شیر آب آشامیدنی محله، یک کیلومتر تا خانه‌شان فاصله دارد. خودش نای این‌که با دبه 20 کیلویی باز گردد، ندارد و باید صبر کند تا پسرش از مغازه بیاید و دبه را ببرد، پر کند و پیش مادر برگرداند. همه طبسی‌ها باید همین کار را بکنند. آبی که از شیر لوله‌کشی شهر بیرون می‌آید، سنگین است و نامناسب برای خوردن. آب مخصوص آشامیدن را باید از سر محله برداشت و با ظرف آب به خانه آورد.
طبس شهری است کویری و آب در این شهر، حکم کیمیا دارد. اگر آب باشد، صنعت ، کشاورزی و بازرگانی شهر رونق خواهد گرفت و اقتصاد شکوفا خواهد شد اما اگر مثل حالا آب به سختی تامین شود، کسی حاضر نیست سرمایه خود را به طبس بیاورد. طبس به آب، زنده است و آب هنوز در انتظار تصفیه‌خانه.
طبس دومین شهر بزرگ استان کویری یزد به حساب می‌آید. هوای این شهر گرم و خشک و آب در آن بسیار کمیاب است. آب طبس از رودخانه‌ای تامین می‌شد که از کوه‌های شتری در جوار این شهر آب می‌گرفت. قنات‌های طبس نیز به آب‌انبارها آب می‌رساندند و به هر ترتیب که بود، نمی‌گذاشتند مردم این شهر بی‌آب بمانند. در قدیم آب به حدی فراوان بود که طبس یکی از شهرهای سرسبز کویر محسوب می‌شد. باغ گلشن نشانه‌ای به جا مانده از همین سرسبزی قدیم است. با این حال، طبس از وقتی که پا به عصر جدید گذاشت و رنگ و روی تجدد گرفت، با بحران آب آشامیدنی روبه‌رو شد.
اکنون آب طبس از 24 حلقه چاه عمیق تامین می‌شود که البته آب آشامیدنی به شمار نمی‌آید و فقط آبی است که می‌توان با آن
شست و شو کرد. آب خوردنی به خانه هیچ شهروند طبسی راه نمی‌یابد. تا چند سال پیش با تانکرهای سیار، آب قابل آشامیدن را به محله‌های طبس می‌آوردند تا بین مردم توزیع کنند و حالا هم آب را از شیرهایی که در هر خیابان طبس یک انشعاب دارد، می‌توان برداشت. با این حال، تعداد انشعاب‌های آب آشامیدنی کم است و فشار آب نیز به حدی نیست که بتوان به سرعت ظرف‌ها را پر کرد. در فصل گرما هم ممکن است آب، قطع و زندگی‌ها مختل شود. همه این مشکلات باعث شده است که مدیران استانی به فکر تاسیس تصفیه‌خانه‌ای در شهر طبس بیفتند. تاکنون هیچ وقت آب تصفیه‌شده در اختیار طبسی‌ها قرار نگرفته است.
عملیات اجرایی ساخت تصفیه‌خانه آب آشامیدنی طبس از اردیبهشت ماه سال 87 شروع و اکنون نزدیک به 85 درصد آن تکمیل و 4 میلیارد و 700 میلیون تومان برایش هزینه شده است.
نزدیک به 95 درصد کارهای ساختمانی این طرح تمام شده و فقط نصب تاسیسات مکانیکی و برقی باقی مانده است. با این حال، برای شروع به کار تصفیه‌خانه حدود یک میلیارد و 700 میلیون تومان دیگر اعتبار نیاز است.
محمد کریم عابدی، نماینده طبس در مجلس می‌گوید: «تصفیه‌خانه به‌دلیل سوء مدیریت مسئول سابق آبفای استان و پیگیری نکردن بموقع، نزدیک به یک سال و نیم از زمان‌بندی خود عقب است. با این حال، تدابیری اندیشیده شده تا از وزیر، دستور ویژه‌ای گرفته شود و این طرح تا اوایل تابستان آینده به بهره‌برداری برسد.» محمد حسن چمنزاری، رئیس کمیسیون عمرانی شورای شهر طبس به «همشهری» می‌گوید: «تامین نشدن به موقع مصالح مورد نیاز و همین طور نیاز به روز آمدکردن برخی از تجهیزات مکانیکی مورد استفاده در تصفیه‌خانه باعث شد که هم عملیات ساخت تصفیه‌خانه با تاخیر روبه‌رو شود، هم برای تکمیل طرح نیاز به اعتبار بیشتری باشد.»
طبس اکنون دارای دو شبکه توزیع آب، یکی شبکه توزیع آب خانگی و دیگری شبکه توزیع آب آشامیدنی است. به گفته مسئولان شهری طبس، بنا شده است هنگامی که تصفیه‌خانه وارد مدار شود، شبکه آب خانگی که از چاه‌های شهر، آب مخصوص شست‌وشو را به شهروندان می‌رساند، همچنان حفظ شود و آب آشامیدنی نیز به همین صورت، از شیرهای آب کوچه‌ها بین مردم توزیع شود. به این ترتیب حتی اگر تصفیه‌خانه نیز در شهر وجود داشته باشد، باز هم مردم مجبور خواهند بود آب را با ظرف از محل‌های توزیع آب بردارند.
ظرفیت تصفیه‌خانه آب آشامیدنی که قرار است در طبس به کار بیفتد، 200 هزار لیتر در ثانیه است. رئیس کمیسیون عمرانی شورای شهر طبس می‌گوید: «در صورتی که 2 شبکه توزیع آب وجود داشته باشد، در استفاده از آب آشامیدنی صرفه‌جویی خواهد شد و ما فقط به 30 درصد آب تصفیه شده نیاز خواهیم داشت.»
تامین آب کشاورزی نیز یکی از دغدغه‌های مهم کشاورزان طبسی است. کشاورزی طبس از دیرباز رونق نسبی داشته است، اما با کم شدن منابع آب در منطقه، کشاورزی نیز آسیب جدی دید. این روزها با چند برابر شدن قیمت برق، هزینه استفاده از موتوربرق‌هایی که آب کشاورزی را از چاه‌های عمیق تامین می‌کند، نیز به دغدغه دیگر طبسی‌ها تبدیل شده است. سد نهرین که در بالادست طبس ساخته می‌شود، قرار است همه آبی را که به طبس وارد می‌شود، در خود جمع کند. این سد، ظرفیت کمی دارد و بیشتر برای کنترل آب‌های ورودی به طبس ساخته خواهد شد.
چمنزاری، رئیس کمیسیون عمرانی شورای شهر طبس می‌گوید: «آب چاه‌ها، رودخانه و قنات به همراه آب چشمه‌ها و نیز سیلاب‌های مقطعی در سد نهرین جمع می‌شود. درصورتی که تصفیه‌خانه راه‌اندازی شود، آب سد به آنجا خواهد رفت، سپس حقابه کشاورزان جدا می‌شود و آب باقیمانده هم تصفیه خواهد شد. در این صورت اگر زمانی برای تامین آب آشامیدنی کمبودی وجود داشت، می‌توان از آب کشاورزی برداشت و کمبود آب شرب را جبران کرد.»
درخواست برای صرفه‌جویی20درصدی مردم طبس در مصرف آب
نخستین خبری که شهروندان طبسی از ابتدای سال‌جاری در حوزه آب می‌شنوند این است که باید امسال حداقل 20درصد در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. این درخواست را علیرضا محمدزاده، مدیر امور آب و فاضلاب طبس، در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس مطرح کرده است.
اداره امور آب و فاضلاب طبس که مسئولیت تأمین آب شرب 35هزار نفر جمعیت شهری طبس را در قالب 14هزار مشترک برعهده دارد، در سال‌های اخیر به‌دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش شدید آبدهی چاه‌ها و سایر منابع تأمین آب در این زمینه، با مشکلات جدی روبه‌رو شده است.
همچنین به گفته محمدزاده، با توجه به اجرای پروژه ملی مسکن مهر و توسعه شهر، در سال گذشته هزار و 100انشعاب جدید آب به متقاضیان واگذار شد که برابر 8درصد کل انشعابات موجود است.
براساس اعلام این مقام مسئول، افزایش تقاضا برای مصرف آب در سال گذشته به حدی رسیده بود که شهر طبس در فصل گرما و در زمان اوج مصرف به 210 لیتر بر ثانیه آب شرب نیاز پیدا کرد و پیش‌بینی می‌شود این میزان امسال تا 235 لیتر بر ثانیه افزایش یابد.
وی خاطرنشان می‌کند: «مدیریت امور آب و فاضلاب طبس تصمیم دارد بخشی از افزایش تقاضا را از طریق مدیریت مصرف و کاهش هدرروی آب جبران کند که در این راستا علاوه بر اجرای برنامه‌های فرهنگی و اطلاع‌رسانی، اصلاح 8کیلومتر از شبکه‌های فرسوده در 2 منطقه زیباشهر و دیهشک طبس در دست اجراست».
مدیر امور آب و فاضلاب طبس می‌افزاید: «علاوه بر این، 3حلقه چاه با آبدهی 60 لیتر بر ثانیه در منطقه رضوانشهر طبس حفر و تجهیز شده که این منابع قادر خواهد بود پس از تکمیل طرح، نیاز آبی حداقل 25 درصد از شهر را تأمین کند».
وی اضافه می‌کند:«اکنون با در اختیار داشتن 4 باب مخزن فعال، ظرفیت ذخیره‌سازی آب شهر طبس 13 هزار متر مکعب است، اما با افتتاح و بهره‌برداری از مخزن 10هزار متر‌مکعبی که اکنون در دست ساخت است به 23هزار متر مکعب خواهد رسید».
محمدزاده با توجه به توسعه شهر با اجرای طرح مسکن مهر می‌گوید: «کار مطالعه ساخت یک باب مخزن 5 هزار متر مکعبی با برآورد هزینه 7میلیارد ریال از محل اعتبارات مسکن مهر به پایان رسیده است و عملیات اجرایی ساخت این مخزن که تأثیر بسزایی در تأمین فشار آب منطقه خواهد داشت، به‌زودی آغاز می‌شود».
مدیر امور آب و فاضلاب طبس همچنین به مردم این شهر که آب شیرین را از طریق جایگاه‌های ویژه تأمین می‌کنند، اطمینان خاطر می‌دهد که آب مصرفی در طبس کاملا بهداشتی است.
طبس، ثروتی در دل کویر
شهر طبس در شمال شرق استان یزد و در منطقه‌ای با آب و هوای بیابانی واقع شده است. شهرستان‌های بردسکن و شاهرود از شمال، فردوس و بیرجند از شرق، استان کرمان از جنوب و شهرستان‌های نایین، اردکان و بافق از غرب و جنوب‌غربی، طبس را احاطه کرده‌اند. ارتفاع شهر طبس از سطح دریا حدود 690 متر است و در شرق آن رشته کوه بلندی موسوم به «شتری» قرار گرفته که ضلع شرقی چاله بزرگ طبس را تشکیل می‌دهد. معادن غنی ذغال سنگ این شهرستان از وجود جنگل‌های انبوه و دریاچه‌های بزرگ در گذشته‌های دور در این منطقه حکایت می‌کند. این معادن، طبس را در ردیف مناطق برخوردار کشور به لحاظ منابع قرار داده است.
زیستگاه‌های حیات‌وحش طبس نیز دارای تنوع زیستی و زیبایی بسیاری است. «نای‌بندان» با تنوع پوشش کوهستانی، دشتی، شنی، تپه ماهوری و کویری، تنوع آبی، جاری بودن شورترین و شیرین‌ترین چشمه‌ها، تنوع ارتفاعی (از 680 متر تا 3009 متر از سطح دریا) و تنوع آب و هوایی (گرم‌ترین نقطه در جنوب شرقی کوه نای‌بند (دیگ رستم) و سردترین نقطه در شمال شرقی کوه نای‌بند - علی آباد-) بزرگ‌ترین پناهگاه حیات‌وحش کشور به‌شمار می‌رود. با وجود آن‌که طبس از نظر تقسیمات کشوری جزو استان یزد است، اما فرهنگ مردم با آداب و رسوم منطقه خراسان هماهنگی بیشتری دارد. طبس در زمین‌لرزه شهریور ۱۳۵۷ به‌طور کامل نابود و پس از آن بازسازی شد. آب طبس درگذشته از یکپارچه شدن چشمه‌های پرشماری که از راه یک قنات به این شهر راه می‌یافتند، تأمین می‌شد. این آب در راه خود به‌دلیل شیب طبیعی زمین چند آسیاب را نیز به راه می‌انداخت.
آب قنات طبس در قدیم پس از آبیاری و گذر از باغ گلشن، وارد شهر می‌شد و باغ‌ها و محله‌ها را آبیاری و آب‌انبارها را پر می‌کرد. دور بودن طبس از شهرهای بزرگ و پررونق حاصلخیز در کنار دشواری عبور از راه‌های کویر، باعث شده بود جابه‌جایی کالاهای فاسدشدنی به طبس ناممکن شود، بنابر این مردم طبس میوه و سبزی خود را در محل تولید می‌کردند.
اقلام صادراتی این شهر نیز کالاهای خشک و فاسدنشدنی مانند گندم و غله بوده است؛ البته در برخی نقاط پیرامون طبس حتی برنج نیز به‌عمل می‌آید.
