همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: ابعاد پیچیده کسب و کارهای نوین با ویژگی‌های عصر حاضر به گونه‌ای گره خورده که تشخیص ضروری بودن یا مصرفی بودن برخی از آن کسب و کارها دشوار می‌شود. کسب و کارهایی که گاه با لوکس بودن، مقابل مجموعه‌ای از ارزش‌ها و فرهنگ‌های جامعه قدعلم می‌کنند یا گاه هماهنگ با جریان شتابان تکنولوژی، مدرنیته و نیازهای نو، پیش می‌روند. در این گزارش سعی کرده‌ایم در مختصاتی کوچک، موضوع این کسب و کارهای نوین را روایت و از 2 دیدگاه کارشناسی، بررسی کنیم.
پرو سیار، ویژه لاکچری‌پسندان
با یک تماس تلفنی آغاز می‌شود. صدای نازک و کشدار بانویی جوان از آن سوی خط شنیده می‌شود: «با پرو سیارِ... تماس گرفته‌اید، بفرمایید.» بعد از گذشت کمتر از نیم ساعت از تماس تلفنی، خودروی ون سفید که نام یک برندِ پرو سیار روی بدنه سفید آن به رنگ طلایی نقش بسته، مقابل نشانی محل کار یکی از مشتری ها در محدوده الهیه توقف می‌کند. چند دختر و پسر جوان با ظاهری کاملا آراسته از خودروی ون پیاده می‌شوند. رگال طلایی و کوچک لباسی همراه دارند که پایه های چرخدار آن را به آرامی روی زمین می‌غلتانند. لباس هایی با کاورهای شیک از رگال مورد نظر آویزان است.
به طرف واحد اداری-تجاری مورد نظر در طبقه ۱۷ برج قدم برمی‌دارند. آنجا، یکی از مدیران هلدینگِ (شرکت مادر یا نگهدار) نام و نشان‌داری، منتظر پرو لباس‌های برگزیده از یکی از برندهای گران قیمت خارجی است. در بین این لباس‌های برند، لباس‌های پیشنهادی مدیر بخش استایل همان شرکتِ پرو سیار هم وجود دارد. «امیر» یکی از کارکنان این شرکت، می‌گوید: «نامش را شکاف طبقاتی می‌گذارید یا هر چیز دیگری، فرقی نمی‌کند. به هر حال در این شهر افراد و خانواده‌های ثروتمندی هستند که به هر دلیلی، خدمات نو و در دسترس‌تر می‌خواهند. در مورد خدمات شرکت ما هم، ترافیک، نداشتن فرصت کافی و یا حوصله خرید، باعث می‌شود تا برخی از همان ثروتمندان ترجیح دهند پوشاک مورد نظر خود را با همراهی گروهی متخصص شامل طراحان پارچه، لباس و استایلیست‌های معروف، در منزل یا محل کار، تحویل بگیرند. به همین راحتی!»
این شرکت‌های نوپدید علاوه بر پوشاک معتبر، اکسسوری‌های مختلف و مرتبط با استایل افراد را نیز به فروش می‌رسانند. محصولاتی که از قیمت‌های چند ۱۰ میلیونی آغاز می‌شود و گاهی به اعداد نجومی می رسد! به عنوان مثال؛ کت و شلواری که 10 میلیون تومان قیمت دارد یا پیراهن مردانه‌ای که برچسب قیمتِ یک میلیون تومانی دارد اگر با برخی خدمات این شرکت‌ها عرضه شود، قیمتشان 2 برابر می‌شود. این نوسان قیمت به گفته «مینا»، یکی از استایلیست‌های تازه‌کار این شرکت به کمیت و کیفیت تامین سلایق مشتریان از داخلی بودن اجناس گرفته تا واردات برخی از آنها، بستگی دارد.
در مورد پوشاک بانوان نیز آنچه قیمت‌ها را افزایش می‌دهد مزونی بودن یا برند بودن است. روسری‌های یک میلیون تومانی که با خدماتِ شرکت‌های پرو سیار تا یک میلیون و 800 هزار تومان یا مانتوهای 4 میلیون تومانی که بیش از 5 میلیون تومان هم قیمت‌گذاری می‌شوند. آرایشگران سیار یا مربیان اختصاصی در حوزه‌های مختلف نیز سبب صعودی شدن دامنه نوسان قیمت آنها می‌شود.
فانتزی‌هایت را به ما بسپار!
برگزاری مراسم و مهمانی‌ها در دنیای امروز، گاه حال و هوای متفاوت به خود می‌گیرد. آنقدر که برخی برای برگزاری مراسم‌شان، افرادی را به خدمت می‌گیرند که در رزومه کاری و تخصصی‌شان، عبارتِ «ودینگ پلنِر» یا «برنامه ریز مهمانی و مراسم» ذکر شده باشد. تبلیغاتِ گسترده صاحبان این گونه تخصص‌ها را می‌توان در شبکه‌های متنوع مجازی مشاهده و جستجو کرد. مدیر یکی از شرکت‌های برگزارکننده مراسم در توضیح خدمات شرکت‌اش می‌گوید: «شما می‌توانید صفر تا صد مراسم خودتان را با خیالی آسوده به ما بسپارید. فقط کافی است نوع مراسم و میزان بودجه‌تان را مشخص کنید. بعد از آن، یک جلسه حضوری خواهیم داشت تا پیشنهادهای خود را مطابق با خواسته‌های شما در چند پِلَن (طرح) متنوع ارائه دهیم.
لوکیشن، شیوه های پذیرایی، نوع خوراک و نوشیدنی های پذیرایی، گیفت (اصل یا فیک)، عکاسی و فیلم‌برداری، موسیقی، طراحی تم و لباس میزبانان، چیدمان میز ورودی و میز اصلی، هماهنگی ترابری مهمانان و آموزش پوزیشن میزبانان (نحوه نشستن، سخن گفتن و راه رفتن) از جمله خدمات شرکت ما به شمار می‌آید. البته مواردی هم هست که براساس خواسته و سلیقه افراد مشتری‌ها در لیست خدمات ما جای می‌گیرند. به عنوان مثال برخی تمایل دارند مراسم‌شان در لوکیشن‌های خاص مانند جنگل، دریا، دشت، سالن‌های آینه‌ای، شیشه‌ای، روی آب، تالارهای مجلل و یا حتی خارج از کشور برگزار شود که ما آنها را نیز پوشش می‌دهیم. در واقع این شرایط و امکانات را داریم که تا مدت‌ها شما را با خاطره یک مهمانی لوکس، زبانزد دوستان و اقوامتان کنیم.» مدیر برنامه‌ریز مراسم شرکت دیگری نیز می‌گوید: «نمی‌توان سقفی برای هزینه‌ها، قائل شد. چون رویای افراد، سقف ندارد و ما اینجا هستیم تا رویاها را به واقعیت تبدیل کنیم. قیمت‌ها از 50 میلیون تومان شروع می‌شود شاید با یک میلیارد تومان هم متوقف نشود!»
زیبایی، مرد و زن ندارد!
آن قدیم‌ها بود که بزک مردها در کوتاهی مختصر موی سَر خلاصه می‌شد. الان فقط کافی است سَری به برخی از آرایشگاه‌های مردانه بزنید. فرقی هم نمی‌کند در جنوب، مرکز یا شمال و غرب پایتخت واقع شده باشند. مهم این است که از خدمات متنوع‌شان شامل گریم تخصصی، رنگ مو و پیرایش ریش با توجه به زاویه‌سازی‌های صورت، قرینه‌سازی ابرو، ویتامینه و کراتین مو، لایه‌برداری، لیزر، ماساژ با روغن‌های مخصوص، سولاریوم و مانیکور و پدیکور ناخن‌ها، تعجب نکنید.
گروهی از کارکنان این سالن‌های زیبایی مردانه، ناخنکاران هستند که به تازگی بازارشان رونق یافته است. ابزار کارشان سوهان برقی ناخن، بافر، انواع پودر و مواد براق‌کننده است و اغلبِ مشتری‌هایشان مدل‌های عکاسی و تبلیغاتی هستند. «بهرام» ناخن‌کار آقایان است که در یکی از لاکچری‌ترین سالن‌های زیبایی مردانه در محدوده اقدسیه باتوجه به درخواست مشتری و به صورت هفتگی یا ماهانه حضور می‌یابد. او با تاکید بر این مطلب که کارش دائمی نیست و تعداد مشتری‌هایش اندکی است، می‌گوید: «چه ایرادی دارد مردها هم به اندازه خانم‌ها به ظاهر و زیبایی خود اهمیت دهند؟ بخشی از این زیبایی شامل نظافت ناخن‌های دست و پا می‌شود که اغلب، افراد فعال در صنعتِ مدلینیگ و فشن، خواهانش هستند. کف قیمت‌ها هم آن چیزی است که اتحادیه اعلام کرده. البته طبیعی است که کفِ قیمت‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی سالن و شهرت ناخن‌کار، سیر صعودی به خود بگیرد. به عنوان مثال؛ من چون تازه، کارم را شروع کرده‌ام چیزی در حدود 2۰۰ هزار تومان دست‌مزد می‌گیرم.» طراحی روی ناخن نیز از دیگر خدمات ناخنکاران آقا محسوب می‌شود که بیشتر بین زوج‌های جوان برای ست شدن و هماهنگ بودن، طرفدار پیدا کرده است.»
مدیریت شبکه‌های مجازی
چند سالی می‌شود فرصت شغلی جدیدی با عنوان «مدیر یا ادمین شبکه‌های مجازی» پدید آمده است. فرصتی که به سبب امتیازاتی که دارد تقریبا بسیاری از صاحبان مشاغل دیگر از آن، بهره می‌گیرند تا سوددهی خود را به حداکثر برسانند که این میان آرایشگران و اینفوئنسرهای مجازی نیز از این فرصت جدید غافل نمانده‌اند. در حال حاضر بسیاری از آرایشگاه‌ها و سالن‌های زیبایی (به‌ویژه بانوان) نیروی «ادمین» یا «مدیر سوشال نت ورک» استخدام می‌کنند تا ضمن معرفی لاین‌های متنوع خدمات‌دهی سالن خود، وسوسه زیباییِ «ایده‌آل» یا «بی‌نقص» را بلای جانِ مخاطبان خود کنند!
«ریحانه»، دختر کم سن و سالی است که مدیریت شبکه مجازی یکی از شلوغ‌ترین سالن‌های زیبایی بانوان در محدوده شرق تهران را بر عهده دارد. او می‌گوید: «تولید محتوا با بهترین کیفیت، شناسایی ترندهای مرتبط با محتوا، فعالیت حداکثری و پاسخگویی در اسرع وقت به دایرکت‌ها، افزایش سین استوری، لایک، کامنت و افزایش فالورهای هدفمند از جمله کارهای است که باید در طول روز انجام دهم. درآمد ثابتی دارم که با توجه به تعداد جذب فالورهای ثابت و هدفمند افزایش هم می‌یابد. از قبل و بعدهای خدمات زیبایی، عکس و فیلم تهیه می‌کنم و بعد از ادیت و ویرایش‌های حرفه‌ای، محتوای تولید شده را منتشر می‌کنم. همیشه گوشی به دست هستم و اوقات فراغت کمی دارد.»
درآمد ادمین شبکه‌های مجازی سالن‌های زیبایی بانوان از ۴ میلیون آغاز می‌شود و گاهی تا ۱۰ میلیون هم متوقف نمی‌شود. علت این درآمد قابل توجه را از یکی دیگر از ادمین‌ها جویا می‌شویم. «مریم» پاسخ می‌دهد: «تخصص و سابقه ادمین، شهرت سالن زیبایی، موقعیت جغرافیایی، تعداد مشتری‌های روزانه و کمیت و کیفیت خدمات سالن در تعیین کف و سقف این درآمد اثرگذار است. مارکتینگ بسیاری از این سالن‌ها نیز به گونه‌ای پیش می‌رود که حضور و فعالیت ادمین‌های شبکه‌های اجتماعی برایشان امری ضروری تلقی می‌شود.»
چند شغل نوپدید دیگر
«نوبت‌فروش» یا «نوبت‌گیر» نیز از جمله کسب و کارهایی است که هم سابقه طولانی دارد و هم با توجه به شرایط خاص و گاه بحرانیِ فراگیر در جامعه، شکل و شمایل متفاوتی از آنها پدیدار می‌شود. به عنوان مثال در دوره‌ای از پاندمی کرونا که واکسیناسیون سراسری آغاز شد، نوبت‌فروشان صف‌های طولانی بانک‌ها، اداره‌های دولتی به نوبت‌گیری در صف‌های واکسیناسیون مشغول شدند. کسب و کاری که درآمدش از ساعتی ۱۰۰ هزار تومان تا ۲۰۰ هزار تومان هم ثبت شد!
از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات ویژه حیوانات خانگی نیز باید نام ببریم که خدمات‌شان شامل پرستاری، آموزش، سرگرمی و زیبایی (آرایش و پیرایش) حیوانات خانگی معمولا افراد ثروتمند است. این خدمات هم با توجه به قیمت، نژاد و جُسته حیوان مورد نظر، متغییر است. به عنوان مثال تعرفه قیمت آرایش و شست و شوی سگ از 300 هزار تومان شروع می‌شود و تا حدود 500 هزار تومان هم پیش می‌رود که اگر این خدمات به صورت سیار و در منزل ارائه شود چیزی در حدود 20 تا 30 درصد نیز به هزینه‌های ذکر شده، افزوده می‌شود. برخی از خدمات این موسسه‌ها و مراکز شامل آرایش و کوتاهی مو، آرایش عروسکی و مهمانی، نظافت و سوهان ناخن، نظافت دهان و مسواک، بُرس‌کشی و گره‌زدایی و هیدرو ماساژ است. اغلب پت‌استایلیست‌های این شرکت‌ها و مراکز نیز، دوره‌های آموزشی لازم را گذرانده‌اند که نکته قابل توجه دیگر در این ارتباط این است که اگر پت‌استایلیست‌ها، دوره‌های تخصصی در خارج از کشور گذرانده باشند یا مدرک بین‌المللی داشته باشند، هزینه‌های خدمات، باز هم افزایش می‌یابد.
«علیرضا داداشی»، بازرس انجمن مدیریت کسب و کار ایران و مشاور مشاغل نوین
3گانه مشاغل نوین
گریزی از بروز کسب و کارهای نوین (دائمی و موقتی) نیست. کسب و کارهایی که تابع نیاز، فرهنگ، مُد جهانی و شرایط اقتصادی هستند. تا زمانی که مصرف کنندگانی برای محصولات و خدمات آن کسب و کارها (نیاز مشتری) وجود داشته باشد و یا تولیدکنندگانی که تولید و عرضه (فرصت شناسی و نیازسنجی) داشته باشند، مشاغل نوین، مجال ظهور می‌یابند. «علیرضا داداشی»، بازرس انجمن مدیریت کسب و کار ایران و مشاور مشاغل نوین ضمن بیان این مطلب، می‌گوید: «بروز کسب و کارهای نوین را می‌توان در ۳ گروه بررسی کرد. گروه نخست که در سطح عام و عمومی شکل می‌گیرند شامل مشاغلی هستند که علت اصلی ظهورشان «نیاز موجود در جامعه» است. می‌توان گفت این کسب و کارها براساس ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر حاضر شکل می‌گیرند. صاحبان این گروه از کسب و کارها می‌توانند با مطالعه و تحقیق بیشتر، کسب و کارشان را به سودآوری‌های مطلوب هم برسانند. مثال ساده آن ظهور شغل «دلاک» است که در گرمابه‌های عمومی، زمانی فعالیت داشتند یا «مدیریت تولید محتوا» در شبکه‌های مجازی که این روزها جزو مشاغل تازه تعریف شده‌ای هستند.»
داداشی ادامه می‌دهد: «در گروه دوم، مشاغلِ سطوح خاص و مختص قشر مرفه قرار دارند. کسب و کارهایی که ویژگی لوکس و گران قیمت بودن را یدک می‌کشند. حتی ممکن است ماهیت آنها هیچ‌گاه از سوی سایر طبقات اقتصادی جامعه هم پذیرفته نشود. به هر حال این گروه از صاحبان مشاغل با پیش‌بینی نیازهای فردی و جمعی (اَبر ثروتمندان)، ضمن رعایت اصول اخلاقی و حقوق شهروندی درآمدزایی می‌کنند. در مثال آن می توان به شغل چمدان‌بَند در برخی کشورهای اروپایی اشاره کرد. ثروتمندان در این کشورها، افرادی را به طور اختصاصی برای بستن چمدان هایشان هنگام سفر استخدام می‌کنند یا در ایران هم می‌توان به همین مورد شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اتاق پرو سیار یا سایر تخصص‌های سیار اشاره کرد. گروه سوم از مشاغل نوپدید هم با توجه به فرهنگ غالب جامعه عناوین ضدفرهنگ یا کاذب را به خود می‌گیرند که حتی در گذر زمان هم جایگاه مناسبی بین اکثریت افراد جامعه کسب نخواهند کرد.»
«حسین ابراهیمی‌مقدم»، روانشناس و پژهشگر مسایل اجتماعی
تاثیر اقتصاد بر ظهور مشاغل نوین و عجیب
«حسین ابراهیمی‌مقدم»، روانشناس و پژهشگر مسایل اجتماعی درباره تاثیر روانی مشاغل نوین و عجیب بر جامعه و راهکارهای دفع پیامدهای زیان‌بار برخی از آنها، چنین می‌گوید: «اگر از کسب و کارهای نوین و دارای کارکرد موثر از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی حمایت‌های مادی و معنوی صورت گیرد، آثار اجتماعی و اقتصادی مثبتی شاهد خواهیم بود. این حمایت‌ها باعث می‌شوند اشتغالزایی خُرد رونق گیرد و تولید با خلاقیت مدرن‌شده پیش رود و از سویی، باعث می‌شود کسب و کارهایی که فرهنگ و ارزش‌های جامعه را به سمت و سویی غیرقابل‌پذیرش و منفی (مصرف‌گرایی، اسراف و پوچی) پیش می‌برند یا فرصت و بسترِ بروز پیدا نکنند و یا در صورت بروز، دوام نیاورند. از طرفی، باید عملکرد ارگان‌های مسئول در حوزه ثبت شرکت‌ها و نظارتِ نهادهای مرتبط نیز متکی به دانش، تخصص و در تعامل و مشورت با کارشناسان کسب و کار، روانشناسان، جامعه‌شناسان، اقتصادانان و کارآفرینان باشد.»
ابراهیمی مقدم با اشاره به تاثیرگذاری فراگیر عامل اقتصادی بر اغلب پدیده‌های اجتماعی از جمله ظهور مشاغل نوین و گاه عجیب، می‌افزاید: «توازن توزیع ثروت در جامعه از ایجاد احساس سرخوردگی فردی و جمعی، قیاس مداوم، رقابت ناسالم، افسردگی و افزایش آمار جرایم اقتصادی و کیفریف جلوگیری می‌کند.»
نظر شما