همشهری آنلاین _ راحله عبدالحسینی: حسینیه درکه یا تکیه سادات باید برای سوگواری و عزاداری روزهای محرم آماده شود. امسال هم همین روال است. هر چند شکل و شمایل عزاداری با شیوع ویروس کرونا کمی متفاوت شده، اما حسینیه میعادگاه عاشقان حسینی است. حسینیه که قدمتش به ۵ دهه پیش برمی‌گردد و گفتنی‌های بسیاری دارد. «سیداحمد سیدمحسنی» پیرغلام ۹۰ ساله محله است که برایمان از سبک و سیاق عزاداری در روزهای قدیم در حسینیه درکه می‌گوید.
یادمان نرفته که حسینیه قدیمی درکه ۴ سال پیش چه حادثه‌ای را از سر گذراند. روزی که به دست خرابکاران در آتش سوخت و قلب اهالی را جریحه‌دار کرد. حسینیه درکه محرم سال ۱۳۹۸ دوباره میزبان عزاداران شد.
سیدمحسنی از پیرغلامان قدیمی درکه درباره مراسمی که در این تکیه برگزار می‌شد این‌طور می‌گوید: «من سال ۱۳۱۰ به دنیا آمدم. از گذشته‌های تکیه درکه از پدرم شنیدم. تکیه درکه ۵۰۰ سال قدمت دارد. تکیه با چادرهای سیاه پوشیده می‌شد. به این صورت دیوار نداشت. داخل تکیه هم طاق‌نما بود.» ۱۴ طاق‌نما در تکیه درکه وجود داشت که هرکدام به یک خانواده و طایفه تعلق داشت. سیاهپوش کردن، فرش و روشنایی و پذیرایی از سوگواران در هر طاق‌نما با طایفه صاحب هر طاق‌نما بود: «یادم است قبلاً طاق‌نماها دورتادور تکیه به شکل دایره‌ای بود. یک طایفه متعلق به مفیدی‌ها بود، یکی برای میرعمادی‌ها. خلاصه هر طایفه درکه برای خود یک طاق‌نما داشت.»
- تکیه سیاهپوش می‌شد
حاج سیدمحسنی از برپایی چادر سیاه عزاداری می‌گوید: «وسط تکیه فضای باز بود و سقف نداشت. وسط تکیه تیرک می‌زدند و چاه سیاه روی آن می‌کشیدند تا برای عزاداری آماده شود. از سمت چپ پله می‌خورد و بالا می‌رفت. پیرمردها و مسن‌تر و بزرگان محله بالا می‌نشستند. روضه‌خوان هم می‌آمد.» موسپیدکرده‌ها یادشان است که سیدجواد ذبیحی در این تکیه نوحه می‌خواند. در حسینیه درکه نیز به سبک دیگر تکیه‌ها و حسینیه‌های قدیمی شمیران گوشه‌ای را به موزه اختصاص دادند و اشیای قدیمی و قیمتی در آن نگهداری می‌شد.
از جمله سنگ حرم امام حسین(ع)، چراغ‌های گردسوز و وسایل پذیرایی از مهمانان در محرم. علم‌ها و طوق‌های قدیمی هم اینجا بود. اهالی می‌گویند بزرگ‌ترین علم شمیران که روکش آب طلا دارد در این حسینیه، نگهداری و روز عاشورا بر دوش جوانان بیرون برده می‌شد. همه این تاریخچه و اشیای حسینیه فقط در خاطرات و قلب اهالی و عکس‌ها نقش بسته است و بعد از آتش‌سوزی اثری از آن باقی نماند.
- تعزیه‌خوان از اطراف تهران می‌آمد
در تکیه اوین رسم بود که در شب‌های محرم و بعد از عزاداری و سینه‌زنی، هرشب از ماه محرم، یک خانواده نذری و اطعام می‌داد. یک خانواده هم قند و چای را تقبل می‌کرد. تکیه درکه حالا از یک تالار بزرگ تشکیل شده و طاق‌نما و نذری توسط خانواده‌ها در آن نیست. بعد از آتش‌سوزی ۴ سال پیش تکیه، اهالی دور هم جمع شدند و برای بازسازی تکیه همت کردند. البته به گفته هیأت امنای حسینیه هنوز بازسازی صد در صدی انجام نشده و مراحل تکمیلی بازسازی ادامه دارد. بر دیوار تکیه هم عکس مداحان و خادمان و بانیان تکیه از گذشته‌های دور تا امروز بر دیوار نصب شده تا یاد آنها زنده بماند. حاج احمد سیدمحسنی ادامه می‌دهد و می‌گوید: «از اهالی شمیران و محله درکه کسی تعزیه‌خوانی نمی‌کرد. تعزیه‌خوان‌ها از اطراف تهران می‌آمدند. برخی اهل شهریار بودند و برخی ساوه. یکی دو تعزیه‌خوان هم از شهرری می‌آمدند.» اهالی پای نمایش تعزیه جمع می‌شدند و به یاد واقعه کربلا اشک می‌ریختند.
- غذای نذری در بشقاب‌های مسی
حاج احمد از سنت نذری و اطعام در دهه محرم این‌طور می‌گوید: «ناهار روز عاشورا و ۲ شب تاسوعا و عاشورا نذری و خورشت قیمه بود. از ظرف یکبارمصرف هم خبری نبود. غذا در بشقاب‌های بزرگ مسی که به آن دوری می‌گفتند، ریخته می‌شد. هر بشقاب هم برای ۲ نفر بود. می‌گفتند هر دوری برای ۲ نفر.»
- دید و بازدید هیأت‌ها
هیأت‌های بزرگ شمیران در محله‌ها رسم دید و بازدید داشتند.
سیدمحسنی می‌گوید: «روز هشتم محرم دسته عزاداری تکیه اوین به تکیه درکه می‌آمد. فردای آن روز یعنی روز تاسوعا هم دسته عزاداری تکیه درکه به اوین می‌رفت و بازدید پس می‌داد.»
- نذر ۶۰ ساله ادامه دارد
سیدمحسنی یادی از رسمی می‌کند که پدربزرگش‌بانی آن بود: «سابق بر این رسم بود که در حسینیه درکه به افرادی که در دسته سینه‌زنی بودند اطعام داده می‌شد و به بانوان در حسینیه غذای نذری در محرم داده نمی‌شد. پدربزرگم‌بانی شده بود و در خانه خودش برای بانوان در محرم غذای نذری می‌پخت. گفته بود غذا هم باید عدس‌پلو باشد. یادم است می‌گفتند نخستین بار ۱۶ من برنج ریختند. ۱۶ من، ۴۸کیلوگرم برنج می‌شود. این رسم همچنان ادامه پیدا کرد تا امروز که ۶۰ سال از این نذر می‌گذرد.» هرکدام از هم‌محله ای‌ها که نذر داشته باشند، در پخت غذای نذری کمک می‌کنند. در خانه قدیمی همچنان به روی عزاداران در ایام محرم باز است.
- برنامه‌های دهه نخست محرم در حسینیه درکه
«سید ذبیح‌الله مرتضوی» عضو هیأت امنای حسینیه درباره برنامه‌های حسینیه درکه می‌گوید: «امسال هم مانند سال گذشته به دلیل شرایط کرونا و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، مراسم در مدت ۲ ساعت اجرا می‌شود. هر شب بعد از نماز مغرب و عشاء مداحی و سینه‌زنی اجرا می‌شود. حسینیه درکه به اندازه ۵۰۰ نفر جمعیت گنجایش دارد. اما برای رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و سلامت هم‌محله ای‌ها تا ۱۵۰ نفر را میزبانی می‌کنیم. در پایان مراسم هم هر شب با کیک و آبمیوه که به‌صورت بسته‌بندی است از عزاداران حسینی پذیرایی می‌شود.» برنامه روز عاشورا امسال در فضای باز میدان درکه برگزار می‌شود. مرتضوی می‌گوید: «طبق دستورالعمل‌های بهداشتی ما هم مراسم روز عاشورا را در میدان درکه برگزار می‌کنیم نه درفضای سرپوشیده حسینیه. اطعام هم بعد از مراسم روز عاشورا برای سوگواران حسینی تدارک دیده می‌شود.»
- یادی از برخی سنت‌های قدیمی اهالی درکه در ماه محرم
هر کدام از اهالی شمیران در ایام محرم برای خودشان آداب و رسوم مخصوصی داشتند. درکه‌ای‌ها هم از این قاعده مستثنا نبودند. یکی از رسوم قدیمی درکه‌ای‌ها رسمی به نام «سنگ زدن» بود.
افراد ۲ تخته چوب در دست می‌گرفتند و می‌خواندند: «سنگ به کف صدا می‌کند/ذکر شه کرب و بلا می‌کند». این مراسم تا قبل از مراسم زنجیرزنی ادامه داشت و بعد از آن رواج نداشت. رسم دیگر «هفت لقمه» بود. از آنجا که بیشتر طایفه‌های درکه از سادات بودند، در ایام محرم از محله‌های دیگر شمیران به درکه می‌آمدند و از سفره‌های نذری یک لقمه به نیت شفای بیمار خود می‌بردند. برخی از افراد هنوز هم به این رسم معتقدند. «وقف روشنایی» هم رسم دیگری بود. در درکه چندین زمین موقوفی وجود دارد که متولی آن وصیت کرده درآمد آن صرف روشنایی تکیه درکه شود.
نظر شما