دوشنبه ۶ خرداد ۱۳۸۷ - ۱۰:۲۸
۰ نفر

احسان حضرتی: بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که در روز یازدهم اردیبهشت و در غیاب رئیس جمهوری توسط پرویز داوودی، معاون اول رئیس جمهوری، رسما افتتاح شد، امسال دومین تجربه حضور در محل مصلای تهران را از سر گذراند.

این نمایشگاه که از سال 1366 تا سال 1385 در محل دائمی نمایشگاه های بین‌المللی برگزار می‌شد،  در سال 1386 به دلیل وجود برخی مشکلات از قبیل ترافیک و قدیمی بودن سالن‌ها از محل سابق خود به مصلی منتقل شد.

در نخستین سال این تغییر و جابه‌جایی ناشران و دست اندرکاران حوزه نشر و کتاب نسبت به این تغییر و تحول نگاه خوشبینانه ای نداشتند و حتی تعدادی از ناشران فعال و معتبر از حضور در نمایشگاه  سر باز زدند.

 با  وجود این امسال اگرچه هنوز برخی گلایه‌ها نسبت به مکان جدید نمایشگاه به گوش می رسید و همچنان این محل با محل سابق اش مقایسه می شد اما همان طور که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از پیش وعده داده بودبسیاری از نقایص و کمبودهای سال گذشته برطرف شده  و بازدید کنندگانی که از نمایشگاه سال قبل بازدید کرده و لب به انتقاد گشوده بودند امسال از همان بدو ورود و با تماشای فضای سبز نمایشگاه بر این نکته صحه می‌گذاشتند که  طی این یک سال تغییرات خوشایندی رخ داده است که از آن جمله می توان به اطلاع رسانی مناسب برای پیدا کردن بیش از 200 هزار عنوان کتاب،  انتقال بازدید‌کنندگان با ون و تاکسی از مترو تا شبستان و از همه مهم‌تر جمع‌شدن همه ناشران زیر یک سقف نام برد.

 به این ترتیب دیگر لازم نبود برای دیدن غرفه‌های مختلف،  بار سفر بست و از سالنی به سالن دیگر رفت. اگرچه این امتیاز،  عوارضی هم داشت؛ مانند شلوغی و ازدحام و عبورهای سخت و بی‌فایده از کنار غرفه‌ها.

با این همه به نظر می‌رسد مصلی کاربری خاصی دارد که حتی اگر ساخت آن مکان کامل هم شود باز نمی توان از آن کاربری های مختلفی را انتظار داشت. دشواری حمل‌ونقل کتاب از محوطه اصلی به سمت شبستان و رواق‌ها از جمله این مسائل است. در ضلع شرقی شبستان به دلیل شیب تندی که دارد گاه تعداد کارگرانی که می‌خواستند یک گاری کتاب را حمل کنند به 6 نفر می‌رسید.

امسال وسعت نمایشگاه در مصلی 112 هزار متر مربع با حدود 2 هزار غرفه بود که به دلیل آماده نبودن تمام قسمت های مصلی،  تنها شبستان و قسمتی از رواق شرقی ظرفیت غرفه بندی داشت که همین قسمت‌ها هم بدون مشکل نبودند. به‌عنوان مثال در روزهای پایانی نمایشگاه نم نم باران چند دقیقه ای باعث شد به بعضی غرفه‌ها و کتاب‌ها آسیب برسد. این موضوع بار دیگر انتقادهای منتقدان نمایشگاه را نسبت به وضعیت نا مناسب محل مصلی برانگیخت و ناشران اظهار نگرانی می‌کردند که اگر باران شدید‌تر شود یا بارش باران ادامه دار باشد،  مشکلات جدی‌تری ایجاد خواهد شد  یا ناشران خارجی در بخش ریالی که 17 هزار و 500 متر مربع در رواق شرقی به آنها اختصاص داده شده بود نسبت به ناکافی بودن نور و دیوارهای نا مناسب فضای غرفه هایشان انتقاد داشتند و شاید به همین دلایل بود که در روزهای آغازین برگزاری نمایشگاه بحث بر سر محل برگزاری این نمایشگاه در سال آینده مناقشه‌برانگیز شد.

در حالی که تصمیم‌گیری در مورد محل برگزاری نمایشگاه فراتر از تصمیم یک فرد یا نهاد است و سال گذشته برای جابه‌جایی نمایشگاه کتاب تهران مجلس شورای اسلامی،  شورای شهر تهران،  شهرداری،  سازمان آتش‌نشانی،  ستاد بحران و ده‌ها سازمان دیگر اظهار نظر کرده بودند،  احمد نوریان،  رئیس سازمان فرهنگی-  هنری شهرداری تهران در نشست خبری خود با خبرنگاران به مناسبت هفته معلم از برگزاری نمایشگاه کتاب سال آینده در محل «باغ کتاب» خبر داد. این اظهارات چنان جنجال برانگیز شد که واکنش شهردار تهران و وزیر ارشاد را هم برانگیخت. نوریان بعدها در مصاحبه‌ای با خبرگزاری فارس توضیح داد: من تنها از آماده شدن باغ کتاب در سال 88 خبر داده‌ام و این موضوع که نمایشگاه کتاب در این مکان برگزار خواهد شد یا خیر به ما مربوط نیست. به گفته نوریان تا کنون تنها 30 درصد از  طرح باغ کتاب آماده شده است.

اگرچه بحث جابه‌جایی محل نمایشگاه به «باغ کتاب» از سوی وزیر ارشاد منتفی اعلام شد اما با توجه به پراکندگی شهرها و نبود امکانات به ویژه در زمینه مکان فروش کتاب و توزیع ناعادلانه کتاب در کشور،  نمایشگاه بین‌المللی به‌عنوان جایی که قرار است فرهنگی‌ترین حادثه سالانه کشور در آنجا رخ دهد،  در حکم دریاچه ای است که همه رودها به آن سرازیر می شوند و از آنجا که این نمایشگاه،  سخنگوی راستین وضع ‌و حال فرهنگی جامعه ماست،  ارتقای سطح کمی و کیفی آن ضرورتی انکار ناپذیر دارد. حضور گسترده مردم در نمایشگاه و استقبال آنها از کتاب نشان می‌دهد که جامعه ما به یک نمایشگاه و فروشگاه دائمی نیاز دارد و آنچه مهم است برآورده ساختن این نیاز است؛ چه در مصلای تهران باشد و چه در باغ کتاب.

از دیگر مسائلی که در نمایشگاه کتاب امسال به نحو چشمگیری نمود داشت افزایش کتاب‌های عامه پسند بود. این وضعیت در میان غرفه های کتاب‌های کودکان و نوجوانان بیشتر به چشم می‌خورد و سالن کودک و نوجوان به شکل نمایشگاه عرضه محصولات تزیینی بود که در آن بیش از کتاب،  برچسب،  پازل،  پوستر و اسباب بازی به فروش می‌رفت. حتی در میان کتاب‌های مذهبی که در سال‌های اخیر انتشار آنها به صورت فزاینده ای رشد داشته است کمتر کتابی مشاهده می‌شد که دارای مضمونی باشد که نیاز،  پرسش و مسائل کنونی و اینجایی جامعه ما را در بر داشته باشد. در عوض کتاب‌های بسیاری درباره شیطان و جن و کرامات و منامات و تعبیر خواب و ماجراهای پس از مرگ و زندگینامه و دعا و راه‌های میان‌بُر برای ثروتمند شدن و سعادت اخروی و مانند آنها در غرفه‌ها عرضه می شد.

به‌طور کلی می توان گفت تقریبا هیچ خبر مهمی از کتاب علمی در این حوزه وجود نداشت،  مگر همان مقداری که به پیشینیان مربوط می‌شد  یا در دو دهه گذشته چاپ شده بودند.در بخش خارجی هم که بیشترین و فعال‌ترین ناشران،  ناشران کشورهای عربی بودند و از کشورهای اروپایی بیشتر نمایندگان ایرانی ناشران شرکت کرده بودند و در طبقه بالای شبستان در بخش ناشران ارزی چندین غرفه خالی با سرعنوان نام کشورهایی چون ترکیه،  فرانسه و آلمان که در سال‌های گذشته جزء فعال‌ترین ناشران بودند، به چشم می خورد.
اما نکته جالبی که از سوی مدیران نمایشگاه به کرات مورد استناد قرار می‌گرفت تعداد زیاد بازدید‌کنندگان نمایشگاه تهران نسبت به دیگر نمایشگاه های بین‌المللی بود. این در حالی است که بسیاری از نمایشگاه های معتبر جهانی جنبه فروشگاهی نداشته و اغلب مکانی برای تبادل حقوق معنوی کتاب‌ها و عقد قراردادهای نشر است و بیشتر متخصصان آن رشته‌ها و افراد علاقه‌مند به این مباحث به آن توجه نشان می دهند و عموم کتابخوانان کتاب‌هایشان را از فروشگاه‌ها تهیه می‌کنند.

میر جلال‌الدین کزازی در این باره به یکی از خبرگزاری‌ها گفته بود: نمایشگاه کتابی که در ایران برگزار می‌شود بیشتر بازار بزرگ کتاب است که البته این بازار سودمندی های خود را دارد اما این سود با زمان و هزینه‌هایی که به کار گرفته می شود، سازگار و هماهنگ نیست. در نمایشگاه های کتاب دنیا همچون فرانکفورت فروش کتاب در کنار معرفی کتاب به جامعه یکی از خواسته‌هاست ولی در نمایشگاه کتاب تهران برترین خواسته و آرمان خرید و فروش کتاب شده است که اگر آرمان این باشد، شما چنین بازاری را در هر جایی می‌توانید پیدا کنید.

شاید در پاسخ به همین انتقاد بود که محسن پرویز،  معاون فرهنگی وزیر ارشاد و رئیس بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سخنرانی مراسم اختتامیه نمایشگاه ضمن قبول برخی کاستی‌ها این انتقاد را هم پذیرفت و گفت: اینکه گفته می شود نمایشگاه کتاب تهران یک فروشگاه فرهنگی است انتقاد درستی است که البته برآمده از خواسته‌ها و شرایط خاص فرهنگی جامعه ماست. با  وجود این ما تلاش می کنیم که با احصاء نقاط ضعف نمایشگاه آنها را شناسایی و برطرف کنیم که بحمدالله تا کنون نیز چنین بوده است.

بحث معرفی ناشران برگزیده سال و ناشران برگزیده نمایشگاه هم امسال بدون تغییر نمانده بود. در سال‌های قبل ناشران برگزیده سال در مراسم افتتاحیه و ناشران برگزیده نمایشگاه در مراسم اختتامیه معرفی و تقدیر می شدند. ناشران برگزیده به خاطر مجموعه فعالیت هایشان در یک سال گذشته انتخاب می‌شدند و ناشران برگزیده نمایشگاه به خاطر نحوه حضور و فعالیت‌هایشان در نمایشگاه همان سال.

بنابراین ناشر برگزیده سال عنوانی معتبرتر از ناشر برگزیده نمایشگاه بود و معمولا از مزایا و امتیازهایی هم برخوردار می‌شد. اما در نمایشگاه امسال معرفی و تقدیر از ناشران برگزیده در مراسم اختتامیه و به صورت یکجا برگزار شد.

کد خبر 53114

برچسب‌ها

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز