جشنواره‌ی فیلم‌های کودکان و نوجوانان به‌عنوان یک بخش جنبی غیررقابتی در جشنواره‌ی فیلم فجر در بهمن 1361 متولد شد. با این‌که اولین دوره بود، اما فیلم‌های خوبی از فیلم‌سازان مهمی مثل «عباس کیارستمی»، «امیر نادری»، «ناصر تقوایی»، «محمدعلی طالبی»، «شاپور قریب» و «کیومرث پوراحمد» در این دوره به نمایش در آمد. این روند غیررقابتی تا دوره‌ی چهارم ادامه داشت. در دوره‌ی چهارم، برای اولین‌بار این بخش جشنواره‌ی فیلم فجر به صورت رقابت بین‌المللی برگزار شد و پروانه‌های زرین روی شانه‌ی هنرمندان نشستند. «نورالدین زرین‌کلک» برای فیلم «ابرقدرت‌ها»، «ابوالفضل جلیلی» برای فیلم «گال» و «کامبوزیا پرتوی» برای فیلم «ماهی»، اولین هنرمندان ایرانی‌ای بودند که پروانه‌ی زرین گرفتند.
در طول 25 دوره‌ى گذشته‌ى جشنواره، 225 پروانه‌ی زرین روی شانههای هنرمندان ایرانی نشسته‌اند که از این میان 196 پروانه‌ى زرین بین هنرمندان و فیلم‌سازان بزرگسال و 29 پروانه‌ی زرین بین بازیگران کودک و نوجوان تقسیم شده است.
«محمدعلى طالبى»، کارگردانى است که پروانه‌ها بیش‌تر از همه او را دوست داشته‌اند. او تا امروز 10 پروانه‌ى زرین براى فیلم‌های «چکمه»، «کیسه‌ی برنج»، «تو آزادی»، «سرخی سیب کال» و «باد و مه» به همراه دو دیپلم افتخار براى فیلم‌های «تیک‌تاک» و «بید و باد» دریافت کرده و پرافتخارترین هنرمند ایرانی جشنواره است.
بعد از او «بهمن قبادی» با 9 پروانه‌ی زرین براى فیلم‌های «آن مرد آمد»، «باز باران، با ترانه»، «زمانی برای مستی اسب‌ها» و «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند» در رده‌ی دوم است و «ابراهیم فروزش» با شش پروانه‌ی زرین برای فیلم‌های «هامون و دریا»، «زمانی برای دوست داشتن» و «شیر تو شیر» به همراه یک دیپلم افتخار برای فیلم «خمره» جایگاه سوم پرافتخارترین هنرمندان ایرانی جشنواره را دارد.
«عبدالله علیمراد» با پنج پروانه‌ی زرین و دو دیپلم افتخار، «مجید مجیدی» با پنج پروانه‌ی زرین و یک دیپلم افتخار، «غلام‌رضا رمضانی» با پنج پروانه‌ی زرین، «سیروس حسن‌پور» با چهار پروانه‌ی زرین و یک دیپلم افتخار، «پوران درخشنده» و «حسین قناعت» هر کدام با چهار پروانه‌ی زرین و «فرخنده ترابی» با سه پروانه‌ی زرین و دو دیپلم افتخار در میان 112هنرمند بزرگسال ایرانی که تا کنون پروانه‌ی زرین گرفته‌اند، در رده‌های چهارم تا دهم ایستاده‌اند.
در بین بازیگران کودک و نوجوان هم «علی شادمان» با سه پروانه‌ی زرین برای فیلم‌های «زمانی برای دوست داشتن» و «رؤیای سینما» پر افتخارترین نوجوان جشنواره است و بعد از او «محمدجواد جعفرپور» با دو پروانه‌ی زرین و یک دیپلم افتخار برای فیلم‌های «12 روز» و «شکارچی شنبه» جایگاه دوم را در اختیار دارد.
اما امسال و در بیست و ششمین دوره‌ی جشنواره که از 17 تا 21 مهرماه در شهر اصفهان برگزار خواهد شد، 31 پروانه‌ی زرین روی شانههای هنرمندان خواهند نشست. از این میان 18 پروانه‌ی زرین در بخش مسابقه‌ی سینمای ایران و 13 پروانه در بخش مسابقه‌ی سینمای بین‌الملل اهدا خواهد شد.
در شماره‌های آینده‌ی دوچرخه، منتظر صفحه‌های ویژه‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان باشید.
پی‌نوشت:
1. در آمار پروانه‌های زرین، تنها پروانه‌های زرینی که به هنرمندان ایرانی رسیده محاسبه شده و پروانه‌هایی را که به هنرمندان خارجی تعلق یافته، در نظر نگرفته‌ایم. هم‌چنین چهار پروانه‌ی نقره‌ای که تنها در دوره‌‌های پنجم و ششم جشنواره به هنرمندان ایرانی اهدا شد، در این آمار محاسبه نشده است.
2. تمامی این آمار توسط همکاران صفحه‌ی شهرفرنگ دوچرخه و تنها با تکیه بر اطلاعات بخش «تاریخچه»ی سایت رسمی جشنواره و کتاب «25 دوره جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوان» استخراج و محاسبه شده است.
