محله ۱۵۰ ساله تهران کجاست؟

همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: محله‌ای که یک‌قرن‌ونیم پیش، از روستاهای کوچکی چون قصطانک، جوقین، شفیع‌آباد و اسماعیل‌آباد تشکیل شده بود و پرآب بود و آباد؛ آن‌قدر که کار مردمان ساکنش کشت‌وزرع بود و محصولات کشاورزی‌شان را برای فروش به دماوند و تهران می‌بردند.

بیش تر بخوانید:

اعیان‌نشینان پایتخت ساکن کدام محله بودند؟

البته وقتی تهران گسترش یافت، این محله هم که روزگاری یکی از شرقی‌ترین ورودی-خروجی‌های پایتخت بود، به تهران پیوست.

• تاریخش

از کوچه‌های باریک و خانه‌های کوچک قدیمی این محله، اینگونه برمی‌آید که چشم درباریان قاجار، این محله خارج از محدوده تهران را به‌خود نگرفته است؛ چون اگر مثل خیلی از محله‌ها به آن توجه می‌کردند، حتما عمارت‌های قجری بزرگ و درندشت را از خود به یادگار می‌گذاشتند. می‌گویند وحیدالسلطان مالک روستاهایی بوده که محدوده وحیدیه را تشکیل می‌داده؛ اما اطلاعات دقیقی از او در دسترس نیست. همین‌قدر از او می‌گویند که آن‌قدر در آبادانی این محله کوشید که اهالی نامش را روی محله‌شان گذاشتند.

• گسترش فرهنگ در محله

از دهه۳۰ خورشیدی جمعیت مردمان این منطقه افزایش یافت؛ اما امکانات شهری در این محله به چشم نمی‌آمد. در دهه۴۰ جاده‌ای خاکی محله وحیدیه را به تهران متصل کرد و وحیدیه به محله‌هایی مثل نظام‌آباد و تهران‌نو متصل شد و تازه کمی سروشکل شهری گرفت. در همین سال‌ها بود که ۲دبستان پسرانه و و دخترانه به نام‌های دیهیم و شوریده شیرازی در این محله تاسیس شد که بار فرهنگی محله را بالا برد. در همان دهه۴۰ و در جوار مدرسه دیهیم، کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سر برآورد که در رشد فرهنگی کودکان محله وحیدیه بسیار اثرگذار بود.

• نماد کمک به هم‌نوع

یکی از بخش‌های مهم هر محله کوچه‌های آن است و محله وحیدیه هم پر است از کوچه‌های آشتی‌کنان و باریک و دوست‌داشتنی. اما یکی از کوچه‌های این محله، کوچه‌ای است که به نماد محبت میان هم‌نوعان تبدیل شده. می‌گویند وقتی در سال۱۳۴۱ در بوئین‌زهرا زلزله آمد، ملکه هلند پس از بازدید از زلزله‌زدگان برای التیام غم هم‌نوعان خود، زمینی وسیع در محله وحیدیه خرید و در آن خانه‌هایی متحدالشکل با نمای آجری قرمز ساخت و به بازماندگان ارمنی این حادثه تلخ بخشید. نام این کوچه در محله وحیدیه، به‌افتخار این حرکت انسان‌دوستانه، همچنان کوچه هلند است. از دیگر بناهایی که در این محله به هم‌وطنان ارمنی مربوط است، کلیسای قدیمی تارگمانچاتس است؛ جایی که شورای خلیفه‌گری ارامنه ۶هزار مترمربع از زمین‌های محله زرکش در وحیدیه را خرید و در سال۱۳۴۶ شمسی این کلیسا را بنا کرد. نمای خارجی کلیسا با آجر قرمز پوشیده شده و دیوارهای داخلی آن با گچ تزیین شده است.

• اکنونش

محله وحیدیه همچنان از محله‌های قدیمی با بافت فرسوده است که نیاز فراوانی به بازسازی دارد. این محل اکنون میان خیابان‌های سبلان، بزرگراه امام علی(ع)، شهیدثانی و خیابان دماوند محصور است و تعداد قابل توجهی تعمیرگاه و صافکاری در آن وجود دارد. ایستگاه مترو، بوستان‌هایی مثل نسترن و بهارستان، مجتمع‌های تجاری و مراکز خرید و مساجدی مثل مسجد جامع فاطمیه از دیگر اماکن عمومی این محله است.