش هستند؛ در نتیجه نارسایی‌های کلیه نیز بیشتر می‌شود.

تـشخــیـص‌هــای دیررس بیماری‌ها می‌تواند احتمال بروز بیماری نارسایی کلیه را بیشتر کند به همین دلیل نشانه‌های بیماری کلیوی را باید زود ببینیم. از توجه به نشانه‌هایی مانند دیابت و فشار خون که اصلی‌ترین نشانه‌ها برای بسیاری از بیماری‌ها هستند شروع کنید تا به نشانه‌هایی مانند کاهش حجم ادرار، ورم اندام‌های بدن، وجود کراتنین و اوره در خون توجه ویژه کنید.

نارسایی کلیه در اکثر موارد بیماری مزمنی است و شدت گسترش آن را درصورت داشتن رژیم‌های غذایی، دارودرمانی و کنترل مدت فشار خون و قند خون می‌توان کند کرد. به گفته دکتر نوروزی وقتی نارسایی کلیه رخ بدهد و با علائمی مانند ورم بدن بروز کند، در بیشتر مواقع متأسفانه کار بدن به مصرف انواع داروها و دیالیز می‌کشد. این وضعیت به‌معنای آن است که کارکرد کلیه دیگر تکافوی دفع سموم بدن را نمی‌دهد.

به اعتقاد این اورولوژیست رشد شیوع دیالیز در کشور سریع‌تر از رشد خرید و تجهیز بیمارستان‌ها به دستگاه‌های دیالیز است. این در حالی است که بهترین روش برای درمان بیماری نارسایی کلیه عمل پیوند کلیه است و آن هم روند مطلوبی ندارد.

این بیماران اگر مراحل پیوند را نیز انجام دهند اگرچه سال‌های سال زندگی خواهند کرد ولی با عوارض مختلف روبه‌رو خواهند بود. از مهم‌ترین آنها عوارض قلبی و عروقی است که در این بیماران سرعت بروز آن بسیار بیشتر از افراد عادی است.

دکتر گتمیری، فوق‌تخصص نفرولوژی در پاسخ به این سوال که امید به زندگی در افراد مبتلا به نارسایی کلیه نسبت به افراد عادی چه تفاوت‌هایی دارد؟ می‌گوید: امید به زندگی این افراد کمتر از افراد عادی است آن هم به‌دلیل عوارض جانبی داشتن بیماری کلیوی. کسی که دیالیز انجام می‌دهد مجبور است داروهای متعددی مصرف کند که همان داروها خود عوارض جانبی بسیاری دارد. همچنین فیلتر‌هایی که برای تصفیه خون بیماران استفاده می‌شود می‌تواند فسفر خون یا حتی مواد مفید خوراکی‌ها را در بدن این افراد زیاد و کم کند؛ در نتیجه آنها معمولا با شرایطی مثل سوء‌تغذیه و عوارض ناشی از آن به‌سرمی‌برند.

از آنجا که بیماران مبتلا به نارسایی کلیه هفته‌ای 3بار عموما در مراکز بیمارستانی باید فرایند دیالیز را انجام ‌دهند احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی در این افراد بسیار زیاد است. حتی اگر فرد بیمار، پیوند کلیه نیز انجام داده باشد همیشه باید داروهای کاهش‌دهنده سیستم دفاعی بدن مصرف کند. در نتیجه این فرد همیشه در معرض ابتلا به انواع بیماری‌هاست. در برخی موارد امید به زندگی برخی از بیماران مبتلا به انواع سرطان‌ها، به‌دلیل پیشرفت‌های علمی صورت گرفته در حوزه درمان، بیشتر از بیمارانی است که نارسایی کلیه دارند. فقط 3-2 سرطان مانند ریه، تخمدان و پروستات است که مرگ‌ومیرش بیشتر از نارسایی کلیه است.

از آنجایی که سرانه سلامت کشور نسبت به بسیاری از کشور‌ها پایین‌تر است؛ بنابراین هزینه‌هایی مانند هزینه دارو به اقتصاد خانوار تحمیل می‌شود. در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه از آنجا که فرد توانایی و قدرت تولید و درآمد‌زایی خود را از دست می‌دهد، هزینه درمان و کنترل بیماری بسیار بیشتر به چشم می‌آید. این متخصص نفرولوژی در گفت‌وگو با همشهری در مورد هزینه‌های درمانی این افراد و حمایت‌های بیمه‌ای می‌گوید: فرد بیمار باید هفته‌ای 3جلسه 3تا 4ساعته برای دیالیز وقت بگذارد. اگر هزینه رفت‌وآمد را هم حساب کنیم رقم بسیار بالایی خواهد شد. این در حالی است که بستری شدن این افراد در بیمارستان به دلایل غیرکلیوی مانند عفونت‌های ریوی 9برابر افراد عادی است.

کسانی که نارسایی کلیوی دارند جزو بیماران خاص به‌حساب می‌آیند؛ بنابراین بخشی از هزینه‌های درمان آنها مانند دیالیز رایگان است. آنها باید بخش فرانشیز داروها را پرداخت کنند. البته شرکت‌های بیمه درصدی از هزینه ارزان‌ترین داروی ایرانی را پرداخت می‌کنند. در نتیجه آنها مجبورند رقم‌های بالایی برای داروهای خود به‌عنوان حق فرانشیز پرداخت کنند.

دکتر گتمیری در این‌باره می‌گوید: البته بیماران کلیوی در برخی موارد مجبورند داروهای مضاعفی مصرف کنند که قیمت آنها کم نیست. عمل پیوند کلیه برای نخستین بار رایگان است ولی برای دفعات بعد بیماران باید هزینه‌ها را پرداخت کنند. حمایت‌های بیمه‌ای باعث شده دارویی که هر عدد آن 60 الی 70هزار تومان بوده با بیمه 6 الی 7هزار تومان شود. البته بیمه محدودیت‌های خاص خود را دارد؛ چرا که حداکثر 2ماه این دارو را در اختیار بیماران می‌گذارد. درحالی‌که بعضی وقت‌ها بیماران به دلایل علمی و پزشکی مجبورند تعداد بیشتری از این دارو مصرف کنند. در برخی موارد پیوند، اگر شرایط به‌صورت عادی پیش نرود فرد بیمار مجبور است داروهای پیشرفته‌تری مصرف کند. این داروها در بیشتر موارد حمایت‌های بیمه‌ای کاملی ندارند. با وجود حمایت‌های بیمه‌ای، بیماران مجبورند به‌طور مثال برای خرید یک قلم دارو حدود 400هزار تومان هزینه کنند. درحالی‌که این بیماران به‌صورت عادی مجبورند حدود 15قلم دارو به صورت همزمان مصرف کنند.

پرهزینه‌‌ترین بیماران خاص در کشور، بیماران کلیوی هستند. به اعتقاد دکتر گتمیری ایران جزو معدود کشور‌هایی است که بخشی از هزینه‌های درمان بیماران کلیوی را پرداخت می‌کند. البته بیماری کلیوی به‌دلیل ناکارآمد کردن فرد بیمار بار اقتصادی و عاطفی بالایی خواهد داشت.طی 2 دهه اخیر در کشور انگلستان اقدامات فرهنگسازی در زمینه تغذیه، بهداشت خانواده و سلامت به‌گونه‌ای بوده است که بیماری‌های نارسایی کلیه کاهش چشمگیری یافته و به پایین‌ترین سطح ممکن رسیده است.

داریوش آرمان، دبیر هیأت مدیره انجمن حمایت از بیماری‌های کلیوی به همشهری می‌گوید: متأسفانه به‌دلیل اینکه فرهنگ پیشگیری در کشور ما به شکل شایسته وجود ندارد، مردم آزمایش‌های سالانه را انجام نمی‌دهند. همچنان رفتن به فست‌فود‌فروشی‌ها مد و باعث افتخار است. غذاهای پرنمک، شیرین و چرب متداول‌تر شده است، بیشتر مردم کم تحرک‌اند و افراد زودتر از موعد مورد انتظار به بیماری‌های کلیوی دچار می‌شوند.

وی در باره اهمیت پیشگیری می‌گوید: انواع بیمه‌های درمانی در کشور سالانه هزینه‌های گزافی را صرف پوشش دادن خدمات درمان بیماران کلیوی می‌کنند. به‌نظر می‌رسد اگر این بیمه‌ها یک‌ده‌هزارم این هزینه را صرف مسئله‌پیشگیری از بروز بیماری‌های کلیوی کنند، علاوه بر اینکه سود کلانی نصیب خود می‌کنند، می‌توانند سود فراوانی نصیب مملکت و سلامت افراد جامعه کنند. با هزینه‌های فعلی یک بیمار دیالیزی دست‌کم هر بار دیالیزش برای بیمه حدود 200هزار تومان هزینه دارد. این رقم به جز هزینه‌هایی است که بیمه‌ها برای داروی بیماران پرداخت می‌کنند. بنابراین هر چقدر تعداد بیماران کمتر باشد، به نفع سازمان‌های بیمه‌ای است.

او معتقد است که برخی از مردم باور نمی‌کنند که امکان دارد جوان 25ساله با فشار خون بالای 17و قند خون بالای 400بدون اینکه متوجه بیماری‌های زمینه‌ای خود باشد به یک بیمار دیالیزی تبدیل شود.البته او به مردم امیدواری می‌دهد که امروز امکاناتی در کشور داریم که به راحتی با چند آزمایش ساده و ارزان می‌توانیم روند بیماری‌کلیوی را در فرد تشخیص بدهیم.

زندگی با دستگاه‌های مستهلک

براساس آمار انجمن حمایت از بیماران کلیوی به ازای هر 5/5بیمار مبتلا به نارسایی کلیه یک دستگاه دیالیز در کشور وجود دارد اما استاندارد جهانی هر 4نفر است. در حال حاضر 4هزار و 200دستگاه فعال دیالیز در کشور وجود دارد که 10درصد آنها مستهلک شده است. براساس برآورد‌های ما حدود 1500دستگاه مورد نیاز است. به گفته داریوش آرمان، دبیر هیأت مدیره انجمن حمایت از بیماران کلیوی از هر دستگاه دیالیز به‌طور متوسط 5الی 7سال استفاده می‌شود ولی متأسفانه در کشور دستگاه‌هایی داریم که بیش از 25سال استفاده شده است. در برخی از استان‌ها مانند البرز تعداد دستگاه‌های دیالیز کمتر از نیاز بیماران است در نتیجه آنها مجبورند هفته‌ای 3بار به تهران بیایند و هزینه زیادی بابت کرایه رفت‌وآمد پرداخت کنند. این در حالی است که کیفیت پایین این دستگاه‌ها باعث افت و افزایش فشار خون و درد در هنگام دیالیز می‌شود.