گویا برخی از مسئولان بلند‌مرتبه وزارت کشور در سال جدید اصل را بر این قرار داده‌اند که «دستور» جایگزین «نظر کارشناسی» شود، چرا که از همین ابتدای سال اتمام حجت کردند که شورای شهری‌ها به هر نحو ممکن باید نظر معاون عمرانی وزارت کشور را اجرایی کنند.
موضوع هم مثل همیشه مونوریل است و دبیر شورای‌عالی ترافیک وزارت کشور بار دیگر پیغام رسانده که ساخت 66 کیلومتر مونوریل در تهران اتمام حجتی از سوی وزارت کشور است، چرا که نظر هاشمی، معاون وزیر کشور بوده و شورای شهر باید آن را در طرح جامع ترافیک بگنجاند.
البته گویا نماینده وزارت کشور لزومی ندیده که حداقل پیشنهاد دهد شورای شهر ساخت 66 کیلومتر مونوریل در تهران را هم بررسی کند و هشدار داده که درصورت فقدان مونوریل در طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران، این پیشنهاد توسط آنها گنجانده خواهد شد.
بدین ترتیب شهروندان تهرانی می‌توانند نگران نباشند، چون مسئولان وزارت کشور دستورات را از بالا صادر کرده‌اند و اگر شورای شهری‌ها هم گوش به فرمان باشند، باید از همین الان پرونده مونوریل را مختومه بدانید. چراکه دیگر نه لازم است کارشناسی اظهارنظر کند و نه اینکه شورای شهری‌ها زحمت بررسی طرح جامع ترافیک را که حاصل ساعت‌ها کار کارشناسی است، به‌خود بدهد.
البته در اینکه چطور می‌توان یک پایتخت را این طور اداره کرد، دیگر با شهروندان است که خود قضاوت کنند. در یک سو طرح مطالعاتی قرار دارد و در سوی دیگر دستور یک مقام بالا که گویا لازم‌الاجرا هم هست.
کمتر از 24 ساعت پس از اینکه خسرو دانشجو، سخنگوی شورای شهر تهران اعلام کرد حرف آخر را در مورد مونوریل مطالعات می‌زند نه حرف و حدیث‌های متفرقه، کامران حاج نصراللهی اظهارات فوق را بیان کرد.
خسرو دانشجو در گفت‌و‌گو با مهر گفته بود: «اینکه ما بگوییم مونوریل می‌خواهیم و باید آن‌را اجرا کنیم و به هیچ چیز دیگر هم کار نداشته باشیم، اصلا زیبنده ما نیست و طرح جامع به خوبی تکلیف همه را با مونوریل مشخص می‌کند.»
گویا برخی از مسئولان هم نتوانستند که این نظر شورای شهر را برای تعیین تکلیف حمل‌ونقل تهران توسط طرح مطالعاتی تاب بیاورند و در نتیجه دبیر شورای‌عالی ترافیک این طور در مقام پاسخ سخنگوی شورای شهر برآمد: «در مورد ساخت 66 کیلومتر منوریل توسط هاشمی معاون وزیر کشور تصمیم‌گرفته شده، اعلام هم شده و برای همه دستگاه های اجرایی کشور لازم‌الاجرا است.»
اگر شما هم می‌پرسید که اگر شورای شهر طرح جامع ترافیک را بررسی کرد و به نتیجه رسید که مونوریل سهم کمتری از حمل‌ونقل تهران ببرد، جایگاه نظر کارشناسان و شورای شهری که نماینده حدود 8 میلیون تهرانی هست، چه می‌شود؟ کامران حاج‌نصراللهی پاسخ را صریح و بدون لفافه گفته است: «شورای عالی ترافیک قاعدتا این موضوع را لحاظ خواهد کرد و ساخت 66 کیلومتر مونوریل را در طرح جامع شهر تهران می‌گنجاند.»
دستور، یعنی اجرا
البته در سالی که مقام معظم رهبری آن را به نام شکوفایی و نوآوری نامگذاری کرده‌اند، به یقین آنچه کشور و حتی تهران را می‌تواند به سمت توسعه بیشتر سوق دهد، چیزی نخواهد بود، بجز نظر کارشناسان. در این میان هم جایی برای ابزارهای سیاسی و قدرت وجود ندارد و آنچه می‌تواند نوآوری و شکوفایی را به‌دنبال داشته باشد، تنها نظر کارشناسان است.
به یقین هم وقتی در یک شهری به بزرگی تهران، مدیران شهر آن‌قدر دغدغه شهر را دارند که مانند رسوم دهه‌های قبل نمی‌خواهند شهر را بر پایه نظر و تصمیم‌های سلیقه‌ای اداره کنند و این فرهنگ را در ساختار مدیریتی‌شان گنجانده‌اند که حرف آخر در هر بخشی «نظر کارشناسان» باشد تا منافع شخصی و گروهی، چرا باید بار دیگر با این نوع ادبیات مواجه شد که یک دستگاه بالاتر تصمیمی گرفته و عنوان می‌کند که باید بدون هیچ حرفی، ایده آنها باید اجرایی شود.
این موضوع از دو بعد قابل تامل است. نخست آنکه شورای شهر چه جایگاهی در عرصه تصمیم‌گیری شهری دارد و دیگر آنکه طرح جامع حمل‌ونقل ترافیک براساس چه معیاری از سال 84 در دستور کار بهترین کارشناسان و صاحب‌نظران ترافیکی قرار گرفته است؟
افندی‌زاده، رئیس‌مرکز مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک عنوان می‌کند که از سال 84 مطالعات طرح جامع ترافیک آغاز شده و نتیجه یک سال کار کارشناسی است:«در طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک 4 مبحث لحاظ شده است.چشم‌انداز نظام، طرح جامع تهران، طرح‌های فرادست حمل‌ونقلی و همچنین پیشنهادها و طرح‌هایی که می‌تواند شهر را به چشم‌اندازهای مورد نظر برساند.»
به گفته وی، آنچه در طرح جامع ترافیک لحاظ شده همگی بر پایه نظرهای بهترین کارشناسان ترافیک و لحاظ کردن شرایط تهران در افق سال 1404 است. به اعتقاد افندی‌زاده، قرار نیست که برای 5 سال بعد تصمیم‌گیری شود، چرا که وقتی چشم‌انداز 17 سال آینده را هم در نظر می‌گیریم، نمی‌توان سرنوشت طرح را با تصمیم‌های آنی و غیرمستند گره‌زد.
افندی‌زاده معتقد است که این شورای شهر است که باید بررسی کند و تصمیم بگیرد که چه سامانه‌ای به درد شهر تهران می‌خورد، چرا که «طرح‌های حمل‌ونقلی نمی‌تواند ابلاغی باشد و در تمام شهرهای دنیا که به سمت فناوری برتر حرکت می‌کنند، دیگر به‌صورت دستوری کاری اجرا نمی‌شود، بلکه بحث‌هایی مانند فایده و هزینه، نظر استادان دانشگاه و کارشناسان است که سرنوشت شهر را مشخص می‌کند و مدیران و مسئولان تنها اجراکننده هستند.»
طرح جامع ترافیک چه می‌گوید؟
طرح جامع ترافیک که تا این همه حاشیه‌ساز شده است می‌گوید که تهران تا سال 1404 نیاز به 430 کیلومتر خطوط ریلی دارد که باید از نوع خطوط سنگین باشد که ظرفیت جابه‌جایی بالای مسافر را داشته باشد.
چراکه مجلس هم مقرر کرده که حمل‌ونقل ریلی باید بتواند سالانه 30 درصد از حمل‌ونقل شهری را برعهده بگیرد. براساس این و به گفته افندی‌زاده، رئیس مرکز مطالعات طرح جامع ترافیک در طرح جامع ترافیک مقرر شده تا قطار شهری به طول 430 کیلومتر ساخته شود:«بر این اساس به 8 خط جدید مترو نیاز هست که تاکنون 7 خط آن به تصویب شورای‌عالی ترافیک رسیده و تنها دو خط 8 و 9 هنوز در مرحله بررسی به سر می‌برد.»
دلیل اینکه در این خطوط هم سامانه مترو انتخاب شده، میزان بالای ظرفیتی است که برای جابه‌جایی مسافر وجود دارد، اما افندی‌زاده از خطوط مکملی صحبت می‌کند که در سه محور می‌تواند به‌عنوان مکمل خطوط مترو در داخل شهر استفاده شود و به تبع از آن، جابه‌جایی مسافران در سطح وسیع انتظار نمی‌رود.
وی در این باره می‌گوید: یکی از این خطوط از میدان صنعت تا نوبنیاد است که برای آن قطار هوایی پیشنهاد داده‌ایم، چراکه در این مسیر می‌توان به‌دلیل حجم کمتر جابه‌جایی مسافر از مترو استفاده نکرد.از سوی دیگر مسافت کوتاه، دید بصری این مسیر به ویژه در مسیر رد شدن از روی بزرگراه چمران هم می‌تواند جاذبه گردشگری مطلوبی را ایجاد کند.
در دو مسیر دیگر هم که به‌عنوان خطوط تکمیلی پیشنهاد شده هنوز مطالعات به پایان نرسیده، اما مسئولان وزارت کشور معتقد هستند که باید علاوه بر مسیر مکمل فوق خطوط 8 و 9 مترو هم تغییر ماهیت داده و به‌عنوان مونوریل مورد ساخت و بهره‌برداری قرار بگیرد.
شورای شهر، تعطیل شود؟
جدا از این مباحث کارشناسی، آیا مسئولانی که اینگونه صحبت می‌کنند، به این نکته توجه کرده‌اند که طرح اینگونه مباحث در سطح رسانه‌ها سبب می‌شود تا شهروندان به این باور برسند که نمایندگانی که به‌عنوان اعضای شورای شهر انتخاب کرده‌اند، هیچ اختیاری نداشته و نمی‌توانند براساس مطالعات خود برای پایتخت تصمیم بگیرند؟
آیا طرح اینگونه پیشنهادها سبب نمی‌شود تا نه تنها مردم امیدشان را به منتخبانشان از دست بدهند بلکه حتی به این نتیجه برسند که شورایشان فرمایشی شده و کارایی ندارد؟
به یقین مسئولان مربوطه هم هیچ‌گاه نمی‌خواهند شهر را دچار این ابهام و رخوت کنند. پس چگونه است که دبیر شورای ترافیک راضی می‌شود اینگونه در مورد مونوریل صحبت کند.
به هر حال شهروندان پذیرفته‌اند که مونوریل برای تهران دردسرساز شده و اختلاف نظر جدی میان کارشناسان و دولت بر سر ساخت این سامانه و میزان کارایی‌اش وجود دارد، اما به یقین این را نخواهند پذیرفت که سیاست‌های ترافیکی ابلاغ شده و اختیار را از نمایندگانشان سلب کنند. حتی اگر این روزها به خیابان‌های شهر و اتوبوس‌ها و مترو سری بزنید مطمئن باشید این جملات را حتی به کنایه خواهید شنید که «شورا اگر نمی‌تواند تصمیمی مستقل بگیرد، خوب تعطیلش کنید.»
به هر حال شهرداری و شورای شهر هیچ‌گاه نگفته‌اند که قطار هوایی را قبول ندارند، بلکه حرف بر سر این است که مونوریل در چه مسیرهایی کارایی دارد، برای چه طولی و اصلا مونوریل یا یک نوع دیگر از قطار هوایی.
این مباحث هم بسیار راحت با مطالعات مشخص می‌شود و دیگر لزومی به این همه حاشیه‌سازی نیست. به هر حال بهتر است برای مردمی که بیرون دفتر مدیران هر روز در شهر تردد می‌کنند و تنها انتظارشان از مدیران، بهبود در ترددهایشان در این ترافیک گسترده است، هم فکری کرد.
