همشهری آنلاین، چه تفاوتی بین باقلاپلو با باقلای تازه و خشک وجود دارد؟ و البته خیلی‌ها هم که از همان ابتدا قید قضیه را می‌زنند و به دلیل نفخ باقلا اصلا سراغش نمی‌روند!
ولی گروهی به اجبار، حتی اگر عاشق باقلا هم باشند، نمی‌توانند از چهارفرسخی آن هم رد بشوند. این افراد دچار مشکلی به نام «فاویسم» هستند. فاویسم بیماری حساسیت به باقلاست که می‌خواهیم درباره‌اش بیشتر بدانیم.
به بعضی‌ها میلیون میلیون ارث می‌رسد، به بعضی‌ها هم دردو مرض! فاویسم اختلال ارثی وابسته به جنس است؛ یعنی اینکه توسط کروموزوم X از یک نسل به نسل بعد منتقل می‌شود. افراد دچار بیماری فاویسم درواقع از کمبود آنزیمی به نام «گلوکز ۶ فسفات و د هیدروژناز» (G۶pd) در رنج هستند.
فاویسم بیشتر گریبان آقایان را می‌گیرد تا خانم‌ها و این به دلیل وابسته به جنس بودن فاویسم است. البته این مشکل ژنتیکی به صورت مشکلی نهفته، در دختران باقی مانده و به نسل بعد منتقل می‌شود.
کمبود آنزیم گلوکز ۶ فسفات د هیدروژناز، باعث حساسیت گلبول‌های قرمز به آنتی‌اکسیدان‌ها شده و همین مساله زمینه‌ساز از بین رفتن زودرس گلبول‌های قرمز است. فاویسم، بیش از اینکه گلبول‌های قرمز جوان را درگیر کند، گلبول‌های قرمز پیر را مورد حمله قرار می‌دهد.
بومی ماست
کشور ما هم مثل خیلی از کشورها مشکل بعضی از بیماری‌های بومی را با خودش یدک می‌کشد؛ مثلا در بعضی از کشورهای اروپایی به دلیل مصرف بیش از حد گوشت قرمز، مشکلات گوارشی و نقرس بیشتر است. بین هندی‌ها هم که مصرف غذاها با ادویه تند باب است، آنها بیش از مردم دیگر کشورها دچار مشکلات معده از آسیب‌های ساده تا حاد هستند.
فاویسم هم بیماری بومی بعضی از مناطق کشور ما مثل روستاهای شمالی ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان، ماهدشت، فسا و سواحل دریای خزر است.
شاخص‌ترین زمان بروز این بیماری از هفته اول اردیبهشت تا هفته دوم خرداد است؛ یعنی مصادف با آمدن باقلای نوبرانه به بازار؛ بعد از این، بیماری به صورت موقت خاموش می‌شود.
اگرچه شایع‌ترین سن ابتلا به این بیماری از یک تا ۱۰ سالگی است، اما در مواردی در کودکان زیر یک سال نیز دیده می‌شود. در این کودکان مشکل از طریق شیر مادر به کودک منتقل می‌شود.
از کجا بشناسیم
مثل هر بیماری دیگری فاویسم هم با نشانه‌های ویژه این بیماری مشخص می‌شود. اما مشابهت‌هایی در نشانه‌های بعضی از بیماری‌ها وجود دارد. به همین دلیل برای تشخیص دقیق بیماری، باید شخص مورد آزمایش قرار گیرد. معمولا راه تشخیص بیماری، اندازه‌گیری میزان آنزیم «گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز» درگلبول‌های قرمز خون است.
آنچه تشدید می‌کند
گاهی علائم بیماری فاویسم با بیماری‌های دیگر به ویژه «کم‌خونی» اشتباه گرفته می‌شود. بنابراین تا زمانی که با انجام آزمایش، تشخیص قطعی داده نشده است، فرد نباید از هیچ دارویی استفاده کند.
افراد درگیر با بیماری فاویسم با مصرف داروهای ضد افسردگی، سولفامیدها، داروهای اکسیدان مثل کوتریموکسازول، ویتامین K و آسپرین دچار علائم بیماری می‌شوند.
بنابراین به این نکته‌ها دقت کنیم:
۱- مصرف ترکیبات نیترو فوران مانند فورابن، فروکسون و... ممنوع است.
۲- استفاده از استامینوفن و آسپرین بدون نظر پزشک جدا ممنوع است.
۳- استفاده از داروهای ضدمالاریا مثل پریماکین، پاماکین و... را فراموش کنید.
۴- استفاده از ویتامین K به هر شکلی خطرناک است.
۵-از مصرف سولفونامیدها مثل سولفومتوکسازول، کوتریموکسازول، سولفاستامید و... خودداری کنید.
۶- باقلا هم که اصل قضیه است! مصرف هر غذای حاوی باقلا - حتی خوراکی‌هایی که رنگ باقلا را هم دیده‌اند - ممنوع است.
درمان
فاویسم درمان قطعی ندارد و بیمار فقط می‌تواند از درمان‌های اصطلاحا «کمکی» بهره‌مند شود. این درمان‌ها نیز برای پیشگیری از رسوب هموگلوبین در کلیه‌هاست. در صورت بروز کم‌خونی شدید، تزریق خون ضروری است.
روی خط قرمز
بعضی افراد، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. از این موارد می‌توان به افرادی به این شرح اشاره کرد:
- پسران مادرانی که به فاویسم مبتلا هستند. ناگفته نماند احتمال ابتلا ۵۰ درصد است.
- همه دختران پدر مبتلا به فاویسم ناقل بیماری بوده و همه پسرهای این پدران به بیماری مبتلا نمی‌شوند.
- دخترانی که یکی از خویشاوندان نزدیک آنها به فاویسم مبتلا هستند، ممکن است با احتمال ۵۰ درصد ناقل این بیماری شوند.
- افراد ساکن نقاط فاویسم‌خیز! که اول بحث به این مناطق اشاره کردیم.
نظر شما