این جایزه در پی وصیت ادموند دو گنکور، نویسنده و مورخ فرانسوی در سال ۱۸۹۶ برای یادبود برادرش ژول بنیان گذاشته شد. مجمع ادبی گنکور در سال ۱۹۰۲ به طور رسمی تأسیس و نخستین دوره این جایزه در روز ۲۱ دسامبر سال ۱۹۰۳ اهدا شد.
جایزه گنکور معمولاً به یک رمان اعطا می‌شود، این جایزه هر سال نصیب بهترین کتاب داستانی می‌شود که در طول همان سال منتشر شده باشد.
وب‌سایت: جایزه گنکور
آلفونسو دوده، مسئول اجرایی این جایزه، جان انتوان نائو را به خاطر کتاب نیروی دشمن به عنوان اولین نویسنده‌ای که موفق به دریافت جایزه گنکور شده بود، معرفی کرد.
بر اساس نظر مؤسسان گنکور که امروزه به آکادمی گنکور مشهورند، اثری موفق به دریافت این جایزه خواهد بود که اصالت ادبی، تلاش‌های نوجویانه و به لحاظ شکل و محتوا، جسارت در آن وجود داشته باشد.
اعضای آکادمی گنکور 10 نفر هستند و سه‌شنبه‌های اول ماه در تالار مخصوص خود که در طبقه نخست رستوران دروان پاریس واقع شده گرد‌هم جمع می‌شوند. اگر یکی از اعضا استعفا دهد یا فوت کند، اعضای دیگر جانشین او را تعیین می‌کنند و عضو جدید در رستوران دروان صاحب چاقو و چنگالی می‌شود که نامش بر آن حکاکی شده است.
برنده جایزه ادبی گنکور فقط یک چک نمادین 10 یورویی دریافت می‌کند، اما این ظاهر ماجراست چون در واقع این جایزه فروش 300 هزار نسخه از کتابش را برای او تضمین می‌کند. هر نویسنده در زندگی ادبی خود تنها یک بار می‌تواند برنده این جایزه شود، البته این قانون هم مثل همه قوانین استثناهایی هم دارد.
استثناء این قانون هم «رومن گاری» نویسنده فرانسوی است که یک بار در سال ۱۹۵۶ برای رمان «ریشه‌های آسمان» و یک بار هم در سال ۱۹۷۵ به خاطر رمان «زندگی در پیش رو» و با نام مستعار «امیل آژار» برنده جایزه گنکور شد.
در سال‌های اخیر به خاطر اهمیتی که این جایزه در محافل ادبی پیدا کرده، گنکور را به گونه‌های دیگر ادبی که در واقع زیرمجموعه‌های همان جایزه گنکور اصلی هستند نامگذاری کرده‌اند. این زیرمجموعه‌ها عبارتند از: گنکور اولین رمان (که از سال 1990 برگزار می‌شود)، گنکور نول، گنکور بیوگرافی، گنکور جوانان و گنکور شعر که از سال 1999 آغاز به کار کرده‌اند.
این زیرمجموعه‌ها در ماه «می» هر سال برپا می‌شود. مهمترین زیرمجموعه گنکور، «گنکور دانش آموزان دبیرستانی» است که هر سال چند روز بعد از گنکور اصلی در ماه نوامبر برگزار می‌شود و هیأت داوری که از میان 1500 دانش‌آموز از 55 دبیرستان فرانسه و چند دبیرستان خارجی انتخاب شده‌اند، بهترین اثر را معرفی می‌کنند.
این جایزه به همت کتابفروشی زنجیره‌ای «فنک»، دفتر نظارتی آموزش و همیاری آکادمی گنکور برگزار می‌شود.
برخی از مهمترین جوایز ادبی فرانسه
- جایزه تئوفراست رنودو:
جایزه تئوفراست رنودو (Prix Théophraste-Renaudot) رقیب اصلی گنکور است و در همان روز و همان محلی که مراسم گنکور برگزار می‌شود، اهدا می‌شود.
این جایزه برگزار می‌شود تا بی‌عدالتی گنکور را جبران کند. رنودو، در سال 1925 توسط 10 منتقد ادبی که منتظر اعلام نتایج گنکور بودند به رهبری تئوفراست رونودو، مؤسس اولین مجله فرانسوی به وجود آمد تا نوعی مخالفت با گنکور باشد.
- جایزه فمینا:
نام دیگر جایزه فمینا (Prix Femina) «انتخاب زنان» است و به اندازه گنکور سابقه دارد. هیأت داوران این جایزه فقط زنان هستند.
فمینا اولین بار در سال 1904 و توسط 20 خبرنگار زن مجله «زندگی خوش» که بعدها به «فمینا» تغییر نام داد، تأسیس شد.
این جایزه به اثر ادبی خیالی تعلق می‌گیرد و در اواخر اکتبر در هتل کریون پاریس اهدا می‌شود.
- جایزه مدیسی:
مدیسی (Prix Médicis) هنری‌ترین جایزه ادبی فرانسه است که همزمان با جایزه فمینا و در همان محل اهدا می‌شود.
این جایزه در سال 1958 توسط گالا باربیزان و ژان‌پل ژیرودو که تمایل داشتند جایزه ادبی متفاوتی به وجود آورند، بنیان گذاشته شد.
برنده مدیسی نویسنده‌ای جوان است که سبک نگارش منحصر به فرد و تازه‌ای داشته باشد.
- جایزه فرهنگستان فرانسه:
جایزه فرهنگستان فرانسه از سال 1918 توسط فرهنگستان ادب فرانسه به رمانی که نشان‌دهنده نبوغ ادبی بالای نویسنده‌اش است اهدا می‌شود.
