همشهری- زهرا رفیعی: بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد بحران آب در ایران تنها ناشی از تغییرات اقلیمی نیست، بلکه سوء مدیریت و عدم وجود برنامه‌ریزی در بخش آب نیز در این بحران دخیل بوده است. یافته‌های کلیدی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد با افزایش عوامل مصرف‌کننده آب مانند افزایش زمین‌های کشاورزی، باغات و فضای سبز شهرهای بزرگ، افزایش جمعیت، خودکفایی، اشتغال‌زایی در بخش کشاورزی، مصرف آب با رشد چشمگیری مواجه شده است. همچنین عوامل مختلفی همچون «پایین بودن هزینه اشتغال در بخش کشاورزی» و «مشکل بیکاری» بر انگیزه توسعه پایدار در بخش کشاورزی تأثیر گذاشته و تقاضا برای آب را افزایش داده است. در نتیجه فشار مضاعفی به محیط زیست کشور وارد شده است.
به اعتقاد این کارشناسان کمبود آب موجب افزایش فشار اجتماعی شده و دولت‌ها را مجاب به پرداخت یارانه در حوزه آب می‌کند و این رویکرد انگیزه برای استفاده بهینه از آب را کاهش می‌دهد. در حالی که بهبود کیفیت حکمرانی در حوزه آب، می‌تواند به تغییرات در تقاضای مصرف آب و در عین حال ارتقای بهره‌وری در همه حوزه‌ها منجر شود. بازوی مشورتی مجلس شورای اسلامی معتقد است، در دهه‌های اخیر «نیاز به آب» از «ظرفیت منابع آبی موجود» فراتر رفته است. یعنی اگر هدف خودکفایی و تولید محصولات غذایی مورد نیاز جمعیت در کشور باشد، با الگوی فعلی، منابع آب کافی برای پاسخگویی به آن وجود ندارد. بنابراین لازم است با اعمال «مدیریت تقاضا»، «افزایش بهره‌وری»، «توجه به تجارت آب مجازی» و «اصلاح سیاست‌ها در رسیدن به خودکفایی در برخی محصولات کشاورزی» و «اصلاح الگوهای زندگی» زمینه‌های امنیت غذایی را به صورتی پایدار فراهم کنیم.
چند نکته کلیدی در مورد مصرف آب
- به دلیل تغییرات اقلیم، همین میزان آب محدود، رو به کاهش است
- به دلیل افزایش جمعیت و توسعه اقتصادی و در نتیجه آنها توسعه مصارف، نیاز کشور به آب رو به افزایش است که در دید کلی این امر به معنای کاهش امنیت آبی است
- براساس شاخص‌های استاندارد بین‌المللی، تمام آب تجدیدپذیر را نمی‌توان استفاده کرد. حداکثر میزان قابل استفاده از آب تجدیدپذیر، ۴۰ درصد است. علت اصلی این امر پایداری و حفظ محیط زیست است.
۱۲۵ میلیارد متر مکعب: حجم آب تجدیدپذیر کشور تا ۱۳۸۵ (بلند مدت)
۸۹ میلیارد مترمکعب: حجم آب تجدیدپذیر کشور از ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵
یعنی:
۱۲ درصد کاهش بارندگی
۲۹ درصد کاهش حجم آب تجدید پذیر
۱۴۳ میلیارد متر مکعب: کسری مخازن زیرزمینی در ۴ دهه
| نسبت بهره آب (دلار به متر مکعب آب شیرین) | |
|---|---|
| کشورهای با درآمد پایین | ۴ |
| کشورهای با درآمد متوسط | ۱۱ |
| کشورهای با درآمد بالا | ۵۶ |
| ایران | ۵ |
| جهان | ۲۱ |
| حوضه آبریز درجه یک | وضعیت شاخص |
| دریای خزر |
مناسب |
| خلیج فارس و دریای عمان |
مناسب |
| دریاچه ارومیه |
بحرانی |
| فلات مرکزی |
کم آبی مطلق |
| مرزی شرق |
کم آبی |
| قره قوم |
کم آبی مطلق |
| کل کشور |
بحران |
| ۱ |
۲ |
۳ |
۴ |
۵ |
| کمبود ذاتی منابع آب در کشور |
تداوم خشکسالی‌ها بر اساس پیش‌بینی‌ها |
افزایش دما به دلیل تغییر اقلیم |
کاهش و تغییر الگوی بارندگی به دلیل تغییر اقلیم |
کاهش منابع آب موجود |
| افزایش جمعیت |
افزایش نیاز بخش‌های مختلف |
آلودگی فزاینده منابع آب و کاهش کیفیت |
استهلاک تأسیسات و کاهش بهره‌وری |
تهدید امنیت آبی و غذایی کشور |
| کاهش بیشتر سهم محیطزیست |
استفاده بیشتر از ذخایر استاتیک و نابودی آنها |
کاهش بیشتر ذخایر آب زیرزمینی و تبعات آن |
نابودی بیشتر زیستبوم‌های آبی |
از بین رفتن منابع طبیعی کشور |
| افزایش مناقشات بین بخش‌های مختلف |
افزایش مناقشات محلی و داخلی |
افزایش مناقشات منطقه‌ای و بین‌المللی |
امنیتی شدن موضوع آب |
تحت‌الشعاع قرار گرفتن امنیت ملی |
نظر شما