او مردم را در ارتقای سلامت خود سهیم می‌داند و بر این باور است که باید به شهروندان آموزش داد و آنها را توانمند کرد تا در ارتقای سلامت خود فعالانه سهیم باشند. از نظر او نگاه فراگیر به مفهوم سلامت، تحقق کامل همکاری‌های بین‌بخشی و استفاده از مدل‌های مناسب برای توسعه رویکرد سلامت محور از مهم‌ترین اقداماتی است که باید برای ارتقای سلامت در کشور انجام شود. آنچه در پی می‌آید حاصل گفت‌وگو با او است.
- در شهرداری تهران برای ارتقای سلامت چه ماموریت‌ها و راهبردهای خاصی در نظر گرفته شده است؟
ارتقای سطح شاخص‌های سلامت شهر تهران، مشارکت فعال و توانمندسازی مردم در تأمین سلامت خود، استقرار نظام جامع اطلاعات سلامت شهرتهران، تأمین امنیت و ایمنی غذا، پیشگیری، درمان و بازتوانی آسیب‌های اجتماعی تهدید‌کننده سلامت شهر و توسعه رویکرد مبتنی بر سلامت در مدیریت شهری برخی از ماموریت‌ها و راهبردهای اداره سلامت شهرداری تهران است.
- بـرای پیشبـرد مـامـوریت‌های مذکور، چه نگاهی به مقوله سلامت شده است؟
ما با نگاهی نو و جدید به سلامت نگریستیم. به این معنا که دایره فعالیت سلامت را وسیع‌تر از بخش‌های صرفا بهداشت و درمان دیدیم و با همین نگاه به بحث ارتقای سلامت مردم ورود پیدا کردیم. دلیل توجه به این مهم هم رویکرد شهرداری تهران از یک سازمان صرفا خدماتی به یک نهاد اجتماعی بوده است. از سوی دیگر، از آنجا که عوامل اجتماعی، بیش از 70درصد عوامل مؤثر بر سلامت را تشکیل می‌دهد، نقش و جایگاه عوامل اجتماعی و اثربخشی آن بر سلامت را نباید نادیده گرفت؛ بنابراین، مسئولیت تمام سازمان‌ها و نهادهایی که خودشان را به‌عنوان یک نهاد اجتماعی قلمداد می‌کنند دو‌چندان می‌شود. شهرداری تهران هم سعی کرده است با استفاده از نظرات خبرگان نظام سلامت و توصیه‌های متولیان اصلی سلامت یعنی سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ورود مؤثری را به منظور ارتقای سلامت به‌خصوص توجه به ابعاد اجتماعی آن در شهر داشته باشد.
- برای رسیدن به این اهداف با چه رویکردی وارد عمل شدید؟
در نخستین گام، دو رویکرد برای رسیدن به اهداف پیش‌بینی شده ترسیم کردیم؛ رویکرد اول: ایجاد و توسعه ساختارها به‌صورت عادلانه در سطوح مدیریتی شهر از رده محله، ناحیه و منطقه تا ستاد است تا به لحاظ زیرساخت‌های فیزیکی برای همه گونه ارائه خدمات و فعالیت‌های سلامت محور آمادگی داشته باشیم و رویکرد دوم ایجاد ساختاری برای استفاده از همه ظرفیت‌های اجتماعی شهر از قبیل همکاری‌های بین بخشی و همچنین مشارکت معنی دار شهروندان در برنامه‌های متنوع سلامت شهراست که خوشبختانه این رویکردها در 7سال اخیر در حال اجراست به‌طوری که هم‌اکنون در 374 محله شهر تهران، 374خانه سلامت وجود دارد و در هر خانه سلامت همکاری‌های بین‌بخشی در قالب شوراهای سلامت محله صورت می‌گیرد. علاوه‌براین، مشارکت معنی‌دار مردم در قالب کانون‌های مردمی سلامت‌محور نظیر کانون‌های سالمندان، جوانان، معلولان، خادمین سلامت مساجد، اهداکنندگان خون، پیشگیری از چاقی و دیابت، مادر و کودک و پزشکان محلات فراهم شده و در حال فعالیت هستند. در رده مناطق نیز ادارات 22گانه سلامت مناطق کارهای ستادی و پشتیبانی لازم را انجام می‌دهند و در سطح ستاد نیز علاوه بر انجام فعالیت‌های ستادی در قالب شورای راهبردی سلامت شهر، از نظر و آرای خبرگان نظام سلامت بهره می‌بریم.
- از سخنان جنابعالی چنین برمی‌آید که قصد دارید از تمام ظرفیت‌های شهر برای تحقق سلامت شهر استفاده کنید؟
بله همینطور است. سعی شده است تا بتوانیم از همه ظرفیت‌های موجود در شهر حداکثر استفاده را بکنیم؛ چرا که نگاه ما به سلامت، نه به‌عنوان یک امتیاز که به‌عنوان یکی از بدیهی‌ترین حقوق شهروندی است و برای تحقق این امر تمام تلاش خود را می‌کنیم تا برای ارتقای سلامت شهر گام برداریم و در این راستا ضمن احترام به تولیت بخش سلامت و دستگاه‌های متولی، نقش تسهیل‌گری خود را نیز به‌طور مطلوب ایفا کنیم.
- در برنامه‌های خود تا چه حد استانداردهای بین‌المللی و توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی را لحاظ کرده‌اید؟
ما همواره توصیه‌ها، استانداردها و شعارهای موردقبول سازمان بهداشت جهانی را مورد توجه قرارمی‌دهیم. در توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی بر تحقق سلامت برای همه تأکید شده است. ما نیز در برنامه‌های خود برای تحقق این هدف تلاش کرده و می‌کنیم و به همین منظور هم پروژه بزرگ سنجش عدالت در سلامت شهر را با همکاری سازمان بهداشت جهانی به‌صورت پایلوت انجام دادیم.
- مفهوم سنجش عدالت در سلامت شهر به چه معناست و از طرح این سنجش چه اهدافی را دنبال می‌کنید؟
سنجش عدالت در سلامت از راهبردهای اصلی اداره کل سلامت شهرداری تهران است. اعتقاد ما این است که برای رسیدن به عدالت باید رویکردی اتخاذ کرد که براساس آن آثار عملی طعم شیرین عدالت برای همگان محقق شود. در این مدل برای رسیدن به هدف نهایی و عملی‌کردن آثار، ابزاری طراحی شده که در آن ابزار از طریق شناسایی ناعدالتی‌ها یا نابرابری‌ها در حیطه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی برسلامت سعی شده است در قالب نقشه‌ای به تفکیک مناطق و محلات این نابرابری‌ها به درستی دیده شده و سپس در اختیار مدیران و ذی نفعان منطقه‌ای و محلی قرارگیرد تا با همکاری آنها و مردم، مداخلات لازم برای کاهش نابرابری‌ها انجام و نتایج حاصل از مداخلات با وضعیت قبلی، مقایسه شود. با این شیوه، هر شهروند احساس می‌کند که او نیز می‌تواند برای تأمین عدالت و ارتقای توسعه محله در منطقه خود مؤثر باشد. سنجش عدالت درشهر به ما یاد می‌دهد که با توجه به منابع محدود و اولویت‌های مبتنی بر نیازهای واقعی جامعه برنامه‌ریزی و مداخله لازم را انجام دهیم؛ به‌عنوان نمونه اگر مشخص شود که آمار سوء‌تغذیه در محله‌ای بالاست، برای رفع و کاهش آن می‌توان مداخله و برنامه‌ریزی مناسب را انجام داد.
- از چه شیوه و ابزاری برای سنجش عدالت در شهر استفاده کردید؟
ابزار سنجش در شهر پس از مرور کامل ادبیات تخصصی موجود و با استفاده از مدل‌های کمی، کیفی و همگرایی متخصصان با پوشش شش حیطه شامل زیرساخت و محیط فیزیکی، توسعه انسانی و اجتماعی، توسعه اقتصادی، حکمرانی، سلامت و تغذیه تدوین و پس از تعریف شاخص‌ها و متغیرها، پرسش‌های لازم طراحی شد. در این مطالعه عمده‌ترین روش‌های برای جمع‌آوری داده‌ها روش پیمایشی بود.
- این مطالعات چه نتایجی به‌دنبال خواهد داشت؟
نتایج این مطالعات کمک خواهد کرد تا تصویر مناسب و واقع‌گرایانه‌ای از نابرابری‌ها در مناطق تهران در اختیار برنامه‌ریزان به دست آید تا براساس آن بتوانند اقدامات اساسی را انجام دهند. مشخص شدن اهداف برنامه‌های توسعه محلی، تعیین اولویت مداخلات با استفاده از راهبردهای اجتماع‌محور، تأمین و توزیع منابع لازم برای رسیدن به اهداف مشخص و ارزشیابی و اثربخشی اقدامات براساس میزان کاهش نابرابری‌ها در بخش‌های مختلف از نتایج این مطالعات است.
