این در حالی است که ریسک ضمانت صادرات کالا در سایر کشورها 15 تا 20 درصد بوده اما این ضمانت ریسک در کشور 3 درصد است. گرچه مسئولین توسعه صادرات و وزیر بازرگانی قول‌های مساعدی برای افزایش ضمانت ریسک صادرات در سال آینده داده‌اند اما این از جمله چالش‌های پیش روی توسعه صادرات غیرنفتی است. با طهماسب مظاهری مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران پیرامون حمایت از صادرات غیرنفتی و افزایش ضمانت ریسک صادرکنندگان گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
* اعتبارات پرداختی برای حمایت از صادرات غیرنفتی چه موضوعاتی را شامل می‌شود و این اعتبارات تا چه حد کارآمد بوده است؟
- مجموع اعتبارات پرداختی به بخش صادرات در سه موضوع، تأمین اعتبار شده و تخصیص می‌یابد. تأمین اعتبار برای احداث واحدهای تولیدی اعم از کالا یا خدمات که تولید کالا یا خدمات قابل صدوری را داشته و در بازارهای هدف برای آن مشتری وجود دارد یکی از موضوعاتی است که دولت برای آن تأمین اعتبار می‌نماید.
حیطه دوم پرداخت اعتبار برای صادرات در زمینه تأمین سرمایه در گردش واحدهای در حال فعالیت یا بهره‌برداری است که کالا یا خدمتی را ارائه می‌دهند تا آنها بتوانند قراردادهای صادراتی منعقد شده با مشتریان خارجی را که بر اساس این قرارداد‌ها تولید و صادرات کالا یا خدماتی را متقبل شده‌اند عملیاتی نموده و منابع لازم برای تولید را در اختیار داشته باشند. موضوع دیگر تأمین اعتبار برای صادرکنندگان است تا بتوانند کالا یا خدمات خود را به صورت مدت‌دار به مشتری خارجی عرضه نموده و با رقبای خود هماوردی کنند. یعنی ماندگاری در بازارهای هدف، گرچه باید توجه کرد که مهلت پرداخت این اعتبارات بر اساس نوع کالا و خدمات متفاوت بوده و در کالاهای مصرفی حداکثر بین 3 ماه تا یک سال و برای کالاهای واسطه‌ای بین یک تا 3 سال و برای کالاهای سرمایه‌ای بین 3 تا 7 سال است. این اعتبارات و تسهیلات در سه موضوع مذکور و با الگوی مختلف قابل جذب توسط صادرکنندگان است.
* تضمین ریسک صادرات غیرنفتی از جمله چالش‌های پیش روی صادرکنندگان این کالاها است، چه ساز و کارهایی باید مورد توجه قرار گیرد؟
- باید توجه کرد که موضوع ریسک در صادرات غیرنفتی بحث مفصلی را در برگرفته و مدیریت ریسک حیطه بزرگی از سرمایه‌گذاری در توسعه صادرات را شامل می‌شود. در تضمین ریسک بخشی که مرتبط با ریسک‌های سیاسی و حکومتی در کشور هدف است، توسط دولت پوشش داده می‌شود و در همه جای دنیا نیز پوشش این ریسک بر عهده دولت است. ابزار این کار در کشورمان نیز صندوق ضمانت صادرات است و در کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، ایتالیا و ... نیز نهادهایی بدین منظور در نظر گرفته شده است. در کشورمان صندوق ضمانت صادرات وظیفه دارد تا ریسک‌های سیاسی و غیرتجاری را پوشش دهد، اما در زمینه ریسک‌های تجاری شامل ریسک‌های عملیاتی، نرخ ارز، حمل و نقل، آتش‌نشانی، کیفیت کار، ریسک بازار و ... توسط شرکت‌های بیمه پوشش داده می‌شود. گرچه این شرکت‌ها طی چند سال اخیر قدم‌های جدی برداشته‌اند اما هنوز کار خیلی بیشتری وجود دارد که باید انجام شود.
* به‌طور مشخص شرکت‌های بیمه و صندوق ضمانت صادرات چه اقداماتی برای تضمین ریسک صادرات کالاهای غیرنفتی انجام داده‌اند؟
- با توجه به اهمیت تضمین ریسک صادرات کالاهای غیرنفتی، چهار شرکت بیمه تجاری دولتی (ایران، آسیا، دانا و البرز) با مشارکت بانک توسعه صادرات شرکت بیمه صادرات و سرمایه‌گذاری را تأسیس کرده‌اند که به شکل تخصصی در این زمینه فعالیت نموده و ریسک‌های تجاری صادرات را پوشش دهد. پوشش ریسک‌های غیرتجاری و سیاسی بر عهده صندوق ضمانت صادرات است تا به پشتوانه منابع و خزانه دولت پوشش لازم برای این ریسک‌ها داده شود.
در واقع می‌توان گفت پوشش ریسک‌های سیاسی صادرات غیرنفتی برعهده دولت است که از طریق صندوق ضمانت صادرات و به پشتوانه خزانه دولت پوشش داده می‌شود. این در حالی است که ریسک‌های تجاری صادرات را شرکت‌های بیمه پوشش می‌دهند و این شرکت‌ها در حال توسعه فعالیت در این زمینه هستند اما باید روز به روز تنوع محصولات بیمه‌ای، ابزارها، پوشش‌ها و میزان سازگاری خود را افزایش دهند و هنوز جای کار بسیاری در این زمینه وجود دارد.
