همشهری آنلاین _ فاطمه عسگری‌نیا : خیلی از ما هنوز با طعم شیرین سحری‌ها و افطاری‌های قدیم به استقبال این ماه می‌رویم. برخی مراسم و آداب و رسوم خاص ماه رمضان را در تهران قدیم مرور کرده‌ایم.
- کلوخ‌اندازی
داریوش شهبازی تهران‌شناس می‌گوید: «در گذشته ایرانیان رسم داشتند دهه سوم شعبان، به پیشواز رمضان بروند به همین دلیل جنب‌وجوشی میانشان راه می‌افتاد. روز پایانی شعبان اگر در فصل گرما بود، مردها ظاهر خود را تمیز و پاکیزه می‌کردند و همراه با خانواده‌هایشان، دسته دسته با ساز و نقاره به صحرا و باغ در دامان طبیعت می‌رفتند و مشغول تفریح، بازی ونشاط می‌شدند تا خستگی از کار فشرده را از تن بگیرند. مردان با کلوخ کوره می‌ساختند و در آتش افروخته در آن شروع به کباب کردن شلغم، چغندر و سیب‌زمینی آن هم به شیوه کوره‌ای می‌کردند. و در نهایت شادمانه با شوق و ذوق می‌خوردند. » شهبازی می‌افزاید: «همین که غروب می‌شد با تکه کلوخی که به دست می‌گرفتند رو به قبله ایستاده و می‌گفتند خدایا گناهان خود را شکستیم و خود را برای عبادت در روزهای ماه رمضان آماده کردیم، سپس کلوخ را به نیت نابودی اعمال ناپسندشان به زمین می‌زدند. اگر در فصل زمستان بود همه در خانه بزرگ خانواده گرد هم جمع می‌شدند و مراسم کلوخ اندازان را به جای می‌آوردند. »
تاریخ را که ورق می‌زنیم حکایت از قدمت این رسم و رسوم در سرزمین ما دارد مصداق این سخن هم این بیت از صائب شیرازی است که می‌گوید: «روزه نزدیک است می‌باید کلوخ‌انداز کرد / زاهدان خشک را رندانه از سر باز کرد»
شهبازی با بیان این مطلب در ادامه از شور و هیجان زنان برای پخت لذیذترین غذاها و شیرینی‌ها در آستانه ماه رمضان می‌گوید: «زنان لذیذترین غذاها و شیرینی‌ها را می‌پختند و با خانواده می‌خوردند تا برای ماه مبارک، چشم و دلشان سیر و روح و جسمشان آماده عبادت کردن باشد. »
- تخفیف رمضانی کاسبان
نصرالله حدادی تهران‌شناس هم در خصوص آداب و رسوم طهران قدیم در ماه رمضان می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های بازار در آستانه ماه رمضان فعالیت بوجارها در دکان‌های فروش غلات و حبوبات بود. بنشن یا حبوبات‌فروشان در آستانه ماه رمضان بوجارها را خبر می‌کردند تا با الک‌های‌ریز و درشتشان کار بوجاری حبوبات را انجام دهند. دکان‌هایی که رو به قبله قرار داشت، براساس باورهای عامه بیشتر مورد اقبال مردم برای خرید قرار می‌گرفت. این کاسبان تمام نیاز مردم را داخل گونی‌های بزرگ می‌ریختند تا جلو چشم مشتریانشان باشد. »
یکی از ویژگی مهم اقتصادی طهران قدیم این بود که در ماه‌رمضان خواربار بهتری با قیمت پایین‌تر به مشتریان عرضه می‌شد و برای بهره‌مندی از برکات این ماه از ترازوهای دقیق و سنگ‌های مورد اطمینان بهره می‌بردند. مردم هم با توجه به این شرایط اگر ماه‌مبارک رمضان در تابستان بود و وفور نعمت بیشتری وجود داشت به‌طور معمول چند برابر خرید می‌کردند و برکت ماه رمضان به این شکل در منازل آنها وارد می‌شد. مردم تقریباً از ۱۵ روز مانده به رمضان یعنی بعد از عید نیمه شعبان به پیشواز ماه مهمانی خدا می‌رفتند. زن‌ها مشغول تهیه آذوقه و خواربار می‌شدند، خودشان را به پاک کردن برنج، کوبیدن آرد برنج، نخودچی و... مشغول می‌کردند.
- غبارروبی مساجد و خانه‌تکانی
داریـــوش شهبـــــازی، تهران‌شناس از غبارروبی خانه و مسجد به‌عنوان یکی دیگر از رسوم مردم تهران قدیم در استقبال از رمضان یاد می‌کند و می‌گوید: «در روزهای پایانی ماه شعبان مردم مشغول خانه‌تکانی و غبارروبی از مساجد می‌شدند.:«گرفتن گرد و غبار خانه و سفید کردن ظرف‌های مسی کار زن‌ها بود و مردها به غبارروبی مساجد و اماکن مذهبی مشغول می‌شدند. »
در شب رؤیت هلال ماه تعداد زیادی از خانوده‌ها با آینه و سبزه روی بام منزل به پیشواز ماه نو می‌رفتند. مردان با حفظ تمیزی و پاکیزگی به برگزاری مقدمات و اعمال ماه مبارک رمضان می‌پرداختند. در این ماه مردها ریش خود را کوتاه‌تر می‌کردند و زنان تا هلال ماه شوال روبندهای بلندتر و چادرهای عبایی بدون هرگونه آرایش و زینت می‌پوشیدند.
نظر شما