قرار مهربانی در متـرو

همشهری آنلاین_شقایق عرفی‌نژاد: آن‌طور که مؤسسش می‌گوید در واقع این دو کار در کنار هم انجام می‌شود. «سمیرا حشمتی» عقیده دارد پرداخت‌های مالی و غیرمالی به مستمندان در واقع عادت دادن آنها به این وضعیت و نوعی دامن زدن به تکدی‌گری است. او متولد سال ۶۲ است و کارش حسابداری است. حشمتی می‌گوید در کارگاه کوچکش هیچ‌وقت دنبال کمیت و آمارسازی نبوده‌اند. این کارگاه در خیابان معلم فعالیت می‌کند و تا امروز برای عده زیادی شغل ایجاد کرده است 

 داستان چرخ گردون چیست؟  
 من مدت‌ها با خیریه‌های مختلف کار می‌کردم. هیئت‌مدیره یکی از خیریه‌هایی که خیلی در آن فعال بودم، تصمیم گرفت آن را تعطیل کند. من هم خیلی ناراحت شدم. چون وابسته شده بودم و برای آن وقت می‌گذاشتم. به همین دلیل تصمیم گرفتم خودم یک خیریه تأسیس کنم و جمعی از نیکوکاران و مددجویان آن خیریه هم به خیریه جدید منتقل شدند. اول کار طبیعتاً حتی برای اجاره دفتر سرمایه نداشتیم و به‌صورت مجازی کار می‌کردیم. بعد تصمیم گرفتیم کارگاه خیاطی و دوخت کالای خواب را راه بیندازیم. اما باز هم دفتر نداشتیم. همه چیز به شکل قرار در مترو بود. یعنی ما پارچه‌ها را از بازار خریداری می‌کردیم، در خانه نیکوکاران برش می‌خورد و بعد آنها را در مترو به مددجویان می‌رساندیم. آنها در خانه پارچه‌ها را با چرخ‌هایی که بهشان داده بودیم، می‌دوختند و دوباره در مترو از آنها تحویل می‌گرفتیم و بازارچه برگزار می‌کردیم و می‌فروختیم. یعنی محصولاتمان را هم به شکل اینترنتی می‌فروختیم و هم در بازارچه‌ها. کم‌کم دفتر اجاره کردیم و شکل و شمایل کار عوض شد.  
 چطور نیکوکاران شروع به همکاری با شما کردند؟  
محدوده کار ما خیلی کوچک است. نیکوکاران هم یا دوستان و فامیل‌ها هستند یا فامیل دوستان. غریبه بین ما نیست. کمک‌هایی که به ما می‌شود کاملاً کمک‌های مردمی ‌است و از هیچ ارگان و نهاد دولتی کمک دریافت نمی‌کنیم. حتی گاهی شهرداری یا بهزیستی از ما کمک می‌خواهند و ما هم کمک می‌کنیم.  
 مددجوها چطور جذب می‌شوند؟  
یا نیکوکاران آنها را به ما معرفی می‌کنند یا از خیریه قبلی هنوز با ما هستند. بعضی هم تابلوی خیریه را دیده‌اند و در زده‌اند یا در خیابان آنها را دیده‌ایم.  
 درباره کار داوطلبانه‌ای که الان می‌کنید توضیح دهید.  
کمک‌هایی را که به ما می‌شد به سمت ایجاد کارگاه‌تریکوبافی و خیاطی و کارگاه‌های دیگر بردیم و سعی کردیم این کمک‌ها را بیشتر برای کارآفرینی برای افراد تحت پوشش خیریه استفاده کنیم. می‌خواستیم به آنها مهارت‌ بیاموزیم. هدف خیریه ما اصولاً پیشگیری از آسیب است، ولی این هدف را به شکل مهارت‌آموزی و اشتغالزایی و توانمندسازی انجام می‌دهیم. این توانمندسازی هم در حوزه‌کاری است و هم در حوزه‌های دیگر. به‌طور مثال ما تا پیش از کرونا علاوه بر کلاس‌های مهارت‌آموزی برای اشتغال، جمعه‌ها کلاس‌های آموزشی متنوع از جمله خودشناسی و تغذیه داشتیم. سعی می‌کردیم در تمام حوزه‌ها اعضای خیریه را از نظر دانش و مهارت قوی کنیم. ما برای همین توانمندسازی با آموزش و پرورش بلوچستان و یکسری مناطق مرزی محروم کار می‌کنیم و فعالیت‌های خوبی برای تجهیز مدارس و بالا بردن سطح آموزش در مدارس انجام داده‌ایم. همین‌طور در مناطق زلزله‌زده هم حضور داشتیم و تفاهمنامه‌هایی برای تجهیز مراکز فنی و حرفه‌ای و آموزش مردم آن منطقه به‌خصوص در صنعت ساختمان داشتیم.  
 در کنار آموزش و اشتغال، کمک‌هایی هم به نیازمندان ارائه می‌کنید؟  
مثل تمام خیریه‌ها در کنار این موارد کمک‌های معیشتی و سبد کالا هم برای مددجویان داریم. ضمن اینکه در حوزه درمان و سلامت هم اقداماتی برای مددجویان انجام می‌دهیم. در مؤسسه حال و هوای حمایت از حیوانات و محیط‌زیست هم جاری است. با توجه به اینکه بسیاری از نیکوکاران ما از گیاهخواران هستند، سبدهای کالای ما کاملاً گیاهی است.  
 الان در کارگاه چند مددجو دارید؟  
دادن این آمار خیلی سخت است. هیچ‌وقت دنبالش نبوده‌ایم. به نظرم اصلاً کار اجتماعی کمیت‌پذیر نیست و بیشتر کیفیت مهم است. ضمن اینکه آدم‌هایی که بتوانند خودشان را در چهارچوب قوانین خیریه جای دهند، کم است.  
 چه قوانین و چهارچوبی؟  
مهم‌ترینش مهارت‌آموزی و پیشرفت است. اگر در دوره‌های چندماهه آموزش متوجه شویم مددجو بیشتر دنبال همان سبد کالا و کمک ماهانه است و اشتغال برایش مهم نیست، خدمت‌رسانی را متوقف می‌کنیم. چون این افراد بیشتر دنبال تکدی‌گری هستند تا تغییر در زندگی‌شان و این اصلاً خوب نیست. البته تعداد زیادی هستند که ما به آنها فقط کمک معیشتی می‌کنیم؛ چون یا معلولیت دارند یا سالخورده‌اند و یا در شهرهای دیگر زندگی می‌کنند. به‌عنوان مثال به اطراف ورامین می‌رویم و در میان خانواده‌هایی که بی‌سرپناهند و در بیابان زندگی می‌کنند و بیشترشان هم ایرانی نیستند، کمک‌ها را توزیع می‌کنیم.  
 کمک‌ها و کارآفرینی‌ها فقط در همین کارگاه اتفاق می‌افتد؟  
نه. ما مجمعی از تمام نیکوکارانی که به نوعی توان جذب مددجویان ما را در مجموعه‌های خودشان دارند، تشکیل داده‌ایم. خیلی از اشتغال‌هایی که ایجاد کرده‌ایم با کمک نیکوکاران و در جاهای دیگر بوده است. یعنی با توجه به شناختی که از مددجویان داریم، آنها را به جاهای مختلفی که می‌شناسیم معرفی می‌کنیم. مثلاً یک پسر نوجوان افغانستانی داشتیم که صدای خوبی داشت و استعداد دوبله در او بود. بعد از اینکه آموزش دید، از آنجا که بین نیکوکاران ما بچه‌های فیلمساز وجود داشتند. به آنها معرفی شد و الان دارد کار اجرا و دوبله انجام می‌دهد. در واقع داوطلبان ما برای کار تخصصی در خیریه در قالب چند کارگروه به خیریه کمک می‌کنند. مثل کارگروه مددکاری که مستقیم با مددجوها در ارتباطند یا کارگروه تولید و فروش که در زمینه خرید پارچه و فروش کمک می‌کند. کارگروهی هم داریم که خودمان اسم پشت صحنه مهربانی را برایشان انتخاب کرده‌ایم. این کارگروه، کارگروه تدارکاتی ماست و کارهایی مثل کارهای تأسیساتی و ترابری را انجام می‌دهد. بچه‌های کارگروه تبلیغات هم بچه‌های نویسنده و گرافیست هستند و هدایت فضای مجازی را برعهده دارند.  
 درباره آموزش‌ها بگویید. گفتید پیش از کرونا مهارت‌های خودشناسی آموزش داده می‌شد یا همین مورد که این پسربچه کار دوبله یاد گرفته است. چه کسانی به شما در این کار کمک می‌کنند؟  
۹۹‌درصد کسانی که در چرخ گردون کار می‌کنند، به‌صورت داوطلبانه فعالیت می‌کنند و انتفاع مالی از این کار نداریم. نیکوکاران ما هم همین‌طور. هرکسی هر تخصصی دارد، آموزش می‌دهد. مثل کمک‌های اولیه. ما کسانی داشتیم که به خاطر داشتن فشارخون بالا دیالیزی شده بودند. به فکر این افتادیم که این موارد را در کلاس‌هایی به مددجویان آموزش دهیم. پزشکی داریم که به آنها می‌آموزد چطور از همین مواد غذایی دم دست به بهترین نحو استفاده کنند. خیلی از اینها مشکل کنترل خشم دارند. به همین دلیل به آنها راه‌های کنترل خشم را می‌آموزیم. حتی گاهی آموزش آداب معاشرت به این مددجویان کمک می‌کند و باعث می‌شود اگر جایی برای کار معرفی شدند، بدانند چطور باید رفتار کنند. ما سعی می‌کنیم اینها را هم به این افراد یاد بدهیم.  

 بعد از این آموزش‌ها همه مددجویان مشغول به کار می‌شوند؟  
نه. ریزش زیاد داریم. مثلاً از ۱۰ خانواده‌ای که جذب می‌شوند، شاید ۲ تا از آنها ماندگار ‌شوند و در این راه تغییر با هم همسفر می‌شویم. بیشتر آدم‌های نیازمند که جذب خیریه‌ها می‌شوند، برخی این مؤسسه‌ها را فقط محلی برای تأمین مالی می‌بینند. این افراد دیگر علاقه‌ای به کار کردن ندارند. چون عادت کرده‌اند هر ماه از چند خیریه کمک دریافت کنند.  
 چه چیزی به شما انگیزه می‌دهد که این کار را ادامه دهید؟  
یک جور نقش اجتماعی است. شخصاً حس می‌کنم ایجاد یک تغییر مثبت در جامعه حال آدم را خوب می‌کند. وقتی احساس می‌کنم مسئولیت اجتماعی‌ام را انجام داده‌ام و دنیا را بهتر از آنچه تحویل گرفته‌ام، تحویل می‌دهم، حال خوبی پیدا می‌کنم. ضمن اینکه اگر آسیب‌های اجتماعی کمتری داشته باشیم راحت‌تر در جامعه زندگی می‌کنیم.