گذشته از دیدار محمداف از مکه که سفری غیررسمی بود سفرش به ایران، سومین سفر رسمی خارجی وی بعد از انتخابش به سمت ریاست جمهوری این کشور به حساب
می آید. محمداف قبل از ایران به روسیه و قزاقستان سفر کرده است.
او که بعد از مرگ صفر مراد نیازاف، رئیس جمهور پیشین ترکمنستان در آذرماه سال 1385 به ریاست جمهوری انتخاب شد سیاست خارجی فعالی را در پیش گرفته که شخصا هدایت آنرا برعهده دارد. از آنجا که ترکمنستان به آب‌های آزاد جهان راه ندارد ایران نقش کلیدی در دستیابی سریع‌تر، ارزان‌تر و ایمن‌تر این کشور به سایر مناطق دنیا ایفا می‌کند.
متقابلاً برای ایران نیزترکمنستان گذرگاهی مناسب برای دستیابی به آسیای مرکزی به شمار می‌رود و به همین دلیل روابط ایران و ترکمنستان در سال‌های گذشته رو به رشد بوده و مقامات دولتی دو کشور بارها از کشورهای همدیگر دیدار کرده‌اند.
در طول سه سال گذشته حجم مبادلات اقتصادی ایران و ترکمنستان دو برابر شده و از حدود 700 میلیون دلار به 3/1 میلیارد دلار در سال 1385 رسیده است. عمده صادرات ترکمنستان به ایران را گاز، برق و برخی محصولات کشاورزی تشکیل می‌دهد و ایران نیز مواد غذایی، مصالح ساختمانی، لوازم خانگی و محصولات فلزی به آن کشور صادرمی کند.
با این حال اگر پتانسیل‌های موجود دو کشور را در نظر بگیریم پیشرفت‌های به دست آمده به هیچ وجه راضی کننده نیست چرا که چندین برابر امکانات مناسب برای توسعه روابط دو کشور در کلیه زمینه‌ها موجود است.
بر اساس آمارهای موجود بیش از 120 شرکت ایرانی در ترکمنستان فعال هستند وتاکنون طرح‌های موفقی را از جمله اجرای طرح فیبرنوری ترکمنستان و متصل کردن این کشور به شاهراه‌های ارتباطی تلفن و مخابرات توسط شرکتهای ایرانی به اجرا درآمده است.
همین عملکرد خوب موجب شده در حال حاضر 70 طرح به ارزش بیش از 500میلیون دلار با مشارکت شرکتهای ایرانی در ترکمستان به مرحله اجرا درآید.
علاوه بر تکنولوژی ارتباطات، ایران و ترکمنستان در زمینه انرژی بویژه گاز با یکدیگر همکاری نزدیکی دارند بطوریکه چندین طرح مشترک خرید و صادرات گاز بین دو کشور اجرا شده است.
ایران سالانه در حدود 5 میلیارد متر مکعب گازاز ترکمنستان وارد می‌کند.خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به ایران و پالایش گاز این کشور در سرخس، صدور ما به ازای آن به ترکیه و نیز ارسال گاز به حساب ترکمنستان از بنادرجنوبی ایران همکاری متقابلا سودمندی را برای تهران و عشق آباد بوجود آورده است.
ایران سالانه مقادیری از نفت ترکمنستان را نیز از طریق بندر نکا در جنوب دریای خزر به پالایشگاه‌های داخلی منتقل و در آنجا مصرف می کند و معادل نفت دریافتی را در جزیره خارک در اختیار مشتریان نفت این کشور قرار می‌دهد.
در مورد برق نیز بر اساس توافقنامه‌های موجود ایران که در تابستان مصرف برقش به اوج می رسد از ترکمنستان برق وارد می‌کند و درزمستان که مصرف برق در ترکمنستان به اوج می‌رسد ایران به این کشور برق صادرمی‌کند زیرا در زمستان ایران نیاز کمتری به برق دارد.
این امکان از زمانی فراهم شد که ایران توانست شبکه برق ترکمنستان را با موفقیت به ایران وصل کند. در اولین مرحله انتقال برق ترکمنستان به ایران، شبکه برق بالکان آباد به گنبد دراستان گلستان متصل شد و یک خط دیگر که تا سال آینده به بهره برداری می‌رسد برق مرو را به مشهد منتقل خواهد کرد بدین ترتیب ظرفیت انتقال برق ترکمنستان به ایران به ۴۰۰ مگاوات خواهد رسید. براساس قراردادی که در سال 1385 امضا شد ترکمنستان در طول ده سال حدود ۵۰۰ میلیون دلار برق به ایران صادر می‌کند.
درمورد صنایع مکمل تولید برق ازجمله سدسازی نیز مورد توجه قرار دارد بطوریکه سد دوستی با همکاری مشترک شرکتهای ایرانی و ترکمنی بر روی رودخانه مرزی هریرود (تجن) در ۷۵ کیلومتری سرخس در استان خراسان شمالی ساخته شد.
آبیاری ۵۰ هزار هکتاراز اراضی کشاورزی دو کشور و تامین سالانه 150 میلیون مترمکعب آب آشامیدنی شهرمشهد و 250 میلیون مترمکعب آب این سد در آبیاری دشت سرخس به کار می‌رود. البته احداث این سد مشترک، تاثیر تعین کننده‌ای هم برکاهش خطر سیل، بهبود وضعیت اکولوژی منطقه داشته است.
حمل ونقل کالا، محور همکاری اقتصادی راه آهن ایران در سال ۱۳۷۵ در منطقه سرخس به ترکمنستان و از آنجا به آسیای میانه وصل شد. بدین ترتیب ایران توانست نبض حمل ونقل زمینی آسیای مرکزی را به راه اندازد.
با بهره‌برداری ار راه آهن بافق به مشهد به طول حدود 1000 کیلومتر در سال 1384 در عمل آسیای میانه هشتصد کیلومتر به خلیج فارس نزدیک‌تر شد.
این خط آهن برای اقتصادی کردن مسیر۲۴۴۰ کیلومتری خط آهن بندرعباس-تهران-سرخس به آسیای میانه نقش کلیدی داشت. ایران خط آهن میانبر بافق به مشهد را احداث کرد که با بهره‌برداری از آن، مسافت دسترسی به آسیای میانه حدود یک‌سوم کاهش یافت.
افزایش امکان ارتباط نزدیک جمهوری‌های آسیای میانه با آب‌های آزاد و کاهش هزینه حمل و نقل ازنتایج اجرای این طرح بود اما هنوز حجم ترانزیت کالا از این طریق به حد مورد انتظار نرسیده است.
دلیل عمده آن هم فشار سیاسی آمریکا و شرکتهای رقیب در منطقه است. ایران و ترکمنستان به همراه هشت کشور ترکیه، پاکستان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و آذربایجان عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو هستند اما در مقایسه با سایر اعضاء ایران و ترکمنستان توانسته‌اند به‌دور از تنش‌های سیاسی زمینه‌‌هایی برای گسترش بیشتر همکاری بین دو کشور را بوجود آورند.
این مسئله بویژه بخاطر سیاست نیازاف بود که با در پیش گرفتن سیاست بی طرفی کمتر به فشارهای موجود آمریکا و روسیه در مورد مناسبات با تهران تن می‌داد اما بخشی از امکانات موجود هنوز بلا استفاده مانده و دو کشور درصددند تا موانع گسترش همکاری‌ها را در دوران جدید حکومت وردی محمداف از پیش رو بردارند.
از آنجا که ایران، سریعترین، اقتصادی‌ترین و امن‌ترین مسیر برای انتقال نفت کشورهای حوزه خزر به آب‌های آزاد بین‌المللی است در مذاکرات احمدی‌نژاد و محمداف در باره همکاری‌های آینده در خزر نیز گفت‌وگو می‌شود بویژه آنکه قرار است بزودی اجلاس سران پنج کشور خزر در تهران برگزار شود.
فرسوده بودن ناوگان هوایی، ریلی و جاده ای از مشکلات صنعت حمل و نقل ایران است که بخشی از آن به تحریم اقتصادی آمریکا و بخشی دیگر به کمبود منابع مالی در صنعت حمل و نقل مربوط می‌شود.
در صورت برطرف شدن موانع موجود به نظر می‌رسد فشارهای سیاسی و مانور رقبا کمتر موثر باشد زیرا منافع اقتصادی آنها ایجاب می‌کند به هر حال از مسیر‌های موجود استفاده کنند.
دورنمای همکاری‌ها
ایران و ترکمنستان به عنوان دو کشور همسایه به همکاری با یکدیگر نیاز متقابل دارند. ایران برا ی آنکه بتواند قدرت مانور خود را در برابر اعمال فشار غرب افزایش دهد تلاش دارد تا مناسبات خود را با همسایگانش در همه ابعاد بویژه همکاری‌های اقتصادی گسترش دهد.
توسعه روابط با عراق و افغانستان در شرق و غرب کشور و افزایش همکاری با ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان در شمال کشور و ایجاد جو تفاهم با کشورهای جنوب خلیج فارس نشانه‌های دقیقی از استراتژی اعتمادسازی و توسعه همکاری با همسایگان است که تهران دنبال می‌کند.
برای ترکمنستان در دوران پس از نیازاف افزایش مبادلات اقتصادی با کشورهای منطقه نیز به عنوان یک اصل اساسی در دستور کار قرار دارد. به همین دلیل به نظر می‌رسد در سال‌های آتی روابط دوکشور ابعاد جدید همکاری‌ها را در زمینه‌های مختلف حمل ونقل، تبادل انرژی و توسعه صنایع نیمه سبک و مواد غذایی و پوشاک تجربه کند.
با وجود آنکه اقتصاد ترکمنستان به دلیل تعداد کم جمعیت دارای ظرفیت بسیار بالایی برای اقتصاد ایران نیست چراکه پنج میلیون نفر جمعیت این کشور نمی‌تواند بازار تعیین کننده‌ای برای ایران باشد اما از جهت آنکه اکثر شهرهای بزرگ ترکمنستان در نزدیکی مرزهای ایران قرار دارند و نیز موقعیت سرزمینی این کشور که مانند افغانستان دروازه ورودی ایران به آسیای مرکزی محسوب می‌شود در مجموع ایران نمی‌تواند از برنامه‌ریزی برای توسعه مناسبات با ترکمنستان چشم پوشی کند.
تاریخ، فرهنگ و دین مشترک زمینه‌های بالقوه مهمی را بوجود آورده است که محور همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی بین دو کشور را مستحکم می‌کند. البته باید در نظر داشت که هر دو کشور برای توسعه مناسبات با موانعی هم روبرو هستند که مهم‌ترین آنها فشار آمریکا، نگرانی روسیه و در نهایت فعالیت اسرائیل در این کشور تحت پوشش شرکتهای کشاورزی است.
جدای از این مساله بعضی از تحریکات قومی محدود نیز در میان ترکمن‌های ایرانی نیز عاملی برای ایجاد نگرانی شده است.با این همه نمی‌توان این موانع را در مقایسه با زمینه‌های خوبی که در آینده همکاری‌ها بین دو کشور وجود دارد جدی تلقی کرد.
