این‌جاست که باید بگردم؛ جشنواره‌ی نان و خرما که در آن انواع خرماهای استان‌های مختلف کشور و انواع نان‌های محلی، صنعتی و سنتی، حضور دارند.
حالا این‌جا هستم و اولین غرفه، خرمای دشتستان گذاشته است. روزه هستم و نمی‌توانم امتحان کنم، اما شکل و شمایل خرماها با آن‌چه من دیده بودم فرق دارد. به حاج‌علی عرب‌زاده مسئول غرفه، ماجرای خرمای دشتستان را می‌گویم و می‌پرسم:« یعنی این خرماها مزه‌ی آن خرما را می‌دهند؟»
او می‌گوید:« آن خرما تازه بوده. این‌ها همه خرماهای پارسال‌اند و سرد خانه‌ای‌اند. خرمای امسال که هنوز نرسیده، برج هفت می‌رسد. باید خرماپزان را بگذراند تا هوا به 45 درجه نرسد خرما نمی‌پزد!»
- خرما تا چه زمانی تازه است؟
- تا برج 12 که سردخانه نرفته هنوز تازه است خرما تا شش ماه خاصیت و طعم تازگی دارد.
- مراقبت از درخت خرما چه‌قدر سخت است؟
- ما برای درخت خرما کاری نمی‌کنیم، فقط سالی سه بار آب می‌دهیم! البته اگر خوب آب بخورند درشت می‌شوند، و بارندگی باید باشد.
- خرمای شیره‌دار بهتر است یا ساده؟
- شیره‌دار بهتر است هرچه هوا گرم‌تر باشد شیره‌‌ی خرما بیش‌تر می‌شود و خرمایی هم که می‌رود سردخانه شیره‌دار نمی‌شود. اما بعضی‌ها به خاطر تمیزی و این که شیره دار چسبناک است دوست ندارند.
***
آقا ما چه‌قدر عقبیم! هنوز فکر می‌کردم خرما فقط همین خرماهای تازه‌ی جعبه‌ای و همان خرما خشک‌های کیلویی هستند که آخر هفته‌ها برای اموات خیرات می‌کنند، یا همین ها که فقط ماه رمضان به خانه‌هایمان می‌آیند. آخر آخرش هم همان‌ها که بینشان مغز گردو می‌گذارند و روی آن پودر نارگیل می‌ریزند، همان خرماهایی که از 5 هزار سال پیش همین‌طور مانده‌اند.
باستان‌شناسان احداث نخلستان‌ها را به پنج هزار سال پیش نسبت داده‌اند. آن‌ها نامی از خرما را بر لوحه‌های گلی ۵۰ سده پیش یافته‌اند. در ایران نخل و خرما از دوران باستان و پیش از هخامنشی کشت می‌شده. در پایان سده نهم میلادی، نخل خرما را از ایران به چین برده و در آن‌جا کاشته‌اند. در میان کشورهای اروپایی، اسپانیا پیشینه‌ی بیش‌تری در کاشت نخل دارد.
اما نه، این مکعب‌های کوچک قهوه‌ای روشن و تیره هم خرما هستند و البته از نوع طعم‌دارش!
مدرسی ن‍‍ژاد که غرفه‌اش پر از برش‌های کوچکی از خرماست می‌گوید:« خرما را خمیر می‌کنند و بعد طعم می‌دهند با زنجبیل، کاکائو یا دارچین.»
از این جلوتر می‌رویم و به فست‌فود می‌رسیم. در غرفه‌ایی که نازنین چالاکی از سس خرما می‌گوید که جایگزین خوشمزه و سالمی برای کچاپ است و از شکلات صبحانه‌ی خرما ، خمیر خرما و....
روی میز رضا اشرفی هم خرماهای گردی است که به آن خرمای آلویی می‌گویند و فقط در بندر عباس وجود دارد.
***
- مگر ارومیه هم خرما دارد؟
نوید نوروزی‌زاده می‌گوید:« ما خرما را می‌آوریم ارومیه و با شیره‌اش حلوا و نقل درست می‌کنیم.»
- نان
آن روبه‌رو گندم‌زار است. شاخه‌ی گندم و آرد است. خمیر و تنور است و زنانی با لباس کردی که نان ساجی می‌پزند.
پریچهر و فریده معینی، همان‌جا خمیر می‌گیرند. منتظر می‌مانند تا خمیر بگیرد بعد نان می‌پزند. پریچهر به ما می‌گوید:
«آردمان محلی است و به جای مخمر هم خمیر ترش می‌زنیم و کمی آب ولرم. خمیر یک ساعته باید ور بیاید بعدآن را روی ساج پهن می‌کنیم اگر زیر ساج هیزم باشد پخت نان 10 دقیقه زمان می‌برد و اگر گاز باشد 15 دقیقه.» آن‌ها پخت این نان را از مادرشان آموخته‌اند.
یکی از همان نان‌های داغ را برای افطار می خرم و چه نان خوشمزه‌ای است. جایی هم نان شیرمال می‌پزند، اما فطیر خراسان بوی دیگری دارد، با روغن گوسفندی و آرد سبوس‌دار، پیاز، سیب‌زمینی و سبزیجات خوش‌بو و خوش‌عطر پخته می‌شود و یک قرص آن می‌تواند فضای خانه را معطر کند.
- اندیشه
بی‌ربط‌ها هم هستند؛ مثل نان باگت صنعتی، عسل، شیرینی و... که خیلی ربطی به نام این جشنواره ندارند. کارگاه طب سنتی، نمایشگاه کتب مرتبط اعم از کتب بهداشت و سلامت تغذیه، شب شعر طنز نان و خرما، برپایی رادیو نان و خرما و برگزاری مسابقه‌های خانوادگی از جمله برنامه‌های جانبی این جشنواره هستند.
این جشنواره همه روزه از ساعت 17 تا 24 در بوستان هلال احمر (خیابان شریعتی، نرسیده به پل سید خندان) برپاست و مراسم اختتامیه‌ی آن شب عید فطر برگزار می‌شود.
