حمام کوچیکه و حمام بزرگه جماران کجا بود؟ | خاطرات دور نماز خواندن کنار آب‌ انبار

همشهری آنلاین - شهره کیانوش راد : اهالی قدیمی جماران برایمان از حمامی با معماری زیبا در روستای جماران تعریف می کنند که اکنون از بین رفته است. جماران هم مانند بسیاری از محله‌های قدیمی حمام عمومی داشت. محل این حمام در یکی از کوچه‌های فرعی خیابانی بود که اکنون با نام شهید حسنی‌کیا شهرت دارد، همان خیابانی که حسینیه جماران و بیت امام(ره) در آن قرار دارد.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

محمد تیموری می‌گوید: «حمام جماران معماری زیبایی داشت که بی شباهت به خانه های بافت سنتی یزد نبود. گنبدهای کاهگلی این حمام از بیرون دیده می‌شد. با لوله کشی خانه ها، حمام کارکردی نداشت اما می توانست به عنوان یادگاری از معماری گذشته محله جماران حفظ شود. متاسفانه اکنون اثری از این حمام قدیمی باقی نمانده‌ و ساختمانی چند طبقه جای آن را گرفته ‌است. »

به گفته تیموری، حمام دو قسمت داشت، که اهالی به آنها حمام کوچیکه و حمام بزرگه می‌گفتند. طبق نوبت بندی، حمام در طول هفته یک روز برای مردان و روز دیگر برای زنان اختصاص داشت. وقتی در جماران عروسی برپا می شد، اقوام درجه یک، داماد و عروس را حمام می‌بردند. روزی که مختص خانم‌ها بود، بانوان و اقوام عروس و داماد، عروس خانم را با طبقی شیرینی به حمام می بردند. آن روز حمام قرق می‌شد و این مراسم با هلهله و شادی به پایان می رسید.

روزی که حمام مختص آقایان بود، مردان وظیفه همراهی آقا داماد به حمام را برعهده داشتند.» آب حمام‌ها از قنات‌های پرآب جماران و جمشیدیه تامین می‌شد. برای استفاده از آب، حمام را چند پله پایین‌تر از سطح زمین ساخته بودند.

جماران حمام دیگری هم داشت که پایین‌تر از تقاطع خیابان‌های تکیه بالا و کوچه قنات و در محله‌ای به نام حصارک بود. این حمام، پشت باغ اردشیر زاهدی قرار داشت و هنوز هم هست اما معماری خاصی ندارد.

آب انبار حصارک

یکی از نمادهایی که از گذشته در حصارک به جا مانده‌، آب انباری است در مجاورت مسجد حصارک و خاطره روزهایی را برای اهالی قدیمی جماران زنده می‌کند که آب قنات در آن جاری بود. آب انبار اکنون بدون مصرف شده و گاهی هم محل انداختن زباله‌های رهگذرانی است که از کارکرد آن در گذشته خبر ندارند.

آب انبار حصارک حدود دو متر عمق داشت و آب آن از آب قنات جمشیدیه تامین می‌شد. آب به قدری زلال بود که مردم برای آشامیدن و مصارف روزانه از آن استفاده می‌کردند. تا قبل از ساخته شدن مسجد، مردمی که برای استفاده از حمام حصارک به سمت بالای جماران می‌آمدند، برای اینکه نمازشان قضا نشود همان جلو آب انبار نماز می‌خواندند.

بعدها مسجدی کوچک بالای آب انبار ساخته شده که بیشتر شبیه اتاقی بود تا نمازگزاران بتوانند در آن نماز بخوانند. پیشنهاد ساخت مسجد را مرحوم آیت الله جمارانی داد و با کمک اهالی مسجد که بین مردم به مسجد بالای حصارک معروف است ساخته شد. مسجد فضایی ساده و حدود ۲۵مترمربع مساحت دارد و هنوز پابرجاست. خواندن نماز به امامت مرحوم امام جمارانی در این مسجد یکی از خاطرات اهالی حصارک و جماران است.