شاید چون تک‌سرنشین یک خودرو بوده‌اید، حق با شما نباشد اما به هر حال در کنار گسترش خطوط حمل‌ونقل عمومی، توسعه پارکینگ‌های طبقاتی از ضرورت‌های اولیه یک کلانشهر به شمار می‌آید. این روزها افزایش تعداد مسافرت‌های شهری و ارزان‌شدن نسبی قیمت خودرو، موجب شده که تعداد خودروها در شهرها افزایش قابل‌توجهی داشته باشد. این سیر صعودی استفاده از خودروهای شخصی، علاوه بر گسترش دامنه ترافیک، کمبود فضاهای پارک را به‌دنبال داشته است.
با ورود حجم بالای خودروها به معابر شهری، سرانه خودرو از یک دستگاه به ازای هر واحد مسکونی به 2 یا 3 واحد، افزایش پیدا می‌کند که این امر موجب ازدحام خودروها در حاشیه خیابان‌ها و کوچه‌ها شده است. به این ازدحام و شلوغی اگر نیاز خودروهای عبوری به توقف در مسیر هم افزوده شود، شهر به پارکینگ بزرگی تبدیل می‌شود که کنترل و مدیریت آن به آسانی میسر نیست. اقدامات مدیریت شهری در سال‌های گذشته، آرام آرام به جریان روان‌سازی ترافیک و ساماندهی اوضاع توقف خودروها یاری رسانده است. تقدیم لایحه جدید امتیازات تشویقی به شورای اسلامی شهر تهران، نمونه‌ای از تازه‌ترین اقدامات مدیریت شهری است که با ایجاد تغییراتی در پرداخت عوارض، قصد تسهیل و گسترش ساخت پارکینگ‌های طبقاتی عمومی را دارد.
مشکل نبود جای مناسب برای پارک خودروها، اگرچه به ظاهر یک موضوع مجرد است ولی در اصل از یک معضل ساختاری ناشی می‌شود. در برخی از کشورهای حوزه اسکاندیناوی مانند نروژ، دانمارک و کشورهای پهناوری مانند کانادا و استرالیا، مسئله‌‌ای به نام پارکینگ پس از تولید انبوه یا واردکردن خودروها مطرح نمی‌شود، بلکه قبل از تولید یا وارد‌شدن هر خودرو به چرخه استفاده مردمی، استانداردهای محیطی مختلفی برای آن در نظر گرفته می‌شود. سرانه فضای پارکینگی، جاده‌ای و توقفی و حتی لوازم جانبی برای هر خودرو ابتدا تعریف و آماده می‌شود و سپس یک اتومبیل در چرخه تولید و استفاده قرار می‌گیرد.
در کشور ما که خودروهای فرسوده به کندی در حال خارج‌شدن از دایره مصرف هستند و همچنان بیش از 2میلیون دستگاه از این خودروها وجود دارد و در قبال تولید هر خودرو، هیچ اتومبیل فرسوده‌ای از رده خارج نمی‌شود، سالانه نزدیک به یک میلیون خودرو تولید می‌شود. از این تعداد، روزانه حداقل 1200 دستگاه خودرو جدید و در سال حدود 400هزار خودرو در تهران شماره‌گذاری و به وسایل نقلیه این شهر اضافه می‌شود. این در حالی است که در کل تهران فقط 300 هزار واحد پارکینگ اعم از هم‌سطح و طبقاتی و
600 هزار فضای پارک خودرو در حاشیه خیابان‌ها وجود دارد که از آن به‌عنوان پارکینگ استفاده می‌شود. به این ترتیب، تهران به حدود 600 هزار واحد پارکینگ نیاز دارد و برای رسیدن تهران به یک استاندارد شهری از نظر پارکینگ در سال باید 30 هزار واحد پارکینگ ساخته شود. با این وجود، شهرداری تهران، چندسالی است که متوجه معضل روبه‌افزایش پارکینگ شده و برنامه‌هایی را در این زمینه به اجرا درآورده است.
سازه‌های کارآمد
پارکینگ‌های مکانیزه که چند سالی است در گوشه و کنار فضاهای پرتردد شهری نصب شده‌اند و مورد استفاده قرار می‌گیرند، سازه‌هایی کارآمد هستند که علاوه بر اجرا و نصب ساده و سریع، فضای بسیار کمی را اشغال می‌کنند و توجیه اقتصادی را به همراه دارند. به‌دلیل اینکه این سازه‌ها به زمینهای بسیار بزرگ نیاز ندارند، در فضاهای شهری جهش مطلوبی در ساخت پارکینگ ایجاد می‌شود؛ چراکه با این پارکینگ‌ها، علاوه بر استفاده از حداقل فضای افقی، از ارتفاع نیز بیشترین بهره را می‌برد. بی‌تردید ساخت این پارکینگ‌ها، می‌تواند تا حدود قابل‌توجهی از معضلات ترافیک کم کند، زیرا با افزایش تعداد این پارکینگ‌ها، از میزان توقف خودروها در شهر کم شده و بدین ترتیب عرض خیابان‌ها برای تسهیل در حرکت خودروها بیشتر و به‌دنبال آن از حجم ترافیک نیز کاسته می‌شود. البته ساخت پارکینگ‌های طبقاتی و مکانیزه در کنار ساختمان‌های تجاری، اداری و مسکونی به‌دلیل ایجاد مشکلات در هنگام حوادثی مانند آتش‌سوزی از نظر قانون مقررات ملی ساختمان ممنوع است. به همین دلیل لایحه‌ای آماده و به شورای اسلامی شهر ارائه شده است. سعید غفرانی، قائم مقام معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران درباره لایحه پیشنهادی مربوط به پارکینگ‌های مکانیزه می‌گوید: این لایحه به‌گونه‌ای تنظیم شده است تا امکان بخشودگی عوارض برای پارکینگ‌های مکانیزه به شکل مستقل وجود داشته باشد.
یک بسته تشویقی
این روزها، شهرداری تهران در تدارک تهیه بسته تشویقی برای ساخت پارکینگ‌های اضافی در پایتخت است. طبق مقررات جاری شهرداری، اکنون برای تمام ساخت‌وسازهای مسکونی و تجاری باید به ازای هر واحد، یک فقره پارکینگ در مشاعات ساختمان در نظر گرفته شود، در غیر این صورت، پایان کار برای آن سازه صادر نخواهد شد. این در حالی است که شهرداری تهران در اقدامی تازه قصد دارد برای سازنده‌هایی که پارکینگ اضافی در ساختمان طراحی می‌کنند، پاداش ریالی در نظر بگیرد؛ به‌طوری‌که سازنده‌ها فقط مشمول پرداخت ۱۰ درصد از عوارض مربوط به ساخت پارکینگ خواهند شد.
پیشنهادهایی که شهرداری برای افزایش پارکینگ در شهر تهران در بسته تشویقی طراحی کرده، هم‌اکنون برای تأیید شهردار به دفتر محمد باقر قالیباف ارسال شده است. در ماده 14 این لایحه، شهرداری تهران موظف شده است که به‌منظور تشویق شهروندان به ساخت پارکینگ‌های عمومی هم‌سطح، طبقاتی و مکانیزه و نیز تسهیل ساخت پارکینگ‌های مورد نیاز در شعاع 250 متری بناهای فاقد پارکینگ، برای اعطای امتیازات تشویقی ساخت و توسعه پارکینگ به متقاضیان اقدام کند.
علاوه بر آن ساخت پارکینگ در تمامی کاربری‌ها درصورت اختصاص کل بنای ساخته شده به صرف پارکینگ عمومی، مشمول پرداخت عوارض با ماخذ 5 درصد از حداقل مجموع عوارض خواهد بود. ساخت پارکینگ مازاد بر نیاز تجاری و اداری به‌منظور اختصاص به استفاده عموم نیز، مشمول پرداخت عوارض به ماخذ 10 درصد از حداقل مجموع عوارض موجود برای پارکینگ‌های مازاد خواهد بود. این لایحه بعد از تأیید در دفتر شهردار تهران و پس از بررسی و تصویب در جلسه علنی شورای شهر، ظرف حداکثر ۲ ماه آینده در تهران به اجرا در می‌آید.
مدیریت شهری و تعاون
حل معضلات بزرگ و پیچیده شهری، در هر زمینهای که باشد، علاوه بر تلاش و برنامه‌ریزی مدیران شهری، همت و مشارکت شهروندان به‌خصوص در بخش خصوصی را نیز می‌طلبد. قائم مقام معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران درباره لزوم همراهی بخش خصوصی در ساخت پارکینگ‌های عمومی می‌گوید: درکنار شهرداری، بانک‌ها نیز در ارائه تسهیلات برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساخت پارکینگ‌های عمومی باید مشارکت جدی داشته باشند.
نادر کرمی با تأکید بر اینکه ساخت پارکینگ‌های عمومی باید توسط بخش خصوصی به‌طور جدی دنبال شود، می‌افزاید: یکی از اقداماتی که شهرداری در این زمینه انجام داده است، در نظر گرفتن تسهیلاتی برای ساخت پارکینگ است، به این معنا که مجوز دو طبقه تجاری و یک طبقه رستوران را در کنار پارکینگ صادر می‌کند که این شرایطی خوبی برای استقبال بخش خصوصی است.کرمی معتقد است: با وجود تسهیلاتی که شهرداری برای این کار ارائه می‌دهد، همچنان بخش خصوصی آنطور که باید از این موضوع استقبال نکرده است که علت آن نیز می‌تواند همراهی نکردن بانک‌ها در ارائه وام لازم باشد؛ چراکه متناسب با این شرایط، باید بانک‌ها نیز تسهیلاتی را برای بخش خصوصی قائل شوند تا این کار برای سرمایه‌گذار، سودآوری داشته باشد.
شاید پیش از هر اقدامی در حوزه گسترش خدمات شهری باید به تقویت زیرساخت‌های موجود در زمینه فرهنگ استفاده از خودرو پرداخت. سیل عظیم خودروهایی را که در مسیرهای مختلف روان هستند و رشد پرشتاب و روزانه دارند، می‌توان با فرهنگسازی در زمینه استفاده از خودروهای شخصی، کنترل و هدایت کرد. قائم‌مقام معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران با تأکید بر اینکه باید فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی نهادینه شود، می‌افزاید: آنچه مهم است اینکه مردم باید فرهنگ استفاده از اتومبیل شخصی را تغییر دهند. در بسیاری از کشورها فقط مردم در روزهای تعطیل از وسایل نقلیه شخصی استفاده می‌کنند، اما در کشورمان شاهدهستیم که هر روز تعداد زیادی از خودروها در شهر تک‌سرنشین هستند. علاوه بر این موضوع، باید فرهنگ استفاده از پارکینگ در شهر را نیز ارتقا دهیم.
