کوزه کچل را سیزده بدر می‌شکستند

همشهری آنلاین / بهاره خسروی : برای مثال، در ایران باستان، 25 روز پیش از آمدن نوروز، از سوی دربار پادشاهان در میدان شهر 12 ستون از خشت خام برای کاشت غلات متفاوتی مانند گندم، جو، برنج، باقلا، کاجیله، ارزن، ذرت، لوبـیا و نخود برپا می شد. روز ششم فروردین ماه مردم با شادی سبزه ها را می کندند و به نشانه برکت و باروری، کنجد و عدس را در تالارها کاخ شاهی پخش می کردند. البته هدف دیگری از این سبزه سبز کردن ها، کسب تجربه برای یافتن محصول مناسب برای کاشت در زمین های کشاورزی هم بود.

کشور ما دارای آب و هوای متنوع و متفاوتی است و خانم ها برای اینکه بدانند کدام غله در سال جدید می تواند کمک حال سبد اقتصادی خانواده باشد و محصول بهتری در زمین های کشاورزی بار می دهد، غلات مختلفی مانند گندم، جو، عدس و لپه را به مناسبت نوروز سبز می کردند. آنها بر این باور بودند که همه کاشتنی ها و نشاها با آب و هوای همان سال، نسبت مستقیم دارد. هر کدام از غلات که بهتر از بقیه سبز می شد، آن را برای کاشت انتخاب می کردند. اگر هم محصولی مانند عدس، کچل و خوب سبز نمی شد، از گردونه رقابت سبزه ها کنار می رفت. اما یکی از کارهای جالب این سبزه های نوروزی، سرشکستگی آنها در آخرین روز نوروز یا «سیزده بدر» بود.

قدیم ها دور کوزه های سبزه عید را با جوراب های کهنه و پاره کنج کمد و صندوقخانه می پوشاندند و تخم سبزی شاهی را خیس و برای سبز شدن دور کوزه، بر روی این جوراب ها می مالیدند و داخل کوزه را هم پر آب می کردند. بر اثر نشت کم آب و رطوبت، تخم شاهی رشد می کرد و سبز می شد. در کوزه های نو، چرخه رشد و نمو به سرعت و بهتر اتفاق می افتاد. اما در کوزه های کهنه، سبزینگی به کندی یا به صورت نصفه و نیمه انجام می شد. براساس یک باور عامیانه، کچلی و خوب سبز نشدن کوزه برای سال نو، نمادی از بدشگونی، بلا و سختی در طول سال پیش رو بود. به همین بهانه، معمولا این کوزه های بخت برگشته را در آخرین روز نوروز، برای دور کردن بلا و طلسم و شیطان از خانه، می شکستند و برای نوروز بعدی کوزه جدیدی را تدارک می دیدند.