این در حالی است که هنوز در شروع دومین ماه از فصل بهار به سر می بریم. به منظور آگاهی از دلایل علمی بروز ریزگردها و نحوه جلوگیری از بروز آن و خطراتی که ریزگردها می‌توانند ایجاد کنند، گفت‌وگویی با مهندس فریبرز غیبی، عضو شورای سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور انجام داده‌ایم که در پی می‌آید.
- اکنون و در فصل بهار شاهد بروز مجدد پدیده ریزگرد در مناطق غربی کشور هستیم. این پدیده در روزهای اخیر تاحدودی استان زنجان را نیز دربرگرفت و قدری خفیفتر در استان تهران و شهر تهران نیز دیده شد.منشأ این ریزگردها کجاست؟
اولین مسئله‌ای که از نظر فنی و علمی باید مورد بررسی قرار گیرد، منشا این ریزگردهاست. در سال‌های گذشته و با توجه به مشکلاتی که در غرب کشور عارض می‌شد و نام ریزگردهای عربی را بر آن گذاشته بودند، تحقیقاتی توسط دفترهای تخصصی و به‌ویژه قسمت بیابان سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور انجام گرفت. برمبنای این تحقیقات مشخص شد که بسیاری از کانون‌های بحران و منشا این ریزگردها در کشور عراق است که هم به‌دلیل شرایط جنگی حاکم بر این کشور و اشغال آن توسط نظامیان آمریکایی در سال‌های گذشته و هم سیاست‌های دولت ترکیه مبنی بر زدن سد روی رودخانه فرات پدید آمده‌اند.
عربستان سعودی و تا حدودی سوریه نیز به‌دلیل شرایط خشک و سوزان از دیر باز منشااین ریزگردها محسوب می‌شوند. البته عمده ریزگردهایی که کشور ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند از کشور عراق می‌آیند. به‌دلیل سیاست‌های کشور ترکیه در سد سازی روی رودخانه فرات، عراق تبدیل به کانون فرسایش شده است و بر اثر وزش باد این ریزگردها از عراق به کشور ما منتقل می‌شوند.
- آیا تغییرات آب و هوایی را هم می‌توان یکی از دلایل افزایش بروز ریزگردها دانست؟
بله. گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوایی نیز در کنار سایر عوامل، یکی دیگر از دلایل افزایش بروز پدیده ریزگرد محسوب می‌شود.
- چه راهکارهایی می‌توان برای ممانعت از ورود ریزگردها به کشور اتخاذ کرد؟
قسمتی از کانون‌های بروز ریزگرد در زمین‌های زراعی عراق قرار دارد که پیش تر توسط آب رودخانه‌های دجله و فرات آبیاری می‌شد. اکنون با کمبود آب در عراق یکسری از مزارع رها و خشک شده‌‌اند. یکی از این راهکارها این است که در حاشیه این مزارع که آب کم دارند و به صورت دیم آبیاری می‌شوند، پروژه‌هایی مانند بادشکن و کاشت درختانی متناسب با اقلیم بیابانی عراق ایجاد کرد؛ درختانی مانند اوکالیپتوس و گز. در مناطق سردتر نیز می‌توان به کاشت صنوبر اقدام کرد. کاشت این درختان به منظور ایجاد یک بادشکن برای جلوگیری از عبور غبار و شن‌های ناشی از ریزگردها باید انجام گیرد.
- یعنی یک سد گیاهی؟
بله. حتی در بعضی مناطق که وضعیت حاد است و ما نمی‌توانیم به‌دلیل یکی از محدودیت‌ها مانند شوری که مانع از درختکاری می‌شود، از بادشکن طبیعی استفاده کنیم، می‌توانیم از بادشکن غیرزنده استفاده کنیم.
- این اقدامات باید در خود ایران انجام گیرد؟
خیر. در خود ایران این اقدامات انجام گرفته است. ما فعالیت‌های زیادی در زمینه بیابان‌زدایی انجام داده‌ایم و یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه هستیم. منظور بنده کشور عراق است که کانون بروز بسیاری از ریزگردها وارد شده به ایران است. در مناطق بیابانی عراق نیز که در زمره اراضی ملی این کشور هستند می‌توان با مالچ‌پاشی از بروز پدیده ریزگرد جلوگیری کرد. بنا بر عقیده دکتر کردوانی حتی می‌توانیم از شن‌های ریز برای جلوگیری از وقوع ریزگرد استفاده کنیم. می‌توان با انجام این اقدامات این ریزگردها را در همان منطقه مبدا تثبیت کرد.
- تحقق این امر مستلزم نوعی همکاری دوجانبه میان کشورهای ایران و عراق است؟
یک همکاری بین‌المللی در این زمینه صورت گرفته و قرار شده است یک اعتبار بین‌المللی برای اجرای طرح‌های مشترک در این زمینه لحاظ شود. اعتباری هم به سازمان محیط زیست ایران اختصاص داده شده است که متاسفانه هنوز سازمان جنگلها این اعتبار را دریافت نکرده است. به‌عنوان یک کارشناس باید اعلام کنم که واحد مجری تثبیت ریزگردها ، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور است. سازمان محیط‌زیست نیز در این زمینه یک حالت نظارتی دارد. اگر قرار است عملیاتی برای تثبیت این ریزگردها انجام گیرد، قطعا باید مانند سال‌های گذشته متولی این امر ریزگردها، سازمان جنگلها باشد .
- موقع بـروز ریزگـردها به‌ویژه ریزگردهای شدید، مطمئناً عوارض و خطراتی هم برای مردم دارد،در این باره قدری توضیح دهید؟
زمانی که حجم و تراکم این ریزگردها زیاد می‌شود قطعا تاثیر منفی روی دید خلبان می‌گذارد و ادامه پرواز را مختل می‌کند. پدیده ریزگرد حتی باعث ایجاد بیماری‌های تنفسی حاد نیز می‌شود. از همین رو است که هنگام بروز ریزگرد توصیه می‌شود که کودکان و افراد سالخورده اکیدا در خیابان‌ها و محیط باز تردد نکنند و سایر افراد نیز حتی‌المقدور از حضور در فضای خارج از خانه خودداری کنند.
