ویژگی این دوره از نشست‌های باستان‌شناسان در هرمزگان این است که در بخش ویژه‌ای به بررسی باستان‌شناسانه این موضوع پرداخته شود که «ایران چگونه در گذر تاریخ تخریب شد؟» و این موضوع از منظر دیرین‌شناسی بررسی می‌شود.
دکتر حسن فاضلی‌نشلی، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی در حالی که حوزه تحت مدیریت او از ابتدای امسال از سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مستقل شده است و این استقلال تلاش مضاعفی برای پیشبرد برنامه‌های باستان‌شناسی را می‌طلبد دهمین کنگره باستان‌شناسان را فرصتی برای معرفی این رشته و نیازهایش دانست.او درباره برنامه‌های امسال باستان‌شناسی تاکید کرد: امسال حدود 100 کاوش انجام شده و 200 مجوز نیز برای تعیین حریم و عرصه و همین‌طور گمانه‌زنی برای کاوش صادر شده است.
این باستان‌شناس همچنین درباره توقف برخی طرح‌های کاوش به‌دلیل نبود بودجه گفت که با همکاری مدیران استانی توانسته‌ایم جریان بسیاری از طرح‌ها را ادامه دهیم و تنها در حد 4- 5 مورد با توقف کار مواجه شده‌ایم.این کنگره از روز گذشته در بندرعباس آغاز شده و میهمانانی جانبی از محیط‌زیست، اداره‌های منابع‌طبیعی و... نیز در آن حضور دارند. در پرسش و پاسخ با رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی که در ادامه آن را می‌خوانید تلاش شده است تا سرنوشت برخی طرح‌های مهم از جمله محل کشف گنجینه رامهرمز را هم جویا شویم تا ببینیم پژوهشکده باستان‌شناسی اینک که زیرمجموعه ریاست‌جمهوری شده است چه برنامهای برای رونق چنین کاوش‌هایی دارد.
- قرار است در دهمین کنگره باستان‌شناسی چه برنامه‌هایی را به اجرا درآورید؟
ما همه ساله برنامه‌هایی اعم از کاوش، تعیین عرصه و حریم، لایه‌نگاری و نظایر آن داریم و انجام می‌دهیم که با توجه به اهمیت این برنامه‌ها از نظر باستان‌جانورشناسی و باستان محیط‌زیستی یا نکات به‌دست‌آمده در پژوهش‌ها، نتایج کار را درقالب کنگره منتشر و با همکاران‌مان تبادل نظر می‌کنیم. پژوهش‌هایی که در این مدت انجام داده‌ایم و در سطوح بین‌المللی، ملی و استانی مطرح بوده‌اند اینجا فرصت انتشار و بررسی و هم‌اندیشی می‌یابند که در مجموع در یک برنامه 4روزه به اجرا درمی‌آید و حاصل آن به‌صورت 3جلد کتاب که شامل 100 مقاله است منتشر می‌شود.
امسال در کنار برنامه اصلی بخش ویژه هم داریم که در دو موضوع «دیرین‌زیست‌بوم ایران» و
« دیرین‌سیمای ایران» به بررسی موقعیت ایران پیش از این شرایط می‌پردازد.
- این بخش چه فایده‌‌ای برای عموم یا سایر نها‌دها و ارگان‌های اجرایی دارد؟ به عبارت دیگر اساسا این کار، کاربردی برای دیگران (به غیر از باستان‌شناسان) دارد؟
مسلما. این بخش نتایجی برای دیگر حوزه‌ها دارد که نمی‌توان از اهمیت آن چشم پوشید. ما نمی‌دانیم در دوران گذشته پوشش گیاهی ایران چگونه بوده و تحت چه عواملی تغییر کرده است؛ ما نمی‌دانیم آب‌و‌‌هوای ایران در دوران گذشته چگونه بوده است؛ درک رابطه انسان با محیط خود چگونه بوده است. این موضوعات برای دیگر سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی هم مهم است. بسیاری از محققین و مجریان طرح‌ها احتیاج به این داده‌ها دارند و ما این فرصت را داریم که در کنگره باستان‌شناسی آن را مطرح کرده و به اطلاع عموم برسانیم.
- با این حساب، غیر از باستان‌شناسان میهمانان دیگری هم دارید؟
بله. غیر از باستان‌شناسان ایرانی و خارجی ما از دانشگاه‌های کشور و سازمان حفاظت محیط‌زیست، اداره کل منابع‌طبیعی و اداره اقیانوس‌شناسی هم میهمانانی داریم. باید شما را به این نکته توجه دهم که ما به‌شدت در حال رشد و دگرگونی هستیم؛ به عبارت دیگر ایران به‌شدت در حال از‌بین‌رفتن است؛ یا بازهم به عبارت دیگر باید بگویم منابع ایران در حال از‌بین‌رفتن است. در چنین شرایطی و در حالی که ما 25 میهمان و محقق خارجی داریم فرصتی پیش آمده تا بتوانیم بر نحوه از‌بین‌رفتن این منابع در طول زمان از دوران قدیم تا به حال بررسی به عمل آوریم و نظرات را در این‌مورد جمع‌آوری کنیم.
- امسال نگرانی‌هایی مطرح شده مبنی بر اینکه مستقل‌شدن پژوهشکده از سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و نبود بودجه برای این بخش منجر به تعطیلی بسیاری از طرح‌های باستان‌شناسی و کاوش‌ها شده است؛ در این مورد چه توضیحی دارید؟
موضوع بودجه درست است. چون استقلال پژوهشکده از ابتدای امسال اتفاق افتاده عملا ما نتوانسته‌ایم بودجه مستقلی برای کارهایمان تدارک ببینیم ولی آمدیم و کار را به نحوه‌ای دیگر مدیریت کردیم. البته باید بودجه طرح‌های ما براساس سطوح ملی، استانی و بین‌المللی تعیین شود و در این میان نباید برای طرح‌های مهم اتفاقی بیفتد. این موضوع نیازمند تعیین حداقل بودجه ملی 3 تا 4 میلیارد تومانی است که باید طرح‌های بین‌المللی و مهم را هم جداگانه در خود تعریف کند. ما امسال به‌دلیل همین استقلال نتوانستیم بودجه اخذ کنیم و آمدیم از طریق طرح‌های استانی و مدیران استانی کاوش‌های نجات‌بخشی و مهم را پیش بردیم. برای نمونه کاوش‌های نجات‌بخشی پشت سدها که یک موضوع حاکمیتی و مهم را رقم زده بود به‌خوبی انجام شد و ما توانستیم قبل از از‌بین‌رفتن محوطه پشت سدها، پژوهش‌های لازم را انجام دهیم و نتایج آن را نیز منتشر کنیم.
- ولی بسیاری از ناظران بیرونی و کارشناسان این حوزه معتقدند که به‌دلیل نبود بودجه طرح‌ها رها شده است؟
نه، رها نشده است. ما برنامه داشته‌ایم و در واقع برای جلوگیری از توقف طرح‌ها به‌دلیل نبود بودجه، طرح‌ها را محدود کرده‌ایم و با این روش توانسته‌ایم تنها در چند مورد انگشت‌شمار در حد 5- 4محوطه بقیه کارها را پیش ببریم. کار دیگری که کرده‌ایم این است‌که در این شرایط باستان‌شناسان را متعهد کرده‌ایم نتایج کارهای خود را منتشر کنند. ما از طریق بودجه‌های استانی به یاری کاوش‌ها پرداختیم و اجازه ندادیم این وضع خیلی بر ما تاثیر منفی بگذارد و منتها باید همین‌جا به مدیران استانی به‌ویژه استانداران محترم یادآور شوم که باید به یاری پژوهشکده باستان‌شناسی بشتابند تا بتوانیم عملیات‌های نجات‌بخشی و مهم را پیش‌ببریم. ما طرح شهر سوخته را با 60میلیون‌تومان بودجه استانی در سال‌جاری پیش‌بردیم.
- شنیده‌ایم قرار است در کنگره دهم در بندرعباس گنجینه رامهرمز که طی کاوش‌های غیرمجاز کشف شده به نمایش درآید؟
بله درست است. ما امسال کنگره را به خلیج‌فارس بردیم. هدف از برپایی این برنامه در دهانه خلیج‌فارس و بندرعباس چند موضوع بود؛ یکی اینکه استان هرمزگان با وجود اهمیت تجاری و جایگاه تاریخی در ارتباطات دریایی بین‌المللی از دیرین تا‌کنون دور افتاده است؛ دیگر اینکه این منطقه در تاریخ جهان و کشورمان نقش داشته است و استانی بسیار مهم تلقی می‌شود. ما می‌خواستیم این گنجینه بسیار مهم عیلامی را برای نخستین‌بار برای مردم هرمزگان به نمایش درآوریم.
این کار زمینه‌ساز ارتقای فرهنگی به‌ویژه در چنین منطقه مهمی خواهد شد و برنامه‌ریزی ما برای حضور در بندرعباس و استان هرمزگان با این اهداف بوده است.
- خب با این وصف و با توجه به اهمیت گنجینه رامهرمز، برنامهای برای کاوش منطقه‌ای که این گنجینه در آن کشف شد ندارید؟
ما امسال برای رامهرمز برنامه داشته‌ایم؛ مدیر استان هم همکاری خوبی برای نجات‌بخشی و حفاظت از منطقه کشف گنجینه داشته است. این گنجینه ارزش جهانی داشته و ما باید میراث‌دار خوبی باشیم؛ به همین منظور هم مرمت خوبی در این منطقه انجام شد و ما توانستیم با 20میلیون‌تومان از خود گنجینه حفاظت کنیم منتها باید مدیران استانی به‌ویژه استاندار خوزستان، امسال به ما کمک کنند تا بتوانیم در محل از معماری و فضای منجر به کشف گنجینه حفاظت کنیم. همان‌طور که می‌دانید آنجا نیازمند تملک است و ما به‌تنهایی نمی‌توانیم هم آنجا را تملک کنیم و هم کاوش و مرمت انجام دهیم.
جوبجی در دهمین کنگره باستان‌شناسی زنده می‌شود
با پایان‌یافتن عملیات نجات بخشی و مرمت بخشی از مجموعه اشیاء یافت‌شده از محوطه تاریخی جوبجی در رامهرمز از سوی بخش مرمت موزه ملی ایران، 94 قطعه از این مجموعه همزمان با برپایی دهمین گردهمایی باستان‌شناسی در موزه مردم‌شناسی خلیج فارس به نمایش درمی‌آید.
دکترآرمان شیشه‌گر، سرپرست هیات باستان‌شناسی تپه تاریخی جوبجی با اعلام این خبر گفت: بیش از نیمی از600 قلم شیء انتقالی به موزه ملی شامل حلقه‌های طلایی منسوب به حلقه‌های قدرت، انواع پولک، دگمه، مهره و آویز، پیکرک‌های انسانی، دستبند، مهرهایی از جنس عقیق، کاسه و ظروفی از جنس مفرغ، نقره و سفال از سوی کارشناسان پرتلاش بخش مرمت موزه ملی مورد نجات‌بخشی و مرمت قرار گرفته است. به گفته وی 60 قلم شیء طلایی و 34 شیء مفرغی، نقره‌ای، سفالی و سنگی برای نمایش در بندرعباس انتخاب شده است.
مهناز گرجی مسئول بخش مرمت موزه ملی درخصوص مرمت این اشیاء گفت: عملیات نجات‌بخشی و مرمت این اشیاء از بهمن‌ماه سال گذشته آغاز شده و هنوز ادامه دارد. به گفته وی از مجموعه یادشده آثار زرین به‌طور کامل مورد رسیدگی حفاظتی قرار گرفته و اشیاء فلزی نقره‌ای و مفرغی نیز که به‌دلیل شرایط نامساعد خاک دچار خوردگی و به واسطه رسوبات موجود کاملا به هم چسبیده بودند نجات‌بخشی شده و مورد مرمت قرار گرفته‌اند. به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در بهار سال 1386به‌طور اتفاقی، آرامگاهی مربوط به دوره عیلام نو مرحله3(585-539 ق. م) در روستای جوبجی رامهرمز کشف شد.
دکتر آرمان شیشه‌گر کشف این تپه را یکی از بزرگترین دستاوردهای باستان‌شناسی تمدن عیلام و ایران اعلام کرد. به گفته وی در این آرامگاه دو تابوت مفرغی قرار داشته که پس از انجام آزمایش‌های انسان‌شناسی تعلق این اجساد به دو زن زیر 17 سال و 30 تا 35ساله محرز شده است. شیشه‌گر براساس نوشته‌های روی حلقه زرین موجود در این آرامگاه که نام شوتور نهونته، پسر ایندًدً حکمران عیلام را برخود دارد این دو زن را متعلق به خانواده این شاه عیلامی دانست.
وی با تاکید بر اینکه یافتن هر نشانه‌ای از تمدن عیلام، حلقه‌های ناشناخته درباره این حوزه عظیم تمدنی را کامل‌تر می‌کند و این آرامگاه از این نظر حائز اهمیت است گفت: گورنهاده‌ها معرف مسائل مالی، سیاسی و اجتماعی آن دوران و حکومت عیلام در سال‌های پایانی اقتدار عیلامی‌ها در دشت خوزستان به شمار می‌رود. به گفته شیشه‌گر با تداوم اجرای امور حفاظتی و مرمتی مجموعه آثار فلزی، نکات بارزی از فناوری فلزکاری دوره یادشده مشخص شده و از سوی دیگر به واسطه آشکارشدن جزئیاتی ویژه از برخی از این اشیاء، زمینه مطالعات اعتقادی و آیینی در مورد مردم آن دوره نیز فراهم شده است.
