به‌طوری که یک متخصص طب هوافضا با اشاره به‌وجود محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی برای مسافرت‌های هوایی بیماران، گفت: مبتلایان به آنفارکتوس میوکارد (MI) در 6 روز نخست بروز بیماری اجازه مسافرت هوایی ندارند و در روز هفتم هم در صورت فقدان مشکل و با مجوز پزشک، اجازه پرواز دارند.
دکتر ابوالفضل خامکی در نخستین سمینار جنبه‌های پزشکی مسافرت‌های هوایی با بیان اینکه افراد مبتلا به ادم پولمونری تا پیش از قطع ادم مجاز به پرواز نیستند، اظهار کرد: به افرادی با جراحی قلب در کمتر از 9 روز اجازه پرواز داده نمی‌شود.
دکتر خامکی، اوتیت، سینوزیت و اعمال جراحی گوش را از دیگر موارد ممنوعیت پرواز به‌علت ترومای ناشی از تغییر فشار برشمرد و با بیان اینکه اجازه پرواز برای بیماران باید توسط پزشک ایرلاین تایید شود،
افزود: این در حالی است که پزشک معالج هم باید گواهی امکان سفر هوایی برای بیمار صادر کند.با این حال در میان این اظهارات، ظاهرا بیماری حرکت یک عارضه ناخوشایند و البته موقتی است که ممکن است بسیاری از شهروندان طی مسافرت گرفتار آن شوند.
در این میان، مسافرت به‌ویژه سفر با هواپیما یا اتومبیل باعث حرکات نامنظم و در نتیجه تغییراتی به‌خصوص در سیستم تعادلی گوش داخلی می‌شود که فرد را دچار سرگیجه و تهوع می‌کند. اصولا بیماری حرکت با تهوع و استفراغ و تعریق و احساس سرگیجه تعریف می‌شود.
منشأ بیماری، عدم احساس تعادل
دکتر علی صفوی نائینی، دانشیار گوش و حلق و بینی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی و رئیس بخش گوش و حلق و بینی بیمارستان مسیح دانشوری، در مورد این بیماری و نحوه پیشگیری از آن قبل و حین مسافرت به همشهری می‌گوید: منشأ بیماری حرکت از عدم‌احساس تعادل است.
به گفته وی، برای اینکه ما احساس تعادل در بدن و درک وضعیتمان روی زمین داشته باشیم، 4 گیرنده در بدنمان فعال است. یکی چشم است که با باز بودن آن تعادل خود را به‌دست می‌آوریم.
حسگر دوم پوست است به‌طوری‌که گیرنده‌های فشار روی پوست احساس تعادل را به‌وجود می‌آورند. سوم گیرنده حس عمقی در مفاصل و عضلات است، به این ترتیب که اگر ما چشم خود را ببندیم و بازوی خود را تکان دهیم، بدون اینکه ببینیم، می‌توانیم تشخیص دهیم که دستمان در چه جهتی است.
چهارم هم گوش داخلی است که مهم‌ترین حسگر است و 2 قسمت دارد؛یک قسمت از آن تجزیه و تحلیل صدا را برعهده دارد و قسمت دیگر مربوط به احساس تعادل می‌شود.
دکتر نائینی در پاسخ به این سؤال که چرا حس تعادل مربوط به گوش داخلی مهم‌ترین حس است،
توضیح می‌دهد: این حس درک وضعیت ما در مقابل حرکات زاویه‌ای و چرخشی و بالا و پایین رامشخص می‌کند. ولی مجموعه این 4 حسگر باعث می‌شود که ما درک موقعیت مناسبی از خودمان در فضا داشته باشیم،
به این ترتیب که وقتی هر 4 گیرنده در یک جهت حرکت کنند و پیام‌های شبیه هم داشته باشند، شما احساس تعادل می‌کنید. ولی اگر پیام‌ها متناقض باشند، در این‌صورت در بعضی از افراد سرگیجه ایجاد می‌شود که به آن سرگیجه با منشأ حرکت، دریازدگی یا هواپیما‌زدگی می‌گوییم.
به عقیده این متخصص گوش و حلق و بینی، مسلما در مسافرت بیشتر این اتفاق می‌افتد، چون فرد در مسافرت در یک وسیله متحرک قرار می‌گیرد، در حالی‌که خودش در وضعیت ثابت قرار دارد. بنابراین پیام‌ها توسط حسگرها به‌صورت متناقض دریافت می‌شوند.
پیامی‌که حسگرها دریافت می‌کنند، سکون و بی‌حرکتی فرد روی صندلی است در حالی‌که وسیله نقلیه ما در حال حرکت است که در نهایت منجر به بیماری حرکت می‌شود.
اما آیا می‌توان این حسگرها را با هم همسو کرد؟دکتر نائینی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: درواقع ما باید سعی بکنیم که این حسگرها را با هم همسو کنیم. مثلا یکی از راه‌ها این است که وقتی ما سوار ماشین هستیم، حداقل روی صندلی جلو بنشینیم که دید جلو را داشته باشیم،
چون در صندلی عقب شما مسافر صندلی جلو را می‌بینید که ثابت نشسته درحالی‌که گوش داخلی پیام حرکت را به مغز ارسال می‌کندیا حداقل باید سعی شود که کنار پنجره را برای نشستن انتخاب کرد؛یعنی به‌طور کلی دیدن حرکت در پیشگیری از این بیماری مؤثر است.
با این اوصاف ظاهرا مواد غذایی خاص ممکن است در ایجاد بیماری مؤثر باشند. چون به عقیده دکتر نائینی نکته بسیار مهم این است که مواد محرک را به هیچ‌وجه استفاده نکنیم به‌خصوص قبل از حرکت از خوردن مواد غذایی که تمایلی به آنها نداریم، پرهیز کنیم. علاوه بر اینکه تلقین و داشتن استرس در طول مسافرت را می‌توان جزء عوامل مؤثر در بروز بیماری دانست.
«یکی از عوامل مؤثر که می‌تواند از این بیماری جلوگیری کند، این است که حسگری که پیام تحریک می‌فرستد یعنی همان گوش داخلی را به حالت رخوت نسبی ببریم و تحریک‌پذیری آن را کم کنیم.»
دانشیار گوش و حلق و بینی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به این عبارات خاطرنشان می‌کند: به‌وسیله دارو می‌توان این رخوت را ایجاد کرد. از میان این داروها هم می‌توان به ترکیبات آنتی‌هیستامین و اختصاصا قرص دیمن‌هیدرینات اشاره کرد.
به این صورت که مدتی قبل از مسافرت باید از این قرص استفاده کرد. البته چون این بیماری برای کودکان هم اتفاق می‌افتد، می‌توان از شربت دیفن‌هیدرامین هم برای آنها استفاده کرد یا حتی همان شربت سرماخوردگی. چون ماده مؤثر هردوی اینها ترکیبات دیفن‌هیدرامین است که هم اثر خواب‌آوری دارد و هم اثر تخفیف پاسخ‌پذیری گوش داخلی نسبت به محرکات.
کیپی گوش، بیماری حرکت نیست
با این حال خیلی از افراد هم هنگام مسافرت گوش‌هایشان اصطلاحا کیپ می‌شود. آیا این افراد هم دچار بیماری حرکت شده‌اند؟
دکتر نائینی در این باره توضیح می‌دهد: داستان کیپی گوش و سرگیجه متعاقب آن دلیل دیگری دارد و آن اختلال عملکرد شیپور استاش در مسافرت‌هایی‌است که تغییر فشار وجود دارد. این اتفاق را تقریبا همه تجربه می‌کنند که بیشتر موقع بلند شدن یا نشستن هواپیماست.
وی با اشاره به اینکه این بار اشکال از گوش میانی است نه گوش داخلی، می‌گوید: برای همین است که در زمان بلند شدن هواپیما استفاده از شکلات توصیه می‌شود چون باعث می‌شود بزاق دهان را قورت دهیم، در نتیجه فشار دو طرف پرده گوش مساوی می‌شود و احساس کیپی به فرد دست نمی‌دهد.
البته نکته بسیار مهم این است که در هواپیما صندلی باید هنگام بلند شدن در حالت اولیه قرار گیرد چون تعادل فشار بین دو طرف پرده گوش در کسی که صندلی‌اش خوابیده است دیرتر اتفاق می‌افتد. پس اگرچه علائم کیپی گوش و بیماری حرکت شبیه هم هستند ولی کاملا با هم متفاوتند.
