ولی کافی‌است به این نکته دقت کنیم که فیلم‌های پاییزی سینمای ایران زمانی نسبتا طولانی بر پرده می‌مانند و تا چشم بر هم بزنیم نوبت به ماه محرم و بعد جشنواره فجر رسیده است. سینمای ایران کلا فرصت‌های زیادی برای اکران ندارد. عملا نیمی از سال جزو فصل‌های مرده محسوب می‌شود.
سال‌هاست که به رونق اکران در نوروز و بعد از رکودهای طولانی، عادت کرده‌ایم و این روال در سال 88 نیز با کمی فراز و نشیب تکرار شد.با این مقدمه و تامل بر فیلم‌های اکران عید فطر شاید بهتر بتوان دلایل اهمیت این فصل را درک کرد؛ فصلی که در آن قرار است هم فیلم‌های تجاری چون «دو خواهر»، «زندگی شیرین» و «نیش و زنبور» اکران شوند، هم فیلم‌های حیثیتی چون «تردید»، « بی‌پولی» و « کتاب قانون»؛ ضمن اینکه در اکران دوم عید فطر نیز باید در انتظار آخرین ساخته مسعود کیمیایی ماند؛ «محاکمه در خیابان» که پخش‌کننده‌اش معتقد است امکان توفیق توامان هنری و تجاری دارد.
سیروس تسلیمی اکران فیلم‌ها در نیمه دوم سال را اکران پر‌رونقی ارزیابی می‌کند و معتقد است در این نیمه، سینماها رونق خوبی خواهند داشت. او می‌گوید: در حال‌حاضر قرارداد فیلم‌ها برای نیمه‌دوم سال بسته شده و تا روزهای باقیمانده به جشنواره فجر ما 4 ماه فرصت داریم تا 3یا 4 گروه فیلم را اکران کنیم.
در حال حاضر قراردادها در 5گروه سینمایی بسته شده است. فیلم‌هایی که در نوبت اکران است مثل «بی‌پولی»، «تردید» فیلم‌های شاخصی هستند که رونق خوبی به سینماها می‌دهند اما از طرفی اشکال اینکه 5 فیلم خوب همزمان اکران شود این است که رقابت فشرده‌ای بین دفاتر پخش برای تسخیر سینماها شکل می‌گیرد و این رقابت معلوم نیست به چه نتیجه‌ای ختم شود. معمولا بیشترین سالن در اختیار فیلمی قرار می‌گیرد که به زعم سینمادار پرفروش است. مثلا «تردید» در حال حاضر سینماهای کمتری دارد چون تلقی می‌شود فیلم فرهنگی است و به نسبت کم فروش‌تر است.
ما در سال معمولا 3یا 4 فصل خوب اکران داریم که شامل نوروز، عید فطر، اواسط تابستان و اواسط زمستان است. از طرف دیگر فروش خوب یک فیلم، بستگی به توان پخش، تبلیغ، بودجه و معرفی فیلم دارد. کدام سالن به کدام فیلم تعلق بگیرد و اینکه سینماهای شاخص به کدام فیلم برسد هم مهم است. در حال حاضر پردیس‌های سینمایی کمک زیادی به رونق سینما کرده است ولی هنوز سینماهای منفرد و تک سالنه تعیین‌کننده هستند که در اختیار کدام فیلم قرار بگیرند.
این پخش کننده، اکران فیلم‌های فرهنگی و تجاری در کنار هم را عامل خوبی برای استقبال خوب از سینماها می‌داند و به عقیده او در فصل اکران پیش‌رو این اتفاق افتاده است. او می‌گوید: در این فصل به‌عنوان مثال فیلم «دو خواهر» قطعا فیلم پر‌فروشی خواهد شد چون یکی از بازیگرانی که مدتی هم از پرده سینما دور بود در این فیلم حضور دارد. یا فیلم «بی‌پولی» که یک کمدی رمانتیک است و اگر تبلیغ خوبی داشته باشد می‌تواند خوب بفروشد.«زندگی شیرین» هم که کمدی است و جواد رضویان در آن بازی می‌کند. شاید وضعیت «تردید» گنگ باشد ولی همگی این فیلم‌ها قطعا 6 تا 7 هفته روی پرده خواهند بود و بعد از آن تنها یک فیلم اکران می‌شود و بعد به محرم و جشنواره فجر می‌رسیم که دوباره فصل کم‌رونقی سینماها خواهد بود.
اکران سینماهای تهران در سال88 به مدلی از اکران فیلم‌ها در سینماهای آمریکا نزدیک شده است به این مفهوم که در آمریکا معمولا در نیمه دوم سال که به برگزاری مراسم اسکار نزدیک می‌شویم، بیشتر، فیلم‌هایی اکران می‌شوند که بختی در اسکار دارند. امسال چنین اتفاقی در مورد اکران فیلم‌های ایرانی در حال رخ دادن است. در نیمه اول سال بیشتر، فیلم‌های عامه‌پسند به نمایش در‌آمدند و پاییز قرار است آثار تحسین شده در جشنواره فجر مثل «تردید» و «بی‌پولی» و «عیار 14» یا آخرین ساخته کارگردانان بزرگ مانند «محاکمه در خیابان» کیمیایی روی پرده بیایند.
تسلیمی اما معتقد است اکران در سینماهای ایران به هیچ‌وجه قابل قیاس با سینماهای آمریکا نیست. او می‌گوید: آمریکا یک سینمای صنعتی دارد که حتی قبل از فیلمبرداری یک فیلم کاملا مشخص است که چه زمانی اکران خواهد شد اما در کشور ما زمان پخش فیلم اصلا مشخص نیست چون سینمای ما صنعتی نیست. دسته‌بندی اتفاق نمی‌افتد، سینمای ما مثل آش شله‌قلمکار است. اگر حدس‌زده شود فیلمی پرفروش است سریع اکران می‌شود. تولید زمان‌بندی ندارد و هیچ نظم ارگانیکی بر سیستم تولید و پخش ما حاکم نیست.
معمولا فیلم‌های فرهنگی در پاییز و زمستان مخاطب بیشتری دارند به این خاطر که دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی و آموزشی ما فعالند و به این ترتیب آنها می‌توانند مبلغ فیلم شوند اما در تابستان این جمعیت متفرق است.
بهترین موعد اکران
محمد رضا صابری نیز اکران نیمه دوم سال را یکی از بهترین اکران‌های چند سال اخیر ارزیابی می‌کند و معتقد است از عید فطر امسال شاهد اکران فیلم‌های بسیار خوب و پرمخاطب خواهیم بود. او می‌گوید: در اکران پیش رو طیف‌های مختلفی از فیلم‌ها از جمله کمدی، فرهنگی، فیلم‌هایی که در جشنواره مورد استقبال قرار گرفتند، فیلم‌های خاصی که قطعا مخاطب خود را دارند، فیلم‌هایی از کارگردان‌هایی که آثارشان همیشه و در هر شکلی پرمخاطبند و... داریم.
این سینمادار معتقد است فیلم‌های با مخاطب خاص و عامه‌پسند در کنار هم می‌توانند پاسخگوی سلیقه مخاطب از هر طیفی باشند و می‌گوید: خوشبختانه تعداد زیادی از فیلم‌های ما در عین فرهنگی‌بودن می‌توانند پرمخاطب هم باشند. ما نباید همیشه فیلم‌های تجاری و فرهنگی را از یکدیگر جدا کنیم. مثلا در فیلم «نیش و زنبور» که یک فیلم کمدی است رضا کیانیان در نقش خود فوق‌العاده ظاهر شده و یا آیا شما به فیلم «بی‌پولی» عنوان فیلم تجاری را می‌دهید یا فرهنگی؟ یک فیلم می‌تواند مولفه‌های یک فیلم خوب را در عین پرمخاطب بودن دارا باشد؛ یا فیلم مسعود کیمیایی که گفته می‌شود بهترین فیلم سال‌های اخیرش است.
صابری فیلم‌های «زندگی شیرین»، « بی‌پولی»، «دو خواهر»، « کتاب قانون»، «تردید» و «نیش و زنبور» را جزو پر‌فروش‌های این فصل ارزیابی می‌کند و علاوه بر آن معتقد است فصل اکران تاثیر چندانی در فروش خوب یا بد فیلم‌ها ندارد و این کیفیت اثر است که نقش تعیین‌کننده دارد. او می‌گوید: متأسفانه از این تقسیم‌بندی‌ها همیشه ما سینمادارها لطمه خوردیم. یک سرمایه‌دار که سینما دارد الزاما کارشناس سینما نیست و بهتر است کارشناسی اکران به دست اهل این کار سپرده شود. ضمن اینکه تهیه‌کننده و کارگردان‌ها هم نباید در حوزه پخش، دخالت کنند. مثلا گاهی گفته می‌شود به ماه رمضان می‌خوریم پس فیلم نمی‌فروشد.
اما به کرات ثابت شده که فیلم خوب در هر فصلی که اکران‌شود مخاطب دارد مثلا چند سال پیش «آکواریوم» در ماه رمضان اکران شد و فروش خیلی خوبی داشت یا «چهارشنبه سوری» در اسفند‌ماه که گفته می‌شود خانواده‌ها مشغول تدارک کارهای عید هستند و فرصتی برای سینما رفتن ندارند اکران شد و بسیار موفق بود. البته این هم درست است که هر کالایی باید در زمان مناسب عرضه شود و فیلم هم از این قاعده مستثنی نیست. هر زمان که فیلم خوب داشته باشیم سینماهای ما زنده و پررونق‌هستند. طرح اکران شبانه در ماه رمضان ثابت کرد که روش‌های مختلفی برای جذب مخاطب وجود دارد ما می‌توانیم این طرح را در طول سال ادامه دهیم.
صابری نیز قیاس مدل اکران سینماهای ایران را با سینماهای آمریکا چندان منطقی نمی‌داند و معتقد است با 5 گروه سینمایی محدود، این مقایسه صحیح نیست و می‌گوید: در ایران به محض اینکه یک فیلم پروانه نمایش می‌گیرد سینمادارها متوجه می‌شوند و اگر آن را پرفروش ارزیابی کنند به سراغ پخش‌کننده می‌روند و آن را در برنامه اکران می‌گذارند. تعداد محدود سینماهای ما باعث شده اکران فاقد برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده باشد پس به هیچ وجه قابل قیاس با سینماهای آمریکا نیست.
در انتظار پاییز پر‌رونق
علی سرتیپی اما معتقد است نیمه دوم سال همیشه پرمخاطب و پر‌رونق بوده است و با نگاهی به فیلم‌های در نوبت اکران به‌نظر می‌رسد این قاعده امسال پر‌رنگ‌تر از سال‌های قبل ادامه پیدا کند و می‌گوید: فیلم‌های خوبی در نوبت اکران هستند که سینماها را البته بعد از روزهای پر‌رونق ماه رمضان، پر‌رونق‌تر از قبل می‌کنند. با نگاهی به اسامی فیلم‌ها مثل «بی‌پولی»، «دو خواهر»، «نیش و زنبور»، «محاکمه در خیابان» و در کنار آن یکسری فیلم‌های تجاری هم روی اکران می‌آید که جدا از اسم کارگردان، فیلم‌های پر‌مخاطبی هستند. قطعا باتوجه به شرایط، شش ماهه دوم بسیار خوبی پیش رو خواهیم داشت. پاییز همیشه فصل خوبی برای فروش فیلم‌هاست. سال گذشته هم پر‌فروش‌ترین فیلم سال یعنی «چار‌‌چنگولی» در همین فصل اکران شد. شاید اگر «اخراجی‌ها» را از فیلم‌های
اکران شده در نیمه اول سال کنار بگذاریم بتوانیم با قاطعیت بگوییم که در چند سال اخیر همیشه نیمه دوم سال رونق بیشتری داشته است.
این پخش‌کننده معتقد است وقتی فیلم‌هایی از طیف‌های مختلف در کنار هم قرار می‌گیرند هر گروه و طبقه‌ای می‌تواند فیلم مورد علاقه‌اش را در سینما پیدا کند. او می‌گوید: در کنار فیلم «بی‌پولی» فیلم «دو خواهر» را داریم. در کنار «زندگی شیرین» فیلم «تردید» اکران می‌شود. «محاکمه در خیابان» و «نیش و زنبور» و.... همه اینها می‌توانند گرمای سالن‌های سینما را بیش از پیش کنند. در فصل پاییز علاوه بر اینکه قشر دانش‌آموز و دانشجو می‌توانند به سینماها رونق بدهند تاریکی زود‌هنگام هم باعث می‌شود مردم سینما رفتن را جزو تفریحات مورد علاقه خود بگذارند.
تنوع اکران عید فطر
امیر حسین علم الهدی تنوع اکران عید فطر را دلیلی بر اکران موفق فصل پیش‌رو می‌داند و معتقد است در این فصل از ژانرهای مختلف فیلم روی پرده می‌رود و تنوع مضامین شاخصه این فیلم‌هاست. او می‌گوید: فیلم طنز، اجتماعی، فیلم با‌مخاطب خاص و... هر یک نگاه‌های متفاوتی دارند و مخاطب خود را راضی می‌کنند اما یک مشکل در این نحوه اکران وجود دارد و اینکه اکران همزمان 5فیلم که داعیه فروش دارند و حساب ویژه‌ای برای استقبال مخاطب
باز کرده‌اند روی پرده می‌روند؛ اما به خاطر محدودیت سالن‌های سینما، این تقارن اتفاق خوبی نیست. این مسئله بیشتر از تهران، در شهرستان‌ها نمود دارد؛ یعنی به خاطر کم‌بودن تعداد سینماهای خوب درشهرستان‌ها، به‌عنوان مثال در اصفهان 4 فیلم، در مشهد 3فیلم، در شیراز 2 فیلم قابلیت اکران در یک زمان را دارند و در نتیجه ترافیکی به‌وجود می‌آید که فیلم‌های خوب به‌سختی می‌توانند مخاطب واقعی خود را پیدا کنند و بخشی از این مخاطب از دست می‌رود.
به اعتقاد این کارشناس سینمایی، بهتر است تنوع اکران در طول زمان به دست بیاید و این تنوع تنها در تعدد نمود نداشته باشد. او می‌گوید: بهتربود به جای 5 فیلم، در تهران 3 یا 4 فیلم اکران می‌شد و تعداد بیشتری سینما در اختیار فیلم‌ها قرار می‌گرفت. یک فیلم می‌تواند با در دست داشتن 30 یا 35 سینما به‌مدت یک ماه یا یک ماه و نیم روی پرده بماند و بعد از آن فیلم بعدی اکران شود ولی در حال حاضر حداکثر 20 سینما در اختیار یک فیلم قرار می‌گیرد. در هیچ کجای دنیا 5 فیلم به‌طور همزمان اکران نمی‌شود و فواصل
2 تا 3 هفته‌ای بین اکران‌ها داریم اما در کشور ما در فصل‌های اکران که شامل عید فطر، نوروز، تابستان و... است هر بار 5 فیلم همزمان اکران می‌شود.
علم الهدی در توضیح قابلیت‌های فیلم‌های اکران عید‌فطر می‌گوید: در «کتاب قانون» بعد از 5 سال پرویز پرستویی را در یک فیلم طنز می‌بینیم. در «زندگی شیرین» جواد رضویان حضور دارد که این فیلم می‌تواند در دسته فیلم‌های جوان‌پسند قرار بگیرد. فیلم «دوخواهر» با حضور محمد‌رضا گلزار و نیکی کریمی، می‌تواند بسیار پرمخاطب شود. «بی‌پولی» با حضور بهرام رادان و لیلا حاتمی می‌تواند ارتباط خوبی با تماشاگر برقرار کند و «تردید» که کارگردانش بعد از سال‌ها دوباره با این فیلم به سینما برگشته؛ هر یک از این فیلم‌ها می‌تواند رونق خوبی به سینماها بدهد.
مدیر پردیس زندگی در مورد تشابه به‌وجود آمده در اکران سینماهای کشور با اکران سینماهای آمریکا، اتفاقا معتقد است که شیوه اکران در سینماهای داخلی، کاملا برعکس شیوه اکران در سینماهای آمریکاست و می‌گوید: فیلم «درباره الی» در کشور ما در فصل تابستان اکران‌شد دقیقا به همین خاطر که این فیلم مناسب معرفی به اسکار بود در حالی که این فیلم با اکران تابستانی ضربه خورد. اما از سویی دیگر به‌نظر می‌رسد قیاس اکران سینماهای آمریکا با سینماهای ایران، قیاسی مع‌الفارق است. در سالیان گذشته اکران عید فطر، در حد‌و‌اندازه‌های خودش فروش‌های خوبی داشته و حتی فیلم «آواز گنجشک‌ها» با بلیت 2 هزارتومانی 400 میلیون فروخت.
ولی امسال با بلیت 3 هزار تومانی فیلم‌ها فروش خیلی خوبی ندارند. آمار نشان داده هرسال 4 یا 5 فیلم به فروش خیلی خوب دست پیدا می‌کنند و باقی فیلم‌ها در یک سطح معمولی باقی می‌مانند. در قیاس رونق سینماها در دونیمه سال 88 به‌نظر می‌رسد، نیمه دوم سال رونق بیشتری داشته باشد ضمن اینکه چند سالی است که تابستان دیگر فصل ممتاز اکران نیست و تمایل برای اکران پاییز و نوروز بیشتر است؛ اما پیش‌بینی می‌شود به‌صورت جدی امسال پاییز مخاطب بیشتری جذب سینماها شود. مشکل این است که فیلم‌های طنز و کمدی حجم زیادی از فیلم‌ها را به‌خود اختصاص داده است و قرار است موضوع طنز دوباره به سینما غالب شود. نباید فراموش کنیم که مخاطب به تنوع مضامین نیاز دارد و نباید یک نوع سلیقه به سینما حاکم شود.
