***
آب؛ یک فرمول ساده دارد، جزو اولین فرمول‌های شیمی مدرسه. فرمولی برای حیات.
فرمول شیمیایی آب، H۲O است؛ مولکول آب از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده که با پیوندهای کووالانس به هم متصل شده‌اند.
وقتی اولین بار این فرمول را خواندم فقط به یک مسئله فکر می‌کردم و آن شیر زردرنگ فلزی آب، در حیاط خانه بود و آب خنک و پر از اکسیژنش!
حالا آب برایم معنای دیگری دارد، نامش با خشکی و با صرفه‌جویی همراه است و با عذاب وجدان وقتی با بی‌رحمی، توجهی به هدر رفتن آب ندارم.
***
محمد پرورش، مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران گفته که هم‌اکنون دریاچه‌ی چیتگر چهارمیلیون و ۵۰۰ هزارمترمکعب آب دارد و میزان مصرف آب استان تهران در این روزها، به چهار میلیون و ۲۰۰ هزارمترمکعب رسیده است و فقط در شهر تهران روزانه سه‌میلیون و ۲۰۰ هزارمترمکعب آب مصرف می‌شود. به عبارتی مردم تهران در یک شبانه روز به‌اندازه‌ی دریاچه‌ی چیتگر آب مصرف می‌کنند.
به گفته‌ی او سرانه‌ی مصرف آب در استان تهران بالاست و در شهر تهران مصرف آب هر نفر ۲۴۰ لیتر در روز است. این میزان را اگر با کشورهای اروپایی که مصرف روزانه‌شان۱۴۰ تا ۱۵۰ لیتر در روز است مقایسه کنیم، تفاوت مشخص خواهد شد.
***
تو با شنیدن کلمه‌ی آب به چه فکر می‌کنی؟
علیرضا 16 ساله می‌گوید: «من اصلاً به آب فکر نمی‌کنم، فقط هر وقت لازم باشد از آن استفاده می‌کنم.»
یعنی در استفاده از آب زیاده‌روی نداری؟
علیرضا: «شاید هم داشته باشم. اصلاً بهش فکر نکردم .کاری به آب ندارم، به‌جز موقع شستشو، خوردن یا مسواک زدن.»
خب برای همین‌ها چه؟ مثلاً موقع مسواک زدن شیر آب را باز می‌گذاری؟
علیرضا: «نه، ما عادت داریم با لیوان مسواک بزنیم، اما خب، در بقیه‌ی موارد حواسم به هدر رفتن آب نیست.»
بهار 15 ساله اما حواسش به مصرف آب هست: «اگر مدتی بدون وقفه شیر آب باز باشد عصبی می‌شوم. اصلاً نسبت به هدر رفتن آب حساس شده‌ام.» این حساسیت او از یک تحقیق برای مدرسه شروع شد. تحقیقی درباره‌ی مصرف آب در ایران!
***
الگوی مصرف آب آشامیدنی بر اساس اعلام بانک جهانی برای یک نفر در سال یک متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر، 100 متر مکعب در سال اعلام شده است. اما در ایران، به‌دلیل استفاده‌ی نادرست از آب آشامیدنی برای شست‌وشوی اتومبیل، استحمام، آبیاری باغچه‌ها و شستن ظرف ولباس حدود 70 تا 80 درصد بیش‌تر از الگوی جهانی، آب مصرف می‌شود.
البته آب‌های به حساب نیامده هم هستند؛ مانند آبی که برای کولرهای آبی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به دلیل دقیق نبودن کنتورهای آب، قابل محاسبه نیستند.
***
اولین کلمه‌ای که یاد گرفتم بنویسم آب بود و تنها بازی‌ای که همه دوست داشتیم، آب بازی بود و این روزها همه آب را فراموش کرده‌ایم.
***
تصاویری را دیده‌اید که فضانوردان و ایستگاه‌های فضایی برای زمین فرستاده‌اند. از آن بالا زمین یک سیاره‌ی آبی رنگ و پر از آب است.
دانشمندان حجم کل آب‌های موجود در کره‌ی زمین، را حدود ۱۳۶۰ میلیون کیلومتر مکعب تخمین می‌زنندکه البته این حجم با توجه به چرخه‌ی آب به‌طور دائم، در بین منابع مختلف در حال جابه‌جایی‌است.
اما همه‌ی ما می‌دانیم که گرچه حجم کلی آب‌های موجود برروی زمین نسبتاً زیاد است، اما بیش از ۹۷درصد آن آب دریاها و اقیانوس‌ها است و حدود دو درصد هم به‌صورت یخ و یخچال در مناطق قطبی هستند؛ از یک درصد آب باقی‌مانده هم بخش زیادی در اعماق زمین است که استخراج آن مشکل و از دسترس انسان به دور است. پس مقدار کمی آب برای استفاده داریم!
علاوه بر این، منابع آب شیرین در سطح زمین به‌طور یک‌نواخت توزیع نشده و ۶۰ درصد کل منابع آب شیرین در دسترس تنها 9 کشور است: کانادا، چین، کلمبیا، پرو، برزیل، روسیه، ایالات متحده آمریکا، اندونزی و هند.
در مقابل حدود ۸۰ کشور با کمبود آب مواجه‌اند که برخی از آن‌ها تقریباً به هیچ منبع آب شیرین قابل توجهی دسترسی ندارند مانند کویت، بحرین، مالت، امارات متحده عربی، سنگاپور، اردن و لیبی و سرزمین ما ایران هم جزو کشورهای نیمه‌خشک و کم‌آب است.
***
آب مهم است چون دانشمندان سال‌هاست در همه‌ی سیاره‌ها دنبال آب می‌گردند، چون نشانه‌ی زندگی است و ما این نشانه را هدر می‌دهیم و راهی فاضلاب می‌کنیم.
مهم است باید به آن فکر کنیم؛ علیرضا به آن فکر کن!
عکس: محمود اعتمادی
