همشهری آنلاین _ رابعه تیموری: این دروازه‌ها نمونه‌های کم‌نظیری از معماری و هنر مردم این شهر محسوب می‌شدند و مسافرانی که برای نخستین بار گذرشان به ری می‌افتاد با دیدن مناره‌ها و محراب دروازه شاهزاده عبدالعظیم(ع) متوجه می‌شدند به مدفن این بزرگوار و به شهری زیارتی وارد می‌شوند یا با دیدن حجره‌های خشتی دروازه بلیسان نزدیک شدن به بازار پرآوازه بلیسان را به خود وعده می‌دادند، اما امروز که از آن دروازه‌ها حتی ویرانه و نشانه‌ای هم باقی نمانده، خیابان‌ها، بزرگراه‌ها و بلوارهایی شبیه سایر مسیرهای خودرویی کلانشهر تهران، دروازه‌ها یا به عبارتی «مبادی ورودی» شهرری محسوب می‌شوند. این ورودی‌ها بر خلاف دروازه‌های پرمفهوم ری باستان از نشانه‌ها و المان‌هایی که هویت تاریخی و مذهبی این شهر را بیان کنند بهره‌ای ندارند و در رهگذران و مسافران غریبه برای توقف و تماشای آثار ملی و تاریخی و زیارت امامزادگان کهن ری شوقی به وجود نمی‌آورند. در گزارش زیر به شرایط ورودی‌های شهرری پرداخته شده که برای تازه‌واردان راهنما و خوشامدگو نیستند.
خیابان شهید رجایی، بلوار شهید دستواره، بزرگراه آزادگان و بزرگراه امام علی(ع) معابر شهری هستند که مسافران ری را به مقصد می‌رسانند، اما آنها از هریک از این مسیرها وارد ری شوند، اگر درباره پیشینه شهرری زمینه ذهنی و آگاهی نداشته باشند، تفاوت خاص این قطعه تهران با سایر اجزای پایتخت را احساس نخواهند کرد. در هیچ یک از ورودی‌های شهرری تابلو، نماد یا المانی یافت نمی‌شود که نشان دهد ری فقط یک منطقه جنوبی تهران نیست و در زیر پوسته و ظاهر پر از محرومیت آن گنجینه‌های تاریخی عظیمی نهفته است.
«مسعود امان اللهی» می‌گوید: «شهر ری با وجود پیشینه فرهنگی و تاریخی غنی که دارد بین ایرانیان و حتی ساکنان تهران چندان شناخته شده نیست و برای شناسایی ظرفیت‌های تاریخی آن اقدام مناسبی نشده است.»رابط شورایاران منطقه ۲۰ نصب المان‌های شهری مناسب در معابر و ورودی‌های شهرری را سبب معرفی و شناساندن هویت این شهر به گردشگران و رهگذران ری می‌داند و می‌گوید: «بزرگراه امام علی(ع) از مهم‌ترین بزرگراه‌های منتهی به شهرری است و هر روز حجم قابل توجهی از افراد برای گذر یا توقف در ری از این بزرگراه استفاده می‌کنند، ولی در ورودی منتهی به این بزرگراه هیچ المان، نشانه یا حتی تابلوی اطلاع‌رسانی نصب نشده تا رهگذران را درباره این شهر به کنجکاوی وادارد.»
- زیرساخت‌های صنعت توریسم در ری وجود ندارد
«سیدمحمدعلی موسوی» با نظر امان‌اللهی موافق است و می‌گوید: «مکان‌های تاریخی و بناهای گردشگری شهرری در طول یک مسیر قرار گرفته‌اند و این جانمایی منظم نصب تابلوها و علائم راهنمای گردشگر را آسان می‌کند، اما در هیچ یک از مبادی ورودی و در طول مسیر دسترسی به این بناها، تابلوها و علائم مناسبی نصب نشده و از المان‌های شهری اثری نیست. در این مسیر حتی امکاناتی مانند سایبان، سرویس بهداشتی و استراحتگاه‌های موقت وجود ندارد.» این کارشناس تاریخ که با برگزاری تورهای ری‌گردی افراد زیادی را با گذشته این شهر آشنا کرده، معتقد است کمبود امکانات توریستی ری به نبودن راهنمای گردشگر خلاصه نمی‌شود. موسوی می‌گوید: «متأسفانه شهرری از داشتن امکانات اولیه توسعه گردشگری مانند محل اسکان توریست محروم است. به تازگی مهمانسرای کرامت ایجاد شده و ۲ هتل هم در حال ساخت و آماده‌سازی هستند و اگر این مکان‌ها شرایط و امکانات مطلوبی داشته باشند، این کمبود را تا اندازه‌ای رفع می‌کنند، اما ری در ۲۰ـ ۳۰ سال اخیر به دلیل محرومیت از چنین امکاناتی توریست‌های زیادی را از دست داده است.»
- سایه سنگین همسایه
موسوی با اشاره به محروم بودن شهرری از تبلیغات گسترده سایر شهرهای توریستی مانند شیراز و اصفهان می‌گوید: «ری با اوج گرفتن تهران دچار افول و عقب‌ماندگی شد و بیش از آنکه به‌عنوان شهری تاریخی مطرح شود، با ویژگی‌های یک منطقه محروم در جنوب تهران شناخته شده است.»موسوی رایج بودن سنت دفن افراد سرشناس در آرامستان‌های ری را که در گذشته مرسوم بوده، باعث حفظ جایگاه و بلندآوازه بودن ری می‌داند و می‌گوید: «در دهه‌های گذشته آرامستان‌های قدیمی شهرری محل دفن افراد مشهور و مطرح بوده و این موضوع باعث می‌شد ری گمنام و فراموش نشود.»
این کارشناس تاریخ پیشنهاد می‌کند پویشی مردمی برای احیای ظرفیت‌های گردشگری ری راه‌اندازی و به علاقه‌مندان و افراد نخبه شهرری فرصتی داده شود تا در ساماندهی صنعت توریسم و احیای ظرفیت‌های گردشگری این شهر تاریخی مشارکت کنند. موسوی می‌گوید: «کوتاهی و سهل‌انگاری مسئولان در شناساندن اهمیت ری به عموم مردم ایران و سایر کشورها سبب شده مکان‌های زیارتی و تاریخی آن مورد بی‌مهری قرار بگیرند. نمونه این مسئله را در مقایسه شرایط موزه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) و موزه آستان امام رضا(ع) می‌بینیم. در موزه امام رضا(ع) ارادتمندان و زائران امام هشتم(ع) هدایای ویژه و ارزشمندی پیشکش می‌کنند که می‌تواند برای توسعه امکانات زیارتی و گردشگری حرم مورد استفاده قرار گیرد، ولی موزه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) که آثار ارزشمندی را حفظ و نگهداری می‌کند، بازدیدکنندگان زیادی ندارد.»
- همتی جمعی لازم است
«امیر درویش» از اهالی محله سرتخت است. او می‌گوید: «ورودی‌های شهرری سیمای چشمنواز و آراسته‌ای ندارند و بیش از آنکه محلی برای خوشامدگویی به مسافران و زائران ری باشند، معابری خودرویی هستند که برای توقف رهگذران و مسافران ری انگیزه‌ای به وجود نمی‌آورند.» او ساخت المان دروازه تاریخی بلیسان در میدان نماز را طرح مؤثر و مناسبی می‌داند که حدود ۱۵ سال پیش در این میدان اجرا شده است. درویشی می‌گوید: «شهر ری چندین دروازه داشته که هریک زیبایی‌های خاصی داشتند و اگر در هریک از ورودی‌های ری المان حجمی این دروازه‌ها قرار بگیرند، پیشینه و تاریخچه پرافتخار ری را به خوبی یادآوری می‌کنند.»
«مسعود امان اللهی» ساماندهی ترافیکی ورودی‌های شهرری را از طرح‌های ضروری برای جذب گردشگران می‌داند و می‌گوید: «عوامل زیادی بار ترافیکی ورودی‌های شهرری را افزایش می‌دهد. مثلاً موقعیت مکانی بازار آهن مکان باعث ترافیک شدید بزرگراه آزادگان و خیابان شهید رجایی می‌شود.» سرنخ اغلب مشکلات شهرری به نبودن مدیریت یکپارچه می‌رسد و مدیریت چندپارچه شهرستان ری در نامناسب بودن شرایط ورودی‌های شهرری بی‌تأثیر نیست. رابط شورایاری منطقه ۲۰ معتقد است زیباسازی بصری و نصب تابلوها و نمادهای اطلاع‌رسان در نقاط مختلف شهرری با احساس مسئولیت همه متولیان اداره ری میسر می‌شود و حل مشکلات و ساماندهی مبادی ورودی شهرری خرد جمعی و همکاری نهادهای مختلف را می‌طلبد. او می‌گوید: «این امر با همکاری و تعامل آستان حضرت عبدالعظیم(ع)، اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهر ری، شهرداری منطقه ۲۰ و شهرداری مناطق ۱۵، ۱۶ و ۱۹ که همجوار ری هستند، میسر می‌شود.»
- طرح‌های ساماندهی ورودی‌های ری
رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۲۰ معتقد است رنگ‌آمیزی دیوارها و استفاده از نقاشی دیواری برای بهبود سیمای ورودی‌های ری روش مناسبی به شمار می‌آید. «میرذبیح الله حسینی» می‌گوید: «ابتدای خیابان فدائیان اسلام، ضلع شرقی میدان شهید غیبی و ضلع شرقی حرم حضرت عبدالعظیم(ع) مکان‌هایی هستند که به تازگی رنگ‌آمیزی شدند و طرح نقاشی دیواری در آنها به اجرا درآمد.» حسینی نوشتن و نصب تابلوی معابر را از وظایف مدیریت شهری عنوان می‌کند و می‌گوید: «ساخت و نصب احجام و المان‌های شهری با هماهنگی سازمان زیباسازی شهر تهران انجام می‌شود و شهرداری مناطق نمی‌توانند به‌صورت مستقل اقدام به نصب احجام کنند.»
رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۲۰ جلوگیری از سنگین کردن سیمای شهر را از سیاست‌های سازمان زیباسازی شهرداری تهران عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «چند پیشنهاد حجم و المان‌سازی در ورودی و معابر اصلی منطقه ۲۰ به سازمان زیباسازی شهر تهران ارائه کرده‌ایم که در مرحله بررسی است.» حسینی نصب شناسنامه محله‌ها و مکان‌های تاریخی را از وظایف اداره میراث فرهنگی شهرستان ری ذکر می‌کند.
«نوروز تقی پور» رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان ری از پیش‌بینی ۶ پروژه برای احیای ظرفیت‌های گردشگری شهرری در سال جاری خبر می‌دهد و می‌گوید: «این طرح‌ها با هدف ساماندهی، مرمت و معرفی آثار باستانی و بهبود راهنمای گردشگری شهرری پیش‌بینی شده‌اند و در حال رایزنی با فرمانداری برای اجرای این طرح‌ها و تأمین بودجه هستیم.» تقی‌پور تهیه و توزیع کتابچه و بروشورهای راهنما در سطح شهر را جزو برنامه‌های هر ساله اداره میراث فرهنگی ری بر می‌شمرد و می‌گوید: «امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و محدودیت‌های صنعت توریسم این برنامه اجرا نشد.»
نظر شما