اگرچه طی روزهای گذشته و در آستانه هفته جهانی تغذیه با شیر مادر، دکتر کامران باقری لنکرانی، وزیر بهداشت از روند رو به بهبود تغذیه انحصاری با شیر مادر طی سال‌های گذشته خبر داد، اما نظر برخی کارشناسان این نیست. بسیاری از کارشناسان معتقدند تا 3-2 سال پیش حدود 50 درصد مادران، نوزادان خود را تا 6 ماهگی منحصرا با شیر خود تغذیه می‌کردند اما این میزان طی سال‌های اخیر به 22درصد کاهش یافته است.کاهش مداوم تغذیه با شیر مادر در کشور ما به عوامل مختلفی مربوط است.
«ضعف آموزش و عدم‌حمایت از مادران در سیستم بهداشتی - درمانی از سوی گروه پزشکی و پرستاری چه در بخش دولتی و چه بخش خصوصی مهم‌ترین عامل مشهود در مراکز درمانی است.»
دکتر علیرضا مرندی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و رئیس انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر با بیان این مطلب، می‌گوید: براساس اصول تغذیه با شیر مادر، شیر دادن به نوزادان باید حداکثر نیم ساعت پس از زایمان شروع شود، اما آمارها نشان می‌دهد که در کشور ما این میزان تا 9 ساعت پس از زایمان به تاخیر می‌افتد که این امر آثار نامطلوبی بر سلامت نوزادان و همچنین مسائل عاطفی آنها به‌دنبال دارد.
دکتر مرندی معتقد است آمارهای جدید که در سال 88 اعلام خواهند شد، حتی از میزان 22درصد اعلام شده فعلی نیز کمتر خواهد بود.
قانونی بدون ضمانت اجرایی
تغذیه انحصاری با شیر مادر مستلزم حضور دائمی مادر در کنار کودک است. در 6 ماه اول زندگی هم فواصل شیردهی بسیار کوتاه است و حتی ممکن است زیر یک ساعت باشد. از سوی دیگر کارشناسان می‌گویند چون دوشیدن شیر مادر و نگهداری آن به‌علت میزان کم شیر و نیاز زیاد کودک امکان کمی دارد، افزایش مدت مرخصی زایمان به‌دلیل حضور بیشتر مادر در کنار فرزند می‌تواند نویدبخش افزایش مصرف شیر مادر باشد.
در سال 1374 ایران با تصویب قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی به‌عنوان نخستین کشور در منطقه مدیترانه شرقی توانست در جهت تغذیه با شیر مادر قدم بردارد. اکنون نیز پس از گذشت حدود 13 سال و با اصلاح این قانون، مرخصی زایمان از 4 ماه به 6 ماه افزایش یافته است.
اما این قانون به چه صورت اجرا می‌شود؟
دکتر مرندی، در این خصوص می‌گوید: برآوردها حاکی از این است که اقلیتی از دستگاه‌هایی که مادران باردار و شیرده را به کار گرفته‌اند، این قانون را به‌طور کامل اجرا می‌کنند و در بیش از 50 درصد محیط‌های کاری این اتفاق نمی‌افتد.
رئیس انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر خاطرنشان می‌کند: اکثریت مادران شاغل که فرزندانشان را در مهدکودک نگهداری می‌کنند، امکان این را ندارند که در ساعتی از روز بتوانند فرزندشان را با شیر خودشان تغذیه کنند، به همین علت روزبه‌روز مصرف شیر خشک در کشور افزایش می‌یابد و اگر شیر خشک در جامعه کمبود دارد، به‌علت افزایش بی‌رویه مصرف آن است.
به گفته دکتر مرندی بسیاری از کارفرمایان هم به بهانه‌های مختلفی از جمله نداشتن قرارداد و یا پیمانی بودن کارکنان از اعمال 6 ماه مرخصی پس از زایمان طفره می‌روند.
تبلیغات سست‌کننده!
اگرچه به عقیده کارشناسان قانون افزایش مرخصی زایمان به درستی جای خود را در ادارات دولتی و خصوصی باز نکرده است، ولی مسئله نگران‌کننده‌تر این است که علاوه بر این نقص آشکار قانون، کارخانه‌های تولید شیر خشک نیز هر روز محصولات خود را وارد بازار کرده، اعتماد به نفس مادران را برای ادامه روند شیردهی کاهش می‌دهند.
دکتر خلیل فریور، کارشناس اداره ترویج تغذیه با شیر مادر با اشاره به اینکه تا کنون مجموعه مدونی برای آموزش شیردهی مادران باردار وجود نداشته است، به همشهری می‌گوید: حتی برای تغذیه ساعات اول نیز تا الان دستورالعملی نداشتیم در حالی که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده تغذیه در ساعات اول 22درصد مرگ نوزاد را کاهش می‌دهد، ضمن اینکه رسانه‌ها نیز هیچ تلاشی برای بالا بردن سطح آگاهی مادران و اطرافیان آنها نمی‌کنند. به عقیده وی تمام این ضعف‌ها علاوه بر تبلیغات شیر خشک کارخانه‌های تولید‌کننده که هر روز بیشتر می‌شوند و حتی در داروخانه‌ها هم در معرض دید هستند در کاهش تغذیه با شیر مادر نقش دارند.
برخی، کارشناسان، پزشکان و مراقبان بهداشتی را نیز بر افزایش این تبلیغات مؤثر می‌دانند.
دکتر فرید ایمان‌زاده فوق تخصص گوارش کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره به همشهری می‌گوید: «درست است که میزان ناآگاهی مادران و تصور آنها مبنی بر اینکه اگر شیرشان کم شد باید به سراغ شیر خشک بروند، مصرف این محصولات بنجل را افزایش داده ولی همکاران ما هم به محض اینکه می‌بینند شیر مادر کم است، او را تشویق به استفاده از شیر خشک برای کودک می‌کنند، یا اگر مادر در اثر ابتلا به بیماری ناچار به استفاده از دارو باشد، او را از دادن شیر به کودک منع می‌کنند؛ ضمن اینکه معایب شیر خشک هم به درستی برای مادران توضیح داده نمی‌شود.»
دکتر فریور نیز با اشاره به اینکه سیاست‌های بگیر و ببندی و اجباری و در اختیار قرار ندادن شیر خشک به مردم کمکی به آنها نمی‌کند، خاطرنشان می‌کند: شیر خشک باید در بازار باشد ولی با ارتقای سطح آگاهی، مردم خودشان باید انتخاب کنند که محصولات مصنوعی برایشان کاربردی دارد یا نه، چون در غیراین صورت و با اجرای سیاست‌های اجباری مسلما مردم به سمت واردات قاچاقی این اجناس کشیده خواهند شد.
