باید آب‌انبارهای قدیمی روستاها را ببینید تا متوجه شوید آبی که شاید شما حتی حاضر نباشید دست و صورت خود را با آن بشویید، در این روستاها به‌عنوان آب آشامیدنی مصرف می‌شود.
بسیاری از این روستاها منبعی غیر از آب باران برای تامین نیازهای خود ندارند، اما آسمان هم چندین سال است با این مردمان از در ناسازگاری در آمده است؛ بنابراین تنها راهی که پیش پای آنان می‌ماند خرید آبی است که با تانکر به روستاها برده می‌شود.
هر خانواده روستایی می‌تواند با پرداخت 9 هزار تومان، 16 هزار لیتر آب خریداری کند. روستاییان می‌گویند که برای دریافت این سهمیه هم مجبورند دست‌کم 2 ماه در انتظار بمانند، اما عبدالحمید حمزه‌پور، رئیس هیأت‌مدیره و مدیرعامل آبفای روستایی استان هرمزگان عقیده دارد: «روستاییان گاهی اغراق می‌کنند».
با این حال یک چیز مسلم است و آن هم این‌که روستاییان هرمزگان چه اغراق کنند و چه نکنند، آب ندارند.
با حمزه‌پور درباره مشکل تامین آب روستاهای هرمزگان و راه‌های برطرف کردن این مشکل گفت‌وگو کردیم و او درباره برنامه‌های در حال اجرا یا تکمیل شده برای تامین آب در استان سخن گفت.
- مشکلاتی که در این چند سال برای روستاهای هرمزگان به‌وجود آمده و بسیاری از آنها را با معضل بی‌آبی روبه‌رو کرده است، از کجا ناشی می‌شود و دلایل اصلی آن چیست؟
استان هرمزگان به‌طور کلی با خشکسالی عجین است.این وضع به اقلیم و آب و هوای استان مربوط می‌شود، اما در سال‌های اخیر خشکسالی هرمزگان به‌مدت 10 تا 11 سال ادامه پیدا کرده و این معضل را تشدید کرده است. استان هرمزگان بیشتر از هزار کیلومتر ساحل دارد و در سراسر آن نزدیک به 80 گنبد نمکی پراکنده شده است. این گنبدهای نمکی موجب می‌شوند حتی وقتی باران می‌بارد منابع آب، شور شوند، به همین دلیل استان هرمزگان در کل از نظر منابع آبی غنی نیست.
- یعنی در گذشته هم مشکل کم‌آبی در استان وجود داشته است؟
بله، از قدیم این مشکل وجود داشته. استان هرمزگان از نظر اقلیمی از استان‌های گرم و خشک است. از نظر بارندگی هم وضع خوبی ندارد. متوسط بارندگی کشور نزدیک به 240 تا 250 میلی‌لیتر است، اما متوسط بارندگی در هرمزگان در دوران «ترسالی» حداکثر به 180 میلی‌لیتر می‌رسد. بارندگی‌های استان بسیار پراکنده و رگباری است و فقط در 3 ماه زمستان اتفاق می‌افتد.
- میانگین بارندگی استان در سال‌های اخیر که با خشکسالی روبه‌رو هستید به چه اندازه‌ای رسیده است؟
رقم 180 میلی‌لیتری که گفتم مربوط به میانگین کل استان است. مثلا سال گذشته بارندگی در مناطقی مانند میناب و رودان شاید به 300 میلی‌لیتر هم رسیده باشد، اما در برخی شهرستان‌های دیگر حتی 80 میلی‌لیتر بارش هم نداشتیم. پراکنش بارندگی هرمزگان خیلی ناموزون است و همان طور که گفتم گنبدهای نمکی موجب می‌شود این بارندگی‌ها به منابع آبی مناسب تبدیل نشود. برای مثال در غرب استان رودخانه‌هایی داریم که آب آنها شور است و نمی‌توان از آنها برای تامین آب شرب استفاده کرد؛ کیفیت آب آنها در واقع با آب دریا یکی است.
- درباره این رودخانه‌ها که به هر صورت منبع آب محسوب می‌شوند نمی‌توان کاری کرد تا امکان بهره‌برداری از آب آنها فراهم شود؟ برای مثال نمی‌توان از آب‌شیرین‌کن در کنار این رودخانه‌ها استفاده کرد؟
به هر صورت اگر آبی که از سرچشمه‌ها جاری می‌شود، منبع خوبی باشد می‌توانیم روی آن سد بسازیم.
- همین رودخانه‌های آب شوری که می‌گویید را در نظر بگیریم. نمی‌شود برای استفاده از آنها کاری کرد؟
تنها راه این است که از فناوری‌های جدید و آب‌شیرین‌کن استفاده کنیم.
- چرا نمی‌توانیم این فناوری را به کار ببریم؟
مشکل عمده آب‌شیرین کن به هزینه این فناوری برمی‌گردد. بخش بزرگی از این فناوری در اختیار ما نیست و باید آن را از کشورهای دیگر وارد کنیم. به همین دلیل قیمت تمام شده آن خیلی زیاد می‌شود. از طرف دیگر در برخی مناطق پراکندگی روستاها خیلی زیاد است و شاید ساخت این تاسیسات مقرون به صرفه نباشد. مردم روستایی هم چندان توانایی مالی ندارند تا در این بخش به ما کمک کنند. البته همین الان 10 آب‌شیرین‌کن در شهرستان‌های لنگه و قشم در حال فعالیت است. مناقصه یک آب‌شیرین‌کن دیگر هم با ظرفیت اولیه 4 هزار متر مکعب برگزار شد که بخش خصوصی در آن سرمایه‌گذاری می‌کند و دولت هم آب آن را به شکل تضمینی خریداری خواهد کرد. 2 طرح دیگر هم یکی با ظرفیت هزار و دیگری با ظرفیت 500 متر مکعب تعریف شده است که به‌زودی ساخت آنها آغاز خواهد شد.
- مثل این‌که برخی از روستاهای استان هنوز تاسیسات آب لوله‌کشی ندارند؛ درست است؟
بله درست است. البته روستاهایی که تاسیسات ندارند منابع محلی برای تامین آب دارند و آب این روستاها از آن طریق تامین می‌شود.
- چه منابعی؟
مثلا در کنار آن روستا چشمه یا چاهی وجود دارد که آب روستا را تامین می‌کند. کلاً 1842 روستا در استان وجود دارد که
در مجموع آب حدود 500 روستا را به‌دلیل خشکسالی با تانکر تامین می‌کنیم.
- برخی روستاها هم همان طور که گفتید سرچشمه‌هایی دارند که آبشان را تامین می‌کند مثل روستاهای «کشار» یا «انگوران» که در نزدیکی بندرعباس قرار دارند. ساکنان این روستاها می‌گفتند به‌دلیل سهمیه‌بندی آب، هر 2 ماه یک‌بار به این روستاها سهمی از آن سرچشمه می‌رسد.
منطقه کشار که می‌گویید، با مشکل تامین منبع آب روبه‌رو است و به همین دلیل فقط از آن سرچشمه برای تامین آب منطقه کشار استفاده نمی‌کنیم و به‌طور دائم با تانکر به این مناطق آبرسانی می‌کنیم.
- روستاییان می‌گویند که هر 2 ماه یک‌بار می‌توانند با استفاده از حواله، حدود 16 هزار متر مکعب آب با تانکر دریافت کنند. یعنی عملا 2 ماه باید منتظر نوبت خود باشند تا با تانکر آب به آنان رسانده شود. برای این مشکل نمی‌شود فکری کرد تا ساکنان این روستاها سریع‌تر سهمیه آب خود را دریافت کنند؟
به تازگی ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) 3 تانکر در اختیار ما گذاشته است که از آنها هم استفاده خواهیم کرد، اما باز هم به کمک‌ها و توجه بیشتری در این زمینه نیاز داریم. در همان منطقه کشار طرح دیگری هم در دست داریم تا آب سد میناب را به این منطقه منتقل کنیم که این طرح در مرحله اجراست.
- فکر می‌کنید اجرای آن چقدر طول بکشد؟
اگر اعتبار مورد نیاز این طرح تامین شود، حداکثر تا 2سال دیگر به بهره‌برداری می‌رسد؛ البته برای تامین آب این منطقه قصد داریم از آب‌شیرین‌کن هم استفاده کنیم.
- چه تعداد تانکر برای آبرسانی به روستاهای استان وجود دارد؟
30 تانکر در کل استان در حال آبرسانی هستند.
- این تانکرها هر چند وقت یک‌بار به روستاها آب می‌برند؟
هر وقت که روستاها نیاز داشته باشند، آبرسانی به آنها انجام می‌شود.
- پس این مدت زمان 2 ماهی که روستاییان می‌گویند، چیست؟
آنان گاهی اغراق می‌کنند وگرنه 2 ماه که نمی‌شود بدون آب زندگی کرد.
- برخی روستاهای دیگر مثل روستای «دشت امام» با وجود فاصله اندکی که تا چاه «گنو» دارند نمی‌توانند از آن استفاده کنند. برای این مشکل چه راه چاره‌ای وجود دارد؟
ما منابع آبی محدودی در استان داریم و به همین دلیل ناچاریم آب روستاها را از منابع مطمئنی تامین کنیم که پایدار باشند. ساخت 23 مجتمع آبرسانی را در دست مطالعه داریم که با آنها می‌توان 621 روستا را پوشش داد. ساخت این مجتمع‌ها بیشتر از 160 میلیارد تومان اعتبار لازم دارد. دولت هم از اعتبارهای ملی و استانی برای رفع این نیازها استفاده می‌کند.
- در برخی مناطق هرمزگان، ساکنان روستاها از آبی که در آب‌انبارهای قدیمی جمع می‌شود برای خوردن، استفاده می‌کنند که اصلا وضع بهداشتی مناسبی ندارد. هیچ راهی برای احیای این آب‌انبارها وجود ندارد؟
ما استفاده از این آب‌انبارها را قدغن کرده‌ایم، اما در برخی از روستاها هنوز براساس سنت قدیمی خود از این منابع آبی استفاده می‌کنند. برای مقابله با آلودگی این آب‌ها کلر در اختیار روستاییان قرار دادیم که حداقل ابتدا به آب کلر بزنند و بعد از آن استفاده کنند.
- گویا وضع روستاهایی که در اطراف جاسک قرار دارند بحرانی‌تر از مناطق نزدیک بندرعباس است؟
نه، در جاسک وضع آن‌قدرها بحرانی نیست. طرح ساخت مجتمع‌های بزرگ آبرسانی برای این شهرستان در دست مطالعه و اجراست. آب روستاهایی را که کمبود دارند، نیز به وسیله تانکر تامین می‌کنیم.
- در بشاگرد چطور؟
بشاگرد منطقه‌ای کوهستانی است و در آنجا سفره آب مطمئنی وجود ندارد، بیشتر آب آنجا از چشمه‌هایی تامین می‌شود که با بارندگی‌ها سیراب می‌شوند. دولت هم فعالیت‌های خوبی در این حوزه انجام داده است تا مشکل آنها برطرف شود. مثلا برای جاسک آب را از منطقه زرآباد سیستان تامین کردیم که بخش تکمیلی این طرح هم در حال انجام است.
