بر این اساس، گمانه زنی‌های کارشناسان در باب نحوه قیمت گذاری، سودده یا زیانده بودن این شرکت، آمادگی بازار بلیت و سوخت و نیز وضعیت داخلی و خارجی صنعت هوایی برای تحلیل موفقیت این واگذاری آغاز شده است.
عبده تبریزی: از واگذاری هما به بخش خصوصی استقبال می کنم
حسین عبده تبریزی، دبیر کل سابق بورس اوراق بهادار تهران که از کارشناسان ارشد مالی است، ضمن استقبال از واگذاری هما به بخش غیردولتی گفت: پیش نیاز موفقیت این واگذاری این است که دولت هر چه سریع‌تر وضعیت بازار بلیت هواپیما و سوخت آن را مشخص کند. والا صورت‌های مالی این شرکت به لحاظ شفاف نبودن قیمت، از شفافیت لازم برخوردار نخواهد بود و همین امر موجب کاهش استقبال از خرید شرکتی می‌شود که سودده بودن آن قابل اتکا نیست، می‌شود.
عبده تبریزی افزود: با توجه به نوع کاربران هواپیما، فشاری که دولت در باب تثبیت قیمت وسایل نقلیه عمومی همچون مترو، اتوبوس و قطار به جهت کمک به فقرا تحمل می‌کند، وجود ندارد. هواپیما در تمام دنیا وسیله حمل‌ونقل اقشار کم درآمد نیست.
بنابراین امکان آزادسازی قیمت بلیت هواپیما که نقش مهمی در افزایش سوددهی شرکت‌های هواپیمایی و شفاف شدن قیمت‌ها در این صنعت می‌شود در شرایط فعلی وجود دارد. دبیرکل سابق بورس اوراق بهادار تهران تاکید کرد: دولت به موازات آزادسازی قیمت بلیت باید تکلیف قیمت سوخت را نیز مشخص کند.
عبده تبریزی بهترین شیوه واگذاری هما را ادغام آن با یک خط هوایی خارجی دانست و اظهار داشت: نباید نگران سهم داشتن خارجی‌ها در شرکت هواپیمایی ملی باشیم یا از خرید آن توسط خارجی‌ها نگران باشیم چرا که سال هاست این نگرانی‌ها در تجربه‌های بزرگ جهانی از میان رفته است.
وی افزود: به‌عنوان مثال سوئیس ایرلاین پس از آنکه دچار بحران مالی و مدیریت شد با خطی آلمانی ادغام شد یا هم اکنون که ورشکستگی آلیتالیا پیش آمده بحث ادغام آن مطرح است. هواپیمایی هما که بیش از سوئیس ایر اعتبار نداشته است؛ دبیر کل سابق بورس اوراق بهادار تهران در پایان یادآور شد: در شرایط فعلی که ناوگان هوایی کشور نیاز به اصلاح و نوسازی و بهسازی مدیریت دارد، چاره‌ای جز به مشارکت طلبیدن شرکای خارجی در واگذاری هما وجود ندارد. در غیراین صورت خیلی نمی‌توان به موفقیت این واگذاری امیدوار بود.
عباس هشی: به اصلاحات ساختاری توجه شود
در همین رابطه دکتر عباس هشی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و حسابرس معتمد بورس به خبرنگار همشهری چاپ عصر گفت: شرکت هواپیمایی ایران یک شرکت دولتی سنتی است. شرکت هواپیمایی ایران جزو شرکت‌هایی محسوب می‌شود که ارائه خدمات و نظارت خدمات آن همواره به‌صورت یک بخش راهبردی در کشور مطرح بوده است.
وی با اعتقاد به اینکه واگذاری شرکت هواپیمایی ایران به یک سری فاکتورهایی نیاز دارد که باید به آن توجه شود، گفت: باید صورت مالی این شرکت قبل از واگذاری آن به بخش خصوصی به دقت مورد تجزیه و تحلیل کارشناسان قرا بگیرد و همچنین صورت‌های مالی مورد بررسی قرار گرفته و از شفافیت لازم نیز بر خوردار باشد.
همچنین از طرف دیگر باید به وضعیت قیمت بلیت و تامین ارز که نیز توجه کرد. عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و حسابرس معتمد بورس افزود: درکشورهای اروپایی خصوصی‌سازی در وسعت بسیار زیادی انجام شده است اما هواپیمایی در بسیاری از کشورهای اروپایی همانند گذشته متعلق به دولت است و این صنعت به بخش خصوصی واگذار نشده است چرا که تجهیزات، خدمات و حتی نرخ فروش بلیت اگر رقابتی نباشد می‌تواند گران شود که در این حالت از نقطه نظر مردم قابلیت خرید ندارند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: شرکت هواپیمایی ایران تقریبا یک شرکت انحصاری است که بخشی از آن متعلق به شرکت ایران ایر است و بخش دیگری از آن به صندوق بازنشستگی وابسته است. بنا بر این هنگامی که واگذاری شرکت هواپیمایی ایران به بخش خصوصی بخواهد صورت بگیرد رقابتی از نظر فروش بلیت نمی‌توانیم تصور کنیم چرا که همه از نقطه نظر نیاز به تجهیزات و ارز برا بر بودند.
دکتر هشی در بخش دیگری با اشاره به موانع خصوصی‌سازی در ایران گفت: یکی از موانع خصوصی‌سازی در ایران این است که وقتی دولت می‌خواهد فعالیتی را واگذار کند شبه دولتی‌ها برای خرید آن تمایل زیادی از خود نشان می‌دهند و با حمایت‌هایی که از سوی دولت صورت می‌گیرد زمینه فعالیت برای شرکت‌های خصوصی سخت‌تر از گذشته می‌شود.
به‌طور مثال در این رابطه می‌توان به فعالیت شرکت صدرا اشاره کرد که ابتدای واگذاری فروش بسیار خوبی در بازار سهام داشت اما پس از مدتی هم قرار داد این شرکت کاهش پیدا کرد و هم سازمان گسترش و نوسازی ایران از طریق شرکت‌هایی با فعالیت مشترک رقابت با شرکت صدرا را شروع کرد و شاهد بودیم که سهام 2000 تومانی شرکت صدرا که در سال 82 واگذار شد ه بود به قیمت پایینی نزول پیدا کرد. وی ادامه داد: یک فر آیندی در شرکت‌های دولتی وجود دارد که براساس آن واگذاری شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی نیاز به یک بخش خصوصی توان مند از نظر مدیریت و اداره را دارد.
باید توجه کرد که خصوصی‌سازی شرکت بزرگی مانند شرکت هواپیمایی ایران با واگذاری یک کارخانه حتی بزرگ تفاوت‌های زیادی را دارد و حتما باید اصلاحات ساختاری و همچنین اصلاحات مالی آن از قبل تحقق پیدا کند.
همچنین از طرف دیگر تمام موانع پیش روی واگذاری شرکت هواپیمایی ایران مانند رقابت شرکت‌های شبه دولتی و دخالت دولت در نوع قرار داد‌ها باید قبل از واگذاری آن به بخش خصوصی پیش‌بینی شود. عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و حسابرس معتمد بورس در رابطه با آمادگی شرکت هواپیمایی ایران برای ورود به بورس گفت: در حال حاضر اگر شرکت هواپیمایی ایران ضرر دهد این زیان به ضرر دولت است و خود دولت از آن ضرر می‌کند اما شرکت خصوصی نمی‌تواند چنین زیان بزرگی را تحمل کند. با توجه به شرایط موجود فکر نمی‌کنم که شرایط مناسبی برای ورود شرکت هواپیمایی ایران به بورس وجود داشته باشد.
هشی افزود: مدیران دستگاه‌های دولتی در شعار مطرح می‌کنند که می‌خواهند خصوصی‌سازی را در کشور گسترش دهند اما در عمل واگذاری‌ها به بخش دولتی افزایش پیدا می‌کند.
نمونه این شعار‌های دولت را در گسترش خصوصی‌سازی در صنعت بیمه و حمل‌ونقل زمینی در کشور مشاهده کردیم و به‌نظر می‌رسد که در حال حاضر نوبت به صنعت هواپیمایی رسیده باشد که دولت در رابطه با خصوصی‌سازی آن شعار‌هایی را مطرح کند.
سلامی: بعید می‌دانم از خصوصی سازی هما استقبال شود
در رابطه با واگذاری شرکت هواپیمایی ایران به بخش خصوصی غلامرضا سلامی، حسابرس معتمد بورس نیز گفت: شرکت هواپیمایی ایران در حال حاضر یک شرکت زیان ده است. از طرف دیگر مشکل هواپیمایی ایران در حال حاضر مشکل مسافر نیست بلکه بیشتر مشکل نبود هواپیما‌های مدرن برای جا‌به‌جایی مسافران است. به‌دلیل نداشتن هواپیما‌های مدرن بازار را به هواپیما‌های خارجی واگذار کرده‌ایم.
البته بیشتر مسافران ایرانی به کشورهای آمریکا و کانادا پرواز می‌کنند اما هواپیمایی ایران پرواز مستقیم به این کشور‌ها ندارد که می‌تواند ضرر دیگری برای هواپیمایی باشد. وی افزود: با شرایط موجود بعید به‌نظر نمی‌رسد که کسی علاقه‌مند باشد درخصوصی‌سازی هواپیمایی ایران شرکت کند و برای خرید آن ابراز تمایل کند. حسابرس معتمد بورس ادامه داد: مشکل دیگری که در واگذاری شرکت هواپیمایی ایران وجود دارد این است که قیمت‌ها را دولت تعیین می‌کند و با قیمت‌هایی که دولت تا تعیین می‌کند صرف نمی‌کند که شرکت‌های خصوصی در این زمینه فعالیت کنند.
چرا که تا کنون شرکت هواپیمایی ایران به شکل دولتی اداره می‌شده است و زیان آن را دولت پرداخت می‌کرده است. وی در پاسخ به این سؤال که آیا شرکت هواپیمایی ایران در حال حاضر قابلیت ورود به بورس را دارد یا خیر گفت: بورس شرایط خاص خود را اعمال خواهد کرد و اگر شرکت هواپیمایی ایران بتواند این شرایط را بپذیرد قابلیت ورود به بورس را خواهد داشت اما اگر غیراز این باشد نمی‌تواند به بورس وارد شود.
سلامیان با اعتقاد به اینکه بعید به‌نظر می‌رسد از واگذاری شرکت هواپیمایی ایران استقبال به عمل آید گفت: به‌طور کلی پیش‌بینی می‌کنم که استقبال زیادی از واگذاری شرکت هواپیمایی ایران نشود مگر اینکه شرکت‌های شبه دولتی از واگذاری این شرکت استقبال کنند و به‌نظر نمی‌رسد مردم عادی علاقه زیادی به واگذاری یک شرکت زیان ده داشته باشند چرا که اگر فردی بخواهد درصد بالایی از شرکت هواپیمایی ایران را بخرد اما قیمت گذاری آن توسط دولت صورت گیرد به صرفه نخواهد بود. سلامیان ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در رابطه با خصوصی‌سازی در ایران وجود دارد این است که آزادسازی قبل از خصوصی‌سازی انجام می‌شود و به همین دلیل صحیح نیست که قیمت بلیت هواپیما را دولت برای یک شرکت خصوصی تعیین کند.
رجایی سلماسی: صورت‌های مالی به دقت بررسی شود
الله وردی رجایی سلماسی، اولین دبیر کل بورس پس از انقلاب نیز در رابطه با واگذاری شرکت هواپیمایی ایران به بخش خصوصی که به تازگی از سوی معاون وزیر راه و ترابری مطرح شده است به همشهری گفت: واگذاری شرکت هواپیمایی ایران نیاز به بررسی دقیق دفتر حسابرسی آن دارد و باید توجه کرد که واگذاری شرکت بزرگی مانند شرکت هواپیمایی ایران به سادگی صورت نخواهد گرفت. وی افزود: حسابرسی شرکت هواپیمایی ایران باید با دقت و توسط متخصصین حسابرسی انجام شود و نتایج آن نیز به‌صورت شفاف بایداعلام شود تا در واگذاری آن به بخش خصوصی مشکلی به وجود نیاید.
اگر وضعیت مالی شرکت هواپیمایی ایران وضعیت مساعدی باشد مطمئنا از واگذاری آن استقبال به عمل خواهد آمد و بخش خصوصی برای خرید آن ابراز تمایل خواهند کرد و همچنین شرایط ورود به بورس را نیز پیدا خواهد کرد. رجایی سلماسی ادامه داد: وضعیت مالی مساعد شرکت هواپیمایی ایران در توان آن در سود‌آوری اثر می‌گذارد بنا براین می‌تواند در واگذاری آن نقش مهمی داشته باشد.
