گفته می‌شود طرح برتر متعلق به زاها حدید یکی از معماران شناخته‌شده جهان است. اهمیت برج میلاد و طرح‌های ارائه شده برای توسعه فاز دوم آن در چیست؟ کدام طرح اجرا خواهدشد و قرار است چه اتفاقی در فاز دوم برای این برج بیفتد؟ اینها سؤالاتی است که در گفت‌وگو با سیدمحمد بهشتی یکی از داوران طرح‌های توسعه‌ای ارائه‌شده برای فاز دوم برج میلاد و نویسنده سند راهبردی این برج در میان گذاشته‌ایم.
- آقای مهندس بهشتی قرار است اتفاقات جدیدی در برج میلاد رخ بدهد. چرا توسعه برج میلاد اهمیت یافته؟ قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
ببینید در برج میلاد با پنج ساحت مواجهیم. یکی ساحت ملی و جهانی است که ما در آن خود برج را نمی‌بینیم ولی تصویری از برج میلاد به ما نمایش داده می‌شود. مانند افرادی که به فرانسه سفر نکرده‌اند ولی تصوری از برج ایفل دارند. ساحت دوم ساحتی است که برج میلاد را در شهر تهران مشاهده می‌کنیم. برج میلاد در دو سوم شهر تهران قابل مشاهده است حتی در مسیر‌های فرعی یا کوچه پسکوچه‌های پایین‌تر از زندان قصر، یعنی اهالی آن محله هم هر روز شاهد وجود برج میلاد هستند. از این جهت برج میلاد نشانه شهری بسیار شاخصی است حتی در مقایسه با برج آزادی. باید گفت که برج آزادی تنها در محوطه اطراف خود قابل مشاهده است و از این جهت با برجی که در دو‌سوم شهر مشاهده می‌شود بسیار تفاوت دارد. ساحت سوم مربوط به آن جزیره‌ای است که برج میلاد در آن واقع شده است؛ محوطه‌ای که محصور در اتوبان‌های شیخ فضل‌الله، همت ،چمران و رسالت است و در واقع تنها در این جزیره است که شما هیبت و عظمت و ارتفاع برج میلاد و خصوصیات معماری آن‌را می‌توانید مشاهده کنید. به‌گونه‌ای که این برج تمامی این جزیره را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. در این نگاه باید بدانید که همه عناصر دیگر داخل این جزیره هستند با موجودیت برج میلاد سنجیده می‌شوند. مثلا اکنون که برج میلاد در این جزیره قرار دارد جایی برای ساختمان سازمان انتقال خون نیست و این ساختمان باید منتقل شود چون حضورش در این مجلس نامناسب است. حتی بیمارستان میلاد هم‌زمانی می‌رسد که باید از کنار برج میلاد برداشته شود. به این دلیل که باید با آنچه عظمت برج میلاد حکم می‌کند سازگاری ایجاد شود. به‌عبارت دیگر در این جزیره، بزرگ مجلس برج میلاد است و همه سازه‌ها و بناهای دیگر باید ساز خود را با آن کوک کنند. ساحت چهارم مربوط به درون برج و زمانی است که یک بالابر سریع شما را به بخش بالایی برج منتقل می‌کند. اینجا در واقع تنها جایی است که برج میلاد دیده نمی‌شود ولی عظمت و شکوه آن ادراک می‌شود.
ساحت پنجم نیز همان گنبد آسمان در بالاترین و رفیع‌ترین مرتبه برج است که مهم‌ترین بخش برج میلاد و به‌عبارت بهتر آشیانه سیمرغ این برج است. در این قسمت و سالن چشم‌انداز است که می‌توان تهران را با همه ویژگی‌های طبیعی و تاریخی آن مشاهده کرد. از این قسمت است که هم افق دامنه‌های کویر و هم ارتفاعات البرز و تقریبا چهار اقلیم کشور را در بستر طبیعی تهران می‌توان مشاهده کرد و در واقع می‌توان به تهرانی‌هایی که تازه این سوال برایشان پیش آمده که تهران کجاست و تهرانی کیست؟ پاسخ گفت.
- اهمیت این برج چیست؟
خوشبختانه در مورد برج میلاد پیش از بهره‌برداری توجه به وجه نمادین آن پیدا شد و شاید تا پیش از آن عمده توجهات معطوف به ابعاد کمی برج بود. مثلا می‌گفتند برج میلاد چهارمین برج مرتفع دنیاست. درحالی‌که این ابعاد به راحتی قابل شکستن است و اگر کسی یک متر بالاتر از برج میلاد بنایی ایجاد کند رکورد برج میلاد می‌شکند و این امر به راحتی امکان‌پذیر است. ولی در وجه نمادین به هیچوجه نمی‌توان شخصیت یک برج را تنزل داد. مثلا هیچ برجی در عالم نمی‌تواند جانشین برج ایفل شود چون در وجه نمادین این برج برای خود دارای شخصیت و جایگاهی است که به راحتی نمی‌توان آن‌را شکست. برج میلاد نیز به صفت آن پس زمینه فرهنگی تاریخی که در تهران داریم اگر به وجه نمادین‌اش توجه شود منحصر‌به‌فرد خواهد شد اما توجه به این نکته ضروری است که وجه نمادین یا هویت یک برج را جامعه حاضر در آن سرزمین مشخص می‌کند. مثال آن در ایران برج آزادی است. این برج روزی که ساخته شد قرار بود مردم را به یاد شاه بیندازد و نامش شد برج شهیاد. ولی این مردم بودند که این برج را تبدیل به نماد آزادی کردند. نه مدیریت شهری یا رژیم پهلوی یا دولت‌های بعدی! روزی هم که برج ایفل ساخته شد قرار نبود وجه نمادین داشته باشد بلکه قصد این بود که نشان بدهند در ابتدای قرن بیستم مهندسی در فرانسه به جایی می‌رسد که می‌تواند با فولاد برج 300متری بسازد و بعد هم قرار بود جمعش کنند ولی این استعدادی که به لحاظ فرم این برج داشت و انرژی که جامعه آن‌روز فرانسه داشت آرام آرام این برج را به وجه نمادین تبدیل کرد. در مورد برج میلاد هم این موضوع صادق است. برج میلاد نیز رفته رفته پاسخگوی تمناها و رؤیاهای جامعه می‌شود و چون فرمی ساده و تراش‌خورده دارد مستعد حمل بارگذاری‌های نمادین جامعه است.
- زاها حدید معمار شناخته شده‌ای در جهان است که برای فاز دوم نیز طرحی را ارائه کرده است این طرح تا چه اندازه برای ایران اهمیت دارد؟
از میان طرح‌های مطرح شده ظاهرا طرح خانم زاها حدید برنده شده و مقام اول را در میان سه طرح دیگر کسب کرده است. ولی اینکه آیا طرح خانم حدید بهترین طرح است یا خیر نمی‌توان به‌صورت قاطع نظر داد. اما خب در میان طرح‌های موجود، این طرح جزو بهترین‌هاست که البته اجرای آن نیز مشکلاتی دارد. بدین معنا که باید طرحی باشد که امکان ساخت و نگهداری آن‌را داشت. از سوی دیگر اینکه فکر کنیم چون خانم زاها‌حدید در این فاز وارد شده پس باید همه درها را باز کنیم بی‌توجهی به ظرفیت‌های فنی و هنری جامعه معماری کشور است و واقعیت این است که ظرفیت کمی در کشور نداریم.
- ملاک انتخاب طرح‌ها در داوری چه بود؟
31طرح برای داوری به شرکت مشاوری که مسابقه را برگزار کرده بود ارسال شد و این شرکت نیز در گزارشی،میزان پایبندی به ضوابط را اعلام کرد که در همان وهله نخست تعداد زیادی از طرح‌ها رد شدند و تعداد محدودی ماندند که داوران با توجه به پایبندی طرح‌ها به ضوابط تعریف شده و اینکه طراحان تا چه اندازه به محیط اجرای طرح توجه کرده‌اند سه طرح را حائز رتبه اول تا سوم تشخیص دادند. بنابراین در قالب معیارهای همخوانی با برج میلاد اگر می‌خواستیم سختگیری کنیم هیچ طرحی را نباید انتخاب می‌کردیم. ولی شرایط مسابقه این بود که سه طرح انتخاب شوند و داوران با بارم‌بندی طرح‌ها سه‌طرح برنده را انتخاب کردند.
