این هفته قصد داریم به بهانه سر زدن به نقاط زشت و زیبای منطقه، یک تور ری‌گردی راه بیندازیم و زیبایی‌های بصری منطقه را از نگاه مسئولان به تصویر بکشیم. منطقه 20 به دلیل پشتوانه فرهنگی و تاریخی غنی‌ای که دارد در کنار ساختار نوین شهری، اماکن، فضاها و نمادهایی دارد جزو سرمایه‌های منطقه محسوب می‌شوند.
آثار باستانی، گورستان‌های قدیمی، بازارچه‌های سنتی، اماکن زیارتی و“ که در بافت مسکونی منطقه پراکنده شده‌اند، در گذشته به دلیل عدم ساماندهی و زیباسازی وصله ناجوری بر تن شهر بودند اما خوشبختانه در چند سال اخیر به همت شهرداری منطقه بسیاری از این معضلات که شهروندان را به ستوه آورده بود، به یک فرصت بی‌نظیر تبدیل شده است، فرصتی که علاوه بر رضایت اهالی منطقه، نگاه سایر شهروندان و گردشگران را هم به خود جلب کرده است.
البته در این میان هنوز کاستی‌های بسیاری وجود دارد که رفع آنها نیازمند تعامل شهروندان با شهرداری است. رئیس اداره زیباسازی، معاون حمل و نقل و ترافیک و شهروندان کارنامه سوابق و نظرشان را درخصوص زشتی‌ها و زیبایی‌های منطقه عنوان می‌کنند.» «داود دانشور» رئیس اداره زیباسازی منطقه با اشاره به فعالیت‌های این اداره می‌گوید:
«زیباسازی و آرام‌سازی سیمای بصری منطقه از مهم‌ترین وظایف ما تلقی می‌شود که در قالب نصب علائم و تجهیز اماکن با مبلمان شهری رنگ‌آمیزی دیوارها، نورپردازی، آذین‌بندی، شست‌و‌شو و“ انجام می‌شود.» یکی از اقدامات جدید این اداره، تلفیق معماری سنتی با نوع معماری و طراحی امروزی است.
بازسازی نمادین دروازه قدیمی ری که در یکی از مبادی ورودی منطقه واقع در میدان نماز، احداث می‌شود یکی از تدابیری است که می‌تواند علاوه بر ایجاد جاذبه بصری، فرهنگ و پشتوانه تاریخی منطقه را احیا کند. دانشور می‌افزاید: «صد سال پیش شهر تاریخی ری دارای دروازه‌های متعددی بوده است که علاوه بر امنیت و حفاظت شهر، مردم از آنها عبور می‌کردند و در حال حاضر 6 نقطه از منطقه برای احداث دروازه‌های نمادین جانمایی شده است و دروازه تاریخی «بلیسان» در مجاورت میدان نماز در 2 طبقه طراحی شده است.»
یکی دیگر از جاذبه‌های منطقه وجود آثار تاریخی در بطن محلات است که شهرداری به منظور رونق صنعت گردشگری در منطقه و حفظ آثار تاریخی، با تعامل اداره میراث فرهنگی، این اماکن را مرمت و فضاهای اطراف آن را با احداث فضای‌سبز و آبنما و نورپردازی مناسب، زیباسازی کرده است.
برج طغرل، قطب فرهنگی منطقه
خوشبختانه منطقه 20 با داشتن سرانه فضای سبز 62 مترمربع برای هر یک از شهروندان منطقه در این زمینه اقناع کننده است اما با این حال به منظور شاداب‌سازی محیط و ساماندهی فضاهای متروکه و بدون استفاده در محله‌ها، طرح‌های جدیدی را در قالب، پاتوق محله، باغ‌راه و بوستان‌های حاشیه‌ای اجرا کرده است که علاوه بر اینکه سیمای منطقه را زیباتر کرده، محل تردد عابران و تجمع اهالی نیز قرار گرفته است.
در گذشته پیاده‌روهای منطقه به دلیل عدم کفپوش مناسب برای عابران و معلولان کمتر مورد استفاده قرار می‌گرفت اما اکنون با زیرسازی مناسب، کفپوش و نصب موانع برای ورود موتورسیکلت به داخل پیاده‌روها، محل عبور عابران ایمن‌سازی و حاشیه‌های معابر از چشم‌انداز بهتری برخوردار است.
«برج طغرل» یکی از آثار باستانی منطقه است که به عنوان یک نماد تاریخی قرار است بزرگ‌ترین مجموعه فرهنگی تفریحی منطقه در پیرامون آن احداث شود. اجرای این طرح با تملک خانه‌های فرسوده محله‌ای که برج در آن واقع است انجام می‌شود که علاوه بر تبدیل محله به یکی از قطب‌های فرهنگی و گردشگری، معضلات محله و بافت فرسوده‌ای که منظر منطقه را خدشه‌دار کرده بود نیز برطرف می‌شود.
ساماندهی تبلیغات
«دانشور» یکی از مهم‌ترین اقدامات این اداره را درخصوص زیباسازی منطقه، جمع‌آوری و مدیریت تبلیغات خیابانی دانسته و می‌گوید: «متأسفانه پراکندگی تبلیغات بر روی دیوارها و نصب بنرها و“ اغتشاشات بصری را به وجود می‌آورد که با توجه به نظارتی که بر روی اینگونه تبلیغات شده است، توانسته‌ایم تا حد قابل توجهی، پراکندگی و تجمع تبلیغات را مدیریت کنیم و به همین منظور در میدان‌ها و معابر پرتردد پایه‌های تبلیغاتی نصب شده است که تبلیغات را به شکل زیباتری عرضه می‌دارد و برای تبلیغات محیطی نیز، تابلوهایی بر روی دیوارها جانمایی شده است که شهروندان را ملزم به انجام تبلیغ در چارچوب آنها کرده‌ایم.»
یکی از فعالیت‌هایی که فضای بزرگراه‌ها را زیباتر کرده است، آذین‌بندی دیوارهای حاشیه بزرگراه‌ها و معابر است که با طرح‌های مفهومی خاص، تصاویر زیبایی را به نمایش می‌گذارند. رئیس اداره زیباسازی، بازسازی و نقاشی تصاویر شهدای منطقه بر روی دیوارهای منطقه را یکی دیگر از طرح‌های چند منظوره برمی‌شمرد و معتقد است این اقدام علاوه بر زیباسازی سیمای بصری منطقه، یاد و خاطر شهیدان را هم زنده نگاه می‌دارد.»
اول نمای ساختمان، بعداً پایان کار
یکی از موضوعاتی که در گذشته باعث آلودگی بصری سیمای شهر می‌شد، وجود ساختمان‌های تازه احداث شده بدون نمای ظاهری بود اما با تهیه و تدوین مقررات ملی ساختمان و نظارت شهرداری برای نماکاری ساختمان‌ها، چند سالی است که زیباسازی نمای ساختمان هم یک اصل مهم از ساخت‌و‌ساز به حساب می‌آید و خوشبختانه با تعامل شهروندان و شهرداری این ناهنجاری بصری نیز برطرف شده است و ذوق وسلیقه بعضی از مهندسان ناظر و شهروندان باعث شده که بعضی از ساختمان‌ها به لحاظ زیبایی و معماری خاص به یکی از نمادهای عمومی منطقه تبدیل شوند.
شهردار منطقه نیز بنا به تأکید شهردار تهران در کنار ساخت و سازهای ساختمان‌ها و مراکز فرهنگی و اداری خود از اصل زیباسازی غافل نمانده است و در حال حاضر تمامی کتابخانه‌ها، سراهای محله و“ که به تازگی احداث شده است از معماری و نمای ویژه‌ای برخوردارند که یکی از چشم‌اندازهای منطقه محسوب می‌شوند و حتی باعث الگوبرداری شهروندان نیز شده است.
کتابخانه شیخ صدوق در میدان دولت‌آباد با تصویر کشیدن نمایی از برجی مدور با آجرهای قرمز یکی از ابنیه‌های زیبا و نمادین منطقه است که با پیشینه تاریخی منطقه تناسب دارد. مساجد یکی از قطب‌های مذهبی ما ایرانیان محسوب می‌شوند که از دیرباز با معماری و کاربری خاصی احداث شده‌اند. جالب است که در کنار سایر ابنیه‌های تاریخی و جدیدالاحداث منطقه از چهلمین مسجدی که شهرداری تهران در شهر تهران احداث کرده است نیز اشاره‌ای داشته باشیم.
«مسجد امام رضا¨ع©» که در محله 13آبان و از سوی شهرداری احداث شده برگرفته از معماری سنتی، مذهبی و نوین است که ظاهر بسیار زیبای آن نه تنها فضای روحانی مسجد را خدشه‌دار نکرده بلکه نوع معماری و افزایش کاربری آن برای فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی باعث رونق و حضور بیشتر اهالی شده است و مسجد به عنوان یکی از نمادهای مذهبی منطقه شناخته شده است.
زیباسازی میدان شهر ری
میدان حضرت عبدالعظیم¨ع© یکی از کلیدی‌ترین میدان‌های منطقه محسوب می‌شود که اهالی و مسافران و زائران برای دسترسی به بافت مرکزی منطقه و حرم حضرت عبدالعظیم(ع) باید از آن عبور کنند. اما متأسفانه این میدان هیچ چشم‌انداز و زیبایی و نماد خاصی ندارد وقتی دلیل این امر را از شهردار منطقه جویا شدیم به نتایج قابل قبولی رسیدیم که بد نیست شما هم مطلع شوید.
به گفته شهردار منطقه، خیابان فداییان اسلام و جاده قدم و زکریای رازی که از سه طرف به میدان حضرت عبدالعظیم(ع) منتهی می‌شوند، در حال تعریض است. به همین دلیل در حال حاضر شرایط ساماندهی میدان وجود ندارد چرا که قرار است میدان متناسب با فضای آزاد شده اطراف، بزرگ‌تر شود.
اما مسئولان شهرداری خیلی هم دست روی دست نگذاشته‌اند و منتظر تعریض خیابان‌ها نمانده‌اند و با اصلاح پیاده‌رو خیابان فدائیان اسلام، ساماندهی پایانه، مرمت نهرهای حاشیه‌ای، فضای بصری مناسبی را بوجود آورده‌اند که تا حد قابل توجهی مشکلات اهالی را برطرف کرده است.
زیباترین و مقاوم‌ترین ساختمان اداری
«ایرج ولی‌نژاد» معاون حمل و نقل و ترافیک منطقه، با اشاره به ساختمان این معاونت می‌گوید: «این ساختمان که در حال حاضر در اختیار حوزه حمل و نقل و معاونت فنی عمرانی قرار دارد یکی از بزرگ‌ترین، زیباترین و مقاوم‌ترین ساختمان‌های اداری منطقه محسوب می‌شود که در افزایش زیبایی بصری منطقه تأثیرگذار است.» «ولی‌نژاد» در ادامه می‌افزاید:
«یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باعث آلودگی بصری محیط می‌شود نصب بیش از حد تابلوها و علائم راهنمایی و رانندگی در خیابان‌ها و معابر بزرگراهی است. بنابراین به منظور رفع این مشکل طی بازدید میدانی از معابر تمامی تابلوهای اضافه جمع‌آوری و بر روی یک پایه تجمیع شده‌اند که اغتشاشات بصری را کاهش می‌دهد.»
جانمایی سرپناه‌های جدید برای ایستگاه‌های اتوبوس مجهز به راه و نقشه، ساماندهی پایانه‌ها، تعویض تابلوها و تجهیزات ترافیکی و... اقدامات دیگری است که در زیباسازی بصری شهر تأثیرگذار است. قبرستان‌های قدیمی ساماندهی می‌شوند یکی از اماکن و فضاهایی که اهالی را دچار سردرگمی کرده است وجود قبرستان‌های قدیمی در گوشه و کنار منطقه است که در حال حاضر به دلیل توسعه و رونق ساخت و ساز، دیوار به دیوار خانه‌های مسکونی شده‌اند.
قبرستان امامزاده عبدالله(ع) ابن‌بابویه و بی‌بی زبیده، 3 قبرستانی هستند که قدمتی دیرینه دارند و سال‌هاست که دفن اموات در آنجا ممنوع است و در حال حاضر دیوارهای فرسوده، فضای ناسامان درون قبرستان، قبور کهنه و مقبره‌های نیمه‌ویران، منظر عمومی منطقه را خدشه‌دار کرده است که علاوه بر نازیبایی‌هایی که به منطقه تحمیل شده، امنیت و عبور و مرور اهالی را هم دچار مشکل کرده است.
بنابراین شهردار منطقه بنا به درخواست مکرر اهالی و شورایاران نسبت به ساماندهی گورستان‌های مذکور اقدام کرده است. شهردار منطقه با اشاره به این موضوع گفت: «قبرستان‌ها برای ما ایرانیان قداست خاصی دارد و ما قصد نداریم آنها را تخریب کنیم بلکه به منظور ساماندهی سیمای بصری منطقه برخی از دیوارهای فرسوده قبرستان امامزاده عبدالله را تخریب و فنس‌کشی کرده‌ایم و سعی داریم با یکدست‌سازی محوطه‌های قدیمی قبرستان‌ها، تأمین روشنایی و نصب تجهیزات و مبلمان شهری، این فضاها را به عنوان یک فضای قابل استفاده، مناسب‌سازی کنیم و در اختیار اهالی قرار دهیم.»
عبداللهی خاطرنشان کرد: «در طرح ساماندهی قبرستان‌ها به هیچ وجه قبور از بین نمی‌روند بلکه دقیقاً روی آنها، سنگ‌های جدید و یکدست نصب می‌شود.» میدان نماز، عروج را به تصویر می‌کشد اگر تا به حال گذرتان به میدان نماز افتاده باشد، حتماً دیده‌اید که این میدان در حال نوسازی است و قرار است به یکی از زیباترین و نمادی‌ترین میدان‌های منطقه و حتی شهر تهران تبدیل شود.
میدان نماز به گونه‌ای طراحی شده است که در یک نگاه حالت عرفانی و معنوی نماز را در قالبی نمادین به تصویر می‌کشد. نصب 17 آبنما در وسط میدان، استعاره از 17 رکعت نماز یومیه است که نورپردازی مناسب اطراف آن، عروج را به تصویر می‌کشد. به گفته شهردار منطقه، میدان نماز طرح جامعی است که تأثیر فرامنطقه‌ای دارد و «عبداللهی» افزود:
«تاکنون در هیچ یک از میدان‌های شهر، چنین طرحی با این ظرافت و عمق معنایی اجرا نشده است و می‌تواند به عنوان نمادی ماندگار برای منطقه معرفی شود.» علاوه بر فعالیت‌های فیزیکی، نورپردازی‌های جدید مطابق با استانداردهای جهانی برای زیباسازی این میدان به کار گرفته خواهد شد که بر زیبایی میدان می‌افزاید.
به گفته شهردار منطقه، بزودی از این میدان پرده‌برداری می‌شود. یکی دیگر از اقدامات شهرداری منطقه برای معرفی مفاخر و مشاهیر قدیمی و معاصر منطقه، نصب تندیس آنان در بوستان‌ها و معابر پرتردد است که در کنار هر یک از تندیس‌ها که نیم‌تنه‌ای از چهره‌های شاخص و فرهیخته اهل ری را به تصویر می‌کشد، تابلویی از زندگینامه شخصیت‌ها نیز نصب می‌شود. تندیس شهید آوینی نیز در امتداد خیابانی که به پل شهید آوینی منتهی می‌شود، نصب شده است که یاد و خاطره او را در زادگاهش زنده نگاه می‌دارد.
همشهری محله - 20
