اقتصادی‌ترین مسیر

 مصرف و به کارگیری انرژی از مهم‌ترین عوامل توسعه و پیشرفت در هر منطقه محسوب می‌شود. اما همواره مصرف انرژی به‌ویژه استفاده از سوخت‌های فسیلی باعث آلودگی محیط‌زیست می‌گردد و سلامت و امنیت جامعه را به مخاطره می‌اندازد.از این‌رو امروزه، استفاده از گاز طبیعی به‌عنوان منبعی با مزیت اقتصادی و زیست‌محیطی، بیش‌از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

مصرف جهانی گاز از حدود 1500 میلیارد مترمکعب در سال 1982 به حدود 3000 میلیارد مترمکعب در سال 2007 رسیده است و پیش‌بینی می‌شود در سال 2030 به حدود 4500 میلیارد مترمکعب خواهد رسید. برای دستیابی به این مهم، برآورد می‌شود تا سال 2030، 7/2 تریلیون دلار سرمایه و یا به عبارتی سالانه حدود 100 مـیـلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این بخش مورد نیاز باشد.

جایگاه ایران

ایران با داشتن یک درصد از جمعیت جــهان، 7 درصـد از منابع معدنی و 10 درصد ذخایر نفتی، با در اختیار داشتن بیش از 15 درصد از ذخایر گازی جهان (حدود 28 تریلیون مترمکعب)، پس از روسیه حائز رتبه دوم در جهان است. این در حالی است که تنها 35 درصد از مساحت کشور مورد اکتشاف قرار گرفته است و در 65 درصد از آن هنوز اقدامی انجام نشده است.  از نظر تولید گاز نیز ایران پس از کشورهای روسیه، آمریکا و کانادا در رتبه چهارم قرار دارد.

میزان تولید گاز طبیعی در ایران با متوسط رشد سالانه 3/11 درصد از 267 میلیون مترمکعب در روز در سال ۲۰۰۲ به 450 میلیون متر مکعب در ابتدای سال ۲۰۰۸ رسیده است که تا انتهای سال بالغ بر 600 میلیون مترمکعب در روز خواهد شد. ایران در سال‌های آینده به یک مصرف‌کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان نیز تبدیل خواهد شد. میزان مصرف گاز در پایان سال ۲۰۰۶ میلادی در جهان 8/2850 میلیارد متر مکعب گزارش شده است که ایران بعد از کشورهای آمریکا و روسیه در رتبه سوم مصرف جهان قرار دارد.

میزان مصرف گاز طبیعی در ایران از 188 میلیون متر مکعب در روز در سال ۲۰۰۱ با متوسط رشد سالانه 3/10 درصد به 420 میلیون متر مکعب در روز در سال ۲۰۰۸ رسید. البته به‌منظور کاهش رشد بی‌رویه مصرف در سال‌های آتی، اخیرا دولت سیاست‌هایی را در زمینه کاهش یارانه‌های پرداختی سوخت و همچنین به کارگیری روش‌های بهینه‌سازی در مصرف سوخت به کار گرفته است.

موقعیت راهبردی ایران

کشور ما از نقطه نظر جغرافیایی دارای موقعیتی ممتاز در منطقه خاورمیانه بوده و از دیرباز مورد توجه بازرگانان و تجار شرق و غرب قرار داشته است. هم‌اکنون نیز، بنابر مطالعات کارشناسان، مسیرهای پیشنهادی خطوط‌لوله عبوری انتقال گاز از ایران در مقایسه با دیگر مسیرهای مشابه، بیشترین صرفه اقتصادی را برای طرفین درگیر در طرح به همراه دارد. در مورد جمهوری‌های استقلال یافته در آسیای میانه و قفقاز به جرات می‌توان ادعا کرد که ایران به منزله کوتاه‌ترین و اقتصادی‌ترین گزینه ارتباط منطقه با بازارهای بین‌المللی است و به‌عنوان پل ارتباطی میان حوزه دریای خزر و آسیای میانه با کشورهای حوزه خلیج‌فارس و کشورهای هند و پاکستان در جنوب و جنوب‌شرق از یک سو و ترکیه و اروپا از سوی دیگر مطرح است.

افزایش زیرساخت‌های توسعه تولید و انتقال گاز در داخل کشور، تکمیل و توسعه طرح‌های صادراتی، وجود بنادر متعدد در خلیج فارس و دسترسی به آبهای بین‌المللی، فرصت خوبی را برای تعامل با همسایگان در زمینه واردات، صادرات، ترانزیت و سوآپ گاز فراهم کرده است. موقعیت راهبردی و میزان ذخایر بالای ایران به‌گونه‌ای است که با وجود تحریم‌های اعلام شده از جانب برخی کشورها، هجوم متقاضیان نیازمند انرژی چه به‌صورت گاز طبیعی و چه به‌صورت ال.ان.جی روز به روز افزایش یافته و پیمانکاران خارجی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری و مشارکت در طرح‌های بزرگ ال.ان.جی و تولید گاز هستند.

طرح‌های صادراتی ایران

ایران توان بالایی برای صادرات گاز از طریق خطوط لوله و همچنین تأسیسات ال‌.ان‌.جی و حمل و نقل از طریق کشتی دارد. در مجموع برای حدود 70 میلیون تن ال.ان.جی در سال در قالب 5 پروژه مهم مایع‌سازی‌ گاز طبیعی و حدود 120 میلیارد متر مکعب در سال ظرفیت صدور گاز از طریق خطوط لوله برنامه‌ریزی شده است که در حال حاضر در مراحل مختلف اجرا یا  مطالعات فنی- اقتصادی هستند و ظرف کمتر از یک دهه آینده به نتیجه خواهند رسید.

رویکرد ایران حضور فعال در تجارت انرژی جهان است به‌طوری که مقرر شده است سهم ایران در تجارت جهانی گاز به 10 درصد افزایش یابد و به همین دلیل هم‌اکنون کشورهای زیادی برای خرید گاز و سرمایه‌گذاری در ایران در حال مذاکره هستند که در این خصوص اولویت با همسایگان است.

با توجه به سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی درخصوص کاهش سهم دولت در صنعت تا سقف 20درصد، در سال‌های آتی فضای باز مناسبی را جهت انجام طرح‌ها در بخش تولید، مصرف و به‌ویژه صادرات شاهد خواهیم بود. همچنین ایران در کنار کشورهای روسیه و قطر که مجموعا 60 درصد ذخایر اثبات شده گاز جهان را در اختیار دارند تلاش می‌کند تا با انجام سرمایه‌گذاری‌های مشترک نقش مهمی در ایجاد ثبات و امنیت انرژی جهان ایفا کند و کشورهای مصرف‌کننده را در دستیابی به منابع عظیم انرژی یاری دهد. علاوه بر آن، ایران تلاش می‌کند تا با ارائه راهکارها و روش‌های مناسب، جایگاه کشورهای صادر‌کننده گاز در جهان را بهبود بخشد.

همان‌طور که قبلا اشاره شد، اجرای سیاست‌های دولت درخصوص کاهش مصرف انرژی در داخل کشور، پتانسیل بالاتری را جهت صادرات گاز ایران به بازارهای منطقه فراهم خواهد کرد.

* مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران