همهمه و کنجکاوی در امور دیگران از کارهایی است که در اتوبوس‌ها می‌توان انجام داد. بحث‌های تکراری و بی‌نتیجه سیاسی - اجتماعی هم از اموری است که دیگر مسافران را آزار می‌دهد و در کل زمان‌هایی که به هر شکل ممکن به بطالت سپری می‌شود.
«کتاب اتوبوس» یکی از تمهیداتی بود که سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران با در نظر گرفتن جایگاه‌هایی برای مطالعه در اتوبوس‌های شهری با هدف بالا بردن سطح مطالعه انجام داد و اکنون در فصل تابستان با یک نگرش فرهنگی با توزیع نشریه «اتوبوس» در راستای غنی‌سازی اوقات به‌ظاهر هدر‌رفته، همت گمارده است.
نشریه اتوبوس آمده است تا در کنار شهروندان و برای آنان باشد؛ برای جماعتی که هر روز به هزار و یک دلیل چندین ساعت از عمر پر‌ارزش خود را در اتوبوس می‌گذرانند و به هزار‌و‌صد دلیل دیگر حوصله استفاده بهینه از وقت خود را ندارند. این نشریه در تیراژ 50هزار نسخه به‌صورت هفته‌نامه منتشر و از طریق جایگاه‌هایی که در ایستگاه‌های اتوبوس تندرو تعبیه شده در اختیار مسافران قرار می‌گیرد.
پرداختن به مباحث فرهنگی شهروندان یکی از اولویت‌هایی است که مسئولین شهر باید برای نتیجه گرفتن از دیگر اقدامات خود مد نظر قرار دهند. از این‌رو می‌توان کتاب را یکی از اصلی‌ترین پیش‌زمینه‌های ترویج جامعه فرهنگ‌مدار دانست. امروزه با توجه به کمبود وقت، کاهش صبر و حوصله و دغدغه‌های فکری و معیشتی، استفاده مطلوب از کتاب و فضای مطالعه چندان صورت نمی‌گیرد.
استفاده از مطالب کوتاه و فشرده، بهره‌گیری از تصویر و رنگ و قابل دسترس بودن یک منبع مطالعه از مواردی است که زمینه مطالعه و به‌دنبال آن افزایش کتابخوانی را فراهم می‌آورد.
استفاده از زمان‌های معطل سفرهای درون شهری
حیدر کلهری، مدیر امور کتابخانه‌های سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: انتشار نشریه اتوبوس یکی از سیاست‌هایی است که قصد دارد اوقات ناکارآمد و مرده مسافران شهری را ساماندهی کند.
وی می‌افزاید: ترویج مطالعه، استفاده از تکنیک‌های جدید در حوزه توسعه و فرهنگ مطالعه و اطلاع رسانی وقایع شهری از اهدافی است که مسئولین در این حوزه به آن می‌اندیشند.
یکی از مواردی که در هفته‌نامه اتوبوس اطلاع‌رسانی می‌شود قسمتی با عنوان «کوتاه از کتاب» است. در این بخش کتاب‌هایی که در زندگی شهری کاربرد بهینه‌تر و مفیدتری دارند معرفی می‌شوند. سعی می‌شود در معرفی این کتب موارد مختلفی از جمله ارتقای فرهنگ شهری، موضوعات مذهبی و موارد اجتماعی رعایت شود. معرفی بوستان‌های شهری، مراکز خلاقیت، امکانات تفریحی و تسهیلات فرهنگی و هنری از وظایفی است که در این حیطه مدنظر گروه اتوبوس قرار دارد.
پاسخ به نیازهای آنی مخاطب
علی تکلو، استاد دانشگاه می‌گوید: یکی از راه‌هایی که در جامعه مدرن امروزی شهروندان را به مطالعه و تشویق به آن سوق می‌دهد، استفاده از مباحثی است که در زندگی روزمره به کار می‌آید. نشریه اتوبوس به چند دلیل می‌تواند مفید واقع شود؛ اول آنکه به جای استفاده از حجم انبوهی از متن، سعی شود مفاهیم با تصویر ارائه شود. تصویر در زمان اندک
2 ایستگاه و در فضای گرم و مملو از آلودگی‌های صوتی و ازدحام جمعیت باعث می‌شود که مفاهیم به ذهن سپرده شود و حوصله مخاطب را لبریز نکند.
اگر این تصاویر به معنای واقعی از طنز بهره برده باشند بیشتر بر روح و جسم شهروندان مسافر می‌نشینند. وی می‌افزاید: دوم آنکه به نیازهای آنی مخاطب پاسخ داده شود، به‌عنوان مثال اگر در نشریه این خبر باشد که «تا 2 سال آینده یک مجتمع فرهنگی در شرق تهران تأسیس می‌شود» یک پاسخ به نیاز آتی است اما اگر «لیست برنامه‌های سینماها و سانس استخر‌های منطقه 2 تهران» اطلاع‌رسانی شود به نیاز آنی مخاطب پاسخ داده شده و اینجاست که مسافر در سفر بعدی خود به‌دنبال نشریه خواهد رفت تا بداند در چه ساعتی و در کدام سینما می‌تواند اوقات فراغتش را پر کند.
این صاحب‌نظر می‌گوید: سومین موضوع آن است که به نیاز انواع مخاطب پاسخ درخور ارائه شود و یک دانشجو، یک کارمند و یک کارگر با حداقل سواد بتواند از مطالب استفاده کند.
2 صفحه از نشریه 8 صفحه‌ای اتوبوس به «کمیک استریپ» اختصاص داده شده که می‌تواند موضوعات، نابسامانی‌ها و کاستی‌های جامعه را با زیرکی و بهره از طنز و تصویر کمیک به شهروندان گوشزد و بعضا راهنمایی کند.
مریم مخلص، دانشجوی رشته علوم اجتماعی درباره نشریه اتوبوس می‌گوید: من یکی از مشتریان پروپا قرص اتوبوس هستم، به چند دلیل، هزینه، اطمینان و سرعت، مخصوصاً که اتوبوس‌های تندرو در این زمینه بیشتر از دیگر اتوبوس‌ها خدمت‌رسانی می‌کنند.
نشریه اتوبوس را تا حالا دو بار دیده‌ام و از بدو ورق زدن تنها مجذوب صفحه کمیک شده‌ام، چرا که به زیرکی موارد حاد اجتماعی را معرفی و با نگاه انتقادی بیان می‌کرد. مثلاً آزار و اذیت همسایگان در آپارتمان‌نشینی، رواج جراحی زیبایی بینی، بحث ازدواج، مشکل مسکن، فیلم‌های غیرمجاز و از این دست موضوعات را تنها در یک شماره نقد کرده بود. توصیه می‌کنم که تمامی صفحات نشریه با این محورها طراحی شود. بخش اطلاع‌رسانی با آن فونت ریز و حرکت اتوبوس، مطالعه آن سخت است اما اگر از تصویر استفاده شود مفیدتر خواهد شد.
یکی دیگر از موضوعات مورد توجه در اتوبوس معرفی بزرگان شهر و نامداران و موضوعات تاریخی است.
مثلاً درشماره صفر آمده است: «ناصرالدین شاه در سال1251 هجری شمسی به تفلیس سفر کرد. در جریان همین سفر بود که بسیاری از جلوه‌های صناعت جدید در نظر شاه جلوه کرد و او را تحت‌تأثیر قرار داد. یکی از این صنایع ترن بود، هنگامی که شاه در تفلیس سوار ترن شد دل از کف داد و مبهوت این وسیله شد. چندان نگذشت که شخصی به نام «بواتال که یک مهندس فرانسوی بود، بعد از سفر شاه نزد وی آمد و پیشنهاد ایجاد یک خط آهن از تهران به حضرت عبدالعظیم را داد.» در این موضوع تاریخی، تاریخچه نخستین قطار شهر، پادشاه زمان و موضوعات روز آن عصر با زبانی شیوا در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
نشریه‌ای برای اطلاع‌رسانی و سرگرمی مفید
قاسم زارع، جامعه‌شناس، رویکرد چنین نشریه‌ای را متعالی توصیف می‌کند و می‌گوید: همین قدر که شهرداری دریافته است که تنها خدماتش جمع‌آوری زباله و آسفالت کردن خیابان‌ها نیست، گام رو به رشد و قابل تقدیری است.یک شهروند در قدم نخست از این اقدام مدیریت شهری، باید قدردانی کند چرا که به یک جلوه زندگی‌اش که اقتضای یک جامعه رو به رشد است پاسخ مناسبی ارائه کرده است. از سویی مسئولین کشور و وزارت ارشاد نیز باید در کنار چنین برنامه‌ریزی‌هایی حرکت کنند.
وی می‌افزاید: ارتقای سرانه مطالعه، ترویج و گسترش کتابخوانی در توسعه و عمرانی یک جامعه امری ضروری است و ترویج فرهنگ شهروندی که از الزامات جوامع جهان سومی است با افزایش آمار مطالعه اجرایی خواهد شد.
«عنایت عسگرپور» کارمند، با ابراز تأسف از عدم‌اهمیت افراد به مطالعه، می‌گوید: با وجود اینکه وضعیت مطالعه، کتاب و محصولات فرهنگی یک شاخص در سطح بین‌المللی به شمار می‌رود، کتاب در سبد خانواده در کشور جایگاهی ندارد. وی می‌گوید: نشریه اتوبوس به‌دلیل تنوع مسافرین نمی‌تواند به نیازهای همه اقشار پاسخ دهد و فکر می‌کنم اگر فقط برای سرگرمی طراحی شود، بهتر نتیجه می‌دهد.
ابراهیم حشمتی، ناشر و فروشنده کتاب می‌گوید: مطالعه و کتابخوانی وضعیت مطلوبی در ایران ندارد و عمدتاً مردم ایران از خرید و یا مطالعه کتاب گریزانند. همچنین اقدامات لازم و جدی جهت ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه صورت نگرفته است.انتشار کتاب اتوبوس ، کتاب «مترو» و اخیراً نشریه اتوبوس از اقدامات مناسبی است که در کنار دیگر عوامل فرهنگی، رشد کتابخوانی و گسترش اطلاع‌رسانی را منجر می‌شود.
روح‌الله موسوی دانشجوی فلسفه دانشگاه آزاد می‌گوید: «کشور ما از سالیان دور کشوری با قدمت فرهنگی بالا بوده و نویسندگان و شاعران درخشانی داشته است ولی متأسفانه سرانه مطالعه و کتابخوانی، زیبنده مردم ما نیست. همین که آمار دقیق از میزان مطالعه مردم موجود نیست، خود نشانی از مهجوریت کتاب و کتابخوانی در جامعه ماست. وی می‌افزاید: حتماً مجله اتوبوس منظم و مستمر چاپ نشده و یا تیراژ کمی داشته که من با وجود استفاده دائمی از اتوبوس، ندیده‌ام.
