همشهری آنلاین - زهرا بلندی: این موضوع مهمی است که «عبدالحسین هاشمی» در حاشیه ویژگی قناتها به طور ویژه به آن میپردازد: «سطح ایستابی آب در این منطقه بالا است و در مناطق شرقیتر، آب در نیم متری سطح زمین است. هرچند که دهانه خروجی که باید منابع آبی مورد استفاده در غرب دشت را در منتهیالیه تخلیه کند بسیار تنگ و از سویی خاک رس که سنگین و از نفوذپذیری پایینی برخوردار است و از شرایط محدودیت طبیعی محسوب میشود، اما این تهدید دلیل نمیشود که ویژگی مهم آن را نادیده بگیریم و نیاز است با برنامهریزی و مطالعات دقیقی برای استفاده از ظرفیت بالقوه آبی، حفظ این منطقه در دستور کار قرار بگیرد.»
در سال۱۳۵۸ وقتی در ری جهاد کشاورزی تأسیس شد، بیشتر اراضی در شرق ری دچار زهگرفتگی شده بود و با سطح ایستابی بالا، امکان زراعت و کشاورزی با محدویت شدید و اصطلاحاٌ زهگرفته بودند، هاشمی با اشاره به این موضوع بیشتر توضیح میدهد: «پس از اصلاحات اراضی و در پی آن تکثر در مدیریت قنوات، قناتهاعلاوه بر تأمین آب، زهکش اراضی بالا دستشان هم بودند. یکی از دلایل این زهگرفتگی خرابی قنوات بود که آن زمان به وسیله بیلهای مکانیکی زهکشی انجام شد و ایستابی تا حد امکان پایین آمد.»
این پژوهشگر با شرح وضعیت تقلیل آبدهی بعضی از قناتهای ری طی سالهای آینده، میگوید: «با تکمیل مدل ۷ و ۸ تصفیهخانه جنوب، و قطع تخلیه ۳تا ۴متر مکعب در ثانیه فاضلاب خام به نهر فیروز آباد و برنامه شهرداری تهران با احداث تصفیهخانه به منظور تصفیه آورد نهر سرخهحصار و استفاده از آب تصفیه شده برای فضای سبز و... طی ۲-۳سال آینده ممکن است جریانهای فاضلابی که به سمت شرق ری میآیند قطع شوند و وارد تصفیهخانهها شوند و کمکم با قطع این منابع آبی آبدهی قنوات موجود هم تقلیل پیدا کند و به حداقل ممکن برسد.»
پژوهشگر حقوق آب در حوزه ری درباره راهکارهای بهبود وضعیت قناتها، میگوید: «برنامهریزی در دست اجرا و از محل تخصیص شهرستان ری از تصفیهخانه جنوب، حقابههای قنوات شرق ری را از طریق کانال ری-ورامین، تأمین کرد و با اجرای این پروژه طی چند سال آینده منابع آبی ما به میزان سال۱۳۳۴ میرسد و در نتیجه سطوح زیرکشت مطابق سال ذکر شده میشود. اقدامی که میتواند به این موضوع سرعت ببخشد، ایجاد تصفیهخانه سرخهحصار و تصفیهخانه مرکزی توسط شهرداری تهران و تأمین آب مورد نیاز فضای سبز جنوب آزادگان، ری و بهشتزهرا است. این پروژه از نظر زیستمحیطی، تأمین آب و تعادل بخشی سفره بسیار حایز اهمیت است و بر همه قناتهای شرق ری و غرب ری تأثیر خواهد داشت.»
یک قنات؛ منبع تغذیه 2 آبادی
تا دلتان بخواهد در حرایم آبده قنات کریمآباد چاه حفر شده و دبیاش حدود 40لیتر در ثانیه است. قنات کریمآباد تهرانچی که مظهر آن در اراضی پایاب و مسیر آن در اراضی قاسم آباد تهرانچی و محمودآباد ادامه یافته است، در اراضی غنیآباد به سمت شمال و در نهایت در دامنه کوه بیبی شهربانو، به کارخانه ایرانیت میرسد.
«عبدالحسین هاشمی» در باره دیگر ویژگیهای قنات کریمآباد تهرانچی میگوید: «این قنات 6دانگ است و به 2 قسمت تقسیم میشود و 2 آبادی از آن استفاده میکنند. 4دانگ این قنات متعلق به کریمآباد تهرانچی , موقوفه است و 2دانگ آن متعلق به روستای شمسآباد است که در جنوب کریمآباد قرار دارد.»
هاشمی با اشاره به اینکه قاعدتاً با این میزان دبی در اراضی این روستاها میتوان حدود 60هکتار گندمکاری و 40هکتار زراعت بهاره داشت، میگوید: «روستای کریمآباد از رودخانه جاجرود هم حقابه دارد و در سال 1395 حقابه دائمی با دبی 100لیتر در ثانیه از شرکت آب منطقهای تهران از کانال ری- ورامین به این روستا اختصاص داده شد.»
عشقآباد را دریابید
تمامی پلاکهای روستای عشقآباد جزء موقوفه سهامالدوله است که در اجرای قانون اصلاحات ارضی به تعدادی از زارعین صاحبنسق واگذار شده است.
«عبدالحسین هاشمی» با اشاره به اینکه مظهر قنات عشقآباد در مسیر این قنات در اراضی چالطرخان امتداد یافته و به مادرچاه میرسد، میگوید: «این قنات در واقع حکم زهکش اراضی چالطرخان را دارد و آب مورد نیاز اراضی کشاورزی روستای عشقآباد را تأمین میکند. البته این آب به دلیل اینکه در انتهای دشت قرار دارد کمی شورتر است و مانند آبهای شیرینی که از قنوات تهران میآمدند نیست.»
آن گونه که هاشمی میگوید، این قنات اواخر دهه 50 خراب شده بود و جهاد سازندگی همان سالها آن را بازسازی و اصلاح کرد و اکنون دایر است و حدود 100لیتر در ثانیه آب دارد. اما موضوع قابل تأمل دیگر در باره این قنات این است که استفاده از آورد نهر فیروزآباد از غرب و سرخهحصار از شرق در آبیاری اراضی کشاورزی روستای عشقآباد ، باعث شده قنات عشقآباد آن طور که باید مورد توجه کشاورزان قرار نگیرد.
قناتی با دبی 140لیتر در ثانیه
نجمآباد از روستاهای بخش قلعهنو شهرستان ری است و در جنوب کمربندی دوم تهران قرار دارد. منابع اصلی تأمین آب کشاورزی روستای نجمآباد 2رشته قنات است که یک رشته آن در حال حاضر دایر است.
«سمیرا چزغه» پژوهشگر قناتهای ری، در این باره میگوید: «مسیر گالری(کورههای محور قنات در زیر زمین) و میلهچاههای قنات نجمآباد با دبی 140لیتر در ثانیه از ضلع شرقی پالایشگاه تهران آغاز میشود و در اراضی اسماعیلآباد به سمت جنوب از اراضی کشاورزی عبور میکند و در ادامه از کنار پرورش ماهی ازفنداک گذشته و از خط انتقال گاز عبور میکند و کمربندی دوم تهران را قطع کرده و در فاصله تقریبی 200متری روستا آفتابی میشود.»
آبیاری موقوفههای مدرسه مروی
در شرق ری و درست در ضلع جنوبی روستای قلعهنو و طالبآباد قریه قمیآباد واقع شده است که دارای 2رشته قنات دایر است. «عبدالحسین هاشمی» پژوهشگر حوزه حقوق آب، در باره ویژگیهایش اینگونه توضیح میدهد: «2 رشته قنات قمیآباد به دلیل قرارگیری در نزدیکی تپه باستانی تپهمیل دارای قدمتی چند صدساله است. تمامی پلاک قریه قمیآباد موقوفه مدرسه مروی است و کشاورزان مزارع غلات، صیفی و ذرت را از آورد 2رشته قنات دایر قمیآباد با آبدهی بیش از 200 لیتر بر ثانیه سیراب میکنند.»
هاشمی با بیان اینکه زارعان این روستا مستأجران صاحبنسق هستند و امکان سرمایهگذاری برای قنات را ندارند، ادامه میدهد: «دایر بودن این قنات دلیل بر وضعیت خوب آن نیست. نه تنها میلهها و کورههای این قناتها تا مادر چاه کامل نیست، بلکه آبدهی فعلی این 2رشته قنات تا حد زیادی تحت تأثیر استفاده فاضلاب خام منشعب از نهر فیروزآباد در آبیاری اراضی کشاورزی روستای دهخیر است.»
نظر شما