بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی جهان به‌دلیل سروکار داشتن با امنیت غذایی ملت‌ها از طریق افزایش قیمت محصولات کشاورزی، کاهش تولید به‌دلیل افزایش نرخ بیکاری و از سوی دیگر کاهش قدرت خرید در بازارهای بین‌المللی در معرض تاثیرات این بحران است.
در این میان، بخش کشاورزی ایران که دوره سخت خشکسالی و تحریم‌های اقتصادی را پشت سر می‌گذارد خواه‌نا‌خواه در رویارویی با این چالش قرار می‌گیرد. هر چند در نخستین اظهار نظرها، فرضیه مصون بودن کشورمان از این بحران مطرح و گفته شد اقتصاد ما به‌دلیل عدم‌پیوستگی با حوزه پول بین‌المللی آسیب زیادی نخواهد دید، اما با گسترش بحران بازارهای مالی و سقوط شاخص‌های سهام در مراکز مهم اقتصادی دنیا در هفته‌های اخیر، بی‌تاثیر بودن اقدامات غرب و سیر نزولی قیمت جهانی نفت از 147 دلار به حدود 55 دلار و به تبع آن کاهش درآمدهای نفتی که منبع اصلی بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها و تامین یارانه‌ها در اقتصادهای وابسته به نفت محسوب می‌شود، تردیدها و نگرانی‌هایی به‌وجود آمد تا جایی که در حوزه کشاورزی، وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، بازرگانی، نیرو و کمیسیون کشاورزی مجلس چندی پیش نشستی را به این مسئله اختصاص داده و به فکر چاره‌جویی افتادند.
به زعم کارشناسان، بخش کشاورزی ما نسبت به سایر حوزه‌های اقتصادی در برابر چالش مالی غرب کمتر آسیب خواهد دید، اما واقعیت این است که ابعاد این بحران بسیار پیچیده است و طولانی شدن آن پرسش‌ها و گمانه‌زنی‌های بسیاری در زمینه تبعات بحران اقتصادی غرب بر بخش کشاورزی، توانایی پایداری این بخش و راهکارهای مهار آن به‌منظور کاهش خسارات مطرح می‌کند.
یک استاد دیگر دانشگاه آثار و تبعات بحران مالی غرب در بخش کشاورزی را چنین تحلیل می‌کند: وقتی بر اثر بحران مالی، حرکت اقتصاد در کشوری مانند آمریکا که دارای بازار بزرگی است با مشکل روبه‌رو می‌شود بر اقتصادهای سایر کشورها اثر می‌گذارد و ممکن است سرمایه‌ها از بازار مسکن آمریکا که با رکود مواجه شده به بازارهای دیگر از جمله بازارهای محصولات کشاورزی سرازیر و در نتیجه در آن بازارها هم اختلال ایجاد شود.
سعید یزدانی با اشاره به کاهش درآمد ارزی ایران در نتیجه بحران مالی غرب و تاثیر آن بر صادرات و واردات اظهار می‌دارد: در کشور ما درآمد حاصل از فروش نفت یک سوم کاهش داشته که منجر به صرفه‌جویی دولت خواهد شد. در نتیجه دولت واردات برخی مواد اولیه، تجهیزات و همچنین محصولات غذایی را محدود می‌کند که این امر، افزایش قیمت کالاهای کشاورزی را در پی خواهد داشت. یزدانی چنین بیان می‌دارد: به‌دلیل آثار بلندمدت این بحران جهانی، بسته‌های پیشنهادی بخش کشاورزی برای برنامه پنجم توسعه باید با مشارکت متخصصان و کارشناسان مورد تجدید نظر قرار گیرد، زیرا در غیراین صورت آنچه در این برنامه پیش‌بینی می‌شود تحقق نخواهد یافت.
به گفته وی قیمت نهاده‌های وارداتی مثل سم، کود و برخی فناوری‌ها، یارانه‌ها و محصولاتی که برای سرمایه‌گذاری بیشتر انتخاب شده‌اند از مواردی است که باید در برنامه پنجم توسعه بر آنها تجدید نظر و آثار بحران مالی غرب بر آنها را به دقت بررسی کرد و پیش‌بینی‌های لازم را صورت داد. یزدانی نیز بخش کشاورزی را نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی کشور، به لحاظ اتکای کم‌ارزی در برابر بحران مالی پایدارتر از سایر بخش‌ها ارزیابی می‌کند.
جاسم ساعدی، عضو کمیسیون کشاورزی و عضو هیات رئیسه مجلس هم میگوید: کشور ما دارای تبادل اقتصادی زیادی ازجمله در حوزه کشاورزی با سایر کشورهاست و از این‌رو تحت‌تأثیر مستقیم بحران مالی غرب است، زیرا علاوه بر کاهش قیمت نفت، ایران طبق آخرین تصمیم اوپک، تعهد کاهش صدور 199 هزار بشکه در روز را دارد. از سوی دیگر بخش خصوصی با مشکلات داخلی بانک‌ها و سه‌قفل شدن خزانه، طی یک سال اخیر وامی را برای فعالیت‌های کشاورزی دریافت نکرده است.
وی بیشترین تاثیر ناشی از بحران مالی غرب در زمینه کشاورزی را متوجه صنایع غذایی می‌داند و اظهار می‌دارد: بخشی از محصولات کشاورزی به‌صورت فرآوری شده صادر می‌شود و اگر فعالیت این صنایع به‌علت کمبود نقدینگی و نوسانات بازار بورس کم شود خرید محصولات زراعی و باغی و در نتیجه تولید این محصولات با مشکل روبه‌رو می‌شود و چون محصولات کشاورزی، فصلی و فسادپذیرند اثرات منفی بر آنها در کوتاه‌مدت خود را نشان می‌دهد.
فرصت‌های بخش کشاورزی
آنچه که این روز‌ها با بروز بحران اقتصادی حاضر در کانون توجه کارشناسان قرار گرفته، پیدا کردن فرصت‌ها و یا به عبارتی تبدیل تهدید‌ها به فرصت‌ها و جذب سرمایه‌های خارجی و سرگردان است. به اعتقاد صفدرحسینی، بخش کشاورزی یکی از بخش‌های اقتصادی است که می‌تواند از این بحران برای توسعه بهره ببرد. وی ظرفیت‌های بالای بخش کشاورزی و مستقل بودن آن نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی را از مهم‌ترین ویژگی‌ها قلمداد کرده و میگوید: بخش کشاورزی ما متکی بر نیروهای متخصص و نهاده‌های داخلی مانند بذر و برخی فناوری‌های کشاورزی است، بنابراین می‌تواند با تولید بیشتر و حضور در بازارهای جهانی از فرصت‌ها استفاده کند.
اما یزدانی نگاه چندان خوشبینانه‌ای در مورد دستیابی به فرصت‌ها از ناحیه بحران اقتصادی غرب برای کشورمان ندارد و میگوید: در بحران مالی غرب، فرصتی را برای بخش کشاورزی نمی‌بینیم مگر آنکه غربی‌ها به‌منظور جذب سرمایه و روان کردن صادرات و واردات کالاها تا مدتی از فشارهای سیاسی و تحریم‌ها علیه ایران بکاهند که در چنین شرایطی باید به‌دنبال واردات فناوری و دانش مورد نیاز بخش کشاورزی باشیم.
وی با وجود اظهار نظر برخی کارشناسان در مورد جذب سرمایه‌های سرگردان، اظهار می‌دارد: بخش کشاورزی در ایران پتانسیل جذب سرمایه را به‌دلیل برخورداری از 40میلیون هکتار زمین قابل کشت دارد و مسائل موجود در زمینه کمبود آب نیز از طریق مدیریت
قابل حل است، اما در مورد جذب سرمایه در حوزه کشاورزی ابتدا باید گفت، اقتصاد ما دولتی است و سرمایه‌گذار عمده، دولت است و از سوی دیگر جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی در این بخش مستلزم بسترسازی نظیر یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، رقابتی کردن بازار، داشتن قانون مالکیت و قانون خاک و همچنین برخورداری از 4 شرط امنیت سرمایه‌گذاری، بازدهی، تضمین سرمایه و مدیریت صحیح است.
جاسم ساعدی نیز معتقد است که تنوع محصولات و تنوع اقلیم در هیچ کشوری همچون ایران وجود ندارد و کشورهایی مانند مالزی یا اندونزی تقریبا در زمینه کشاورزی، تک‌محصولی هستند و به‌طور مثال محصولاتی مانند خرما یا زیتون تولید نمی‌کنند. وجود این مزیت‌ها انگیزه خوبی برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی در بخش کشاورزی ایجاد می‌کند.
وی همچنین وجود قانون محکم برای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و امکان مشارکت با سرمایه‌گذاران داخلی را از دیگر جنبه‌های مثبت برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای بخش کشاورزی ما می‌داند و اذعان می‌دارد: طبق قانون، سرمایه‌گذاران خارجی 49 درصد سهام شرکت‌های خصوصی را می‌توانند خریداری کنند.
نماینده مردم شوش دانیال در مجلس نیز می‌افزاید: سرمایه‌گذار خارجی ممکن است در زمینه سرمایه‌گذاری فاینانس با مشکلاتی در کشورمان روبه‌رو شود، زیرا طرف قرارداد در این نوع سرمایه‌گذاری‌ها دولت است.
راهکارهای مقابله با بحران
یزدانی، انضباط مالی در اجرای طرحهای کشاورزی و جلوگیری از ریخت و پاش‌ها، حفظ ذخایر ارزی و عدم‌واردات کالاهای غیرضروری را برای کاهش خسارات ناشی از بحران مالی غرب مهم ارزیابی می‌کند. وی همچنین بر اجرای طرحهای ضروری در بخش کشاورزی از جمله در زمینه آب و خاک تاکید می‌کند.
حسینی نیز بهبود ساختار توزیع و حمل‌ونقل و تامین به‌موقع نهاده‌های کشاورزی را از راهکارهای مقابله با بحران عنوان می‌کند. وی با بیان اینکه نیاز و قیمت مواد غذایی در دنیا رو به افزایش است و تولیدات کشاورزی صرفه اقتصادی پیدا کرده است، میگوید: دولت می‌تواند در شرایط فعلی از طریق سیاست‌های حمایتی و ارائه یارانه صادرات و کاهش چند درصدی محصولات مزیت‌دار و ارز‌آور مانند پسته و زعفران، سهم ایران را در بازارهای جهانی محصولات کشاورزی حفظ و یا افزایش دهد.
عضو انجمن اقتصاد کشاورزی ایران همچنین افزایش بهره‌وری واحدهای تولید و راندمان آبیاری در اراضی کشاورزی از طریق توجه بیشتر به زیر‌‌ساخت‌ها و به‌کارگیری فناوری را ضروری می‌خواند.ساعدی نیز معتقد است: برای جبران قسمتی از کمبود نقدینگی در بخش کشاورزی در سال 88، بانک‌ها باید به سمت این بخش بیایند و در زمینه تولید، تسهیلات و اعتبارات در اختیار بهره‌برداران قرار دهند.
