باران‌های فصلی و وجود رودخانه‌های متعدد به نوعی ظرفیت طبیعی و سرمایه استان محسوب می‌شوند، اما بیش از ۷۰ درصد این بارش مربوط به پیش از فصل کشت و زمستان است و آب ناشی از این بارش فقط در معدودی از سدها و آب‌بندان‌های سنتی ذخیره‌سازی می‌شود. بنابراین حجم عمده آن هدر می‌رود و از طریق رودخانه‌ها روانه دریا می‌شود. به نوعی در فصل کشت و تابستان در اختیار کشاورزان قرار نمی‌گیرد.
یکی از تکنولوژی‌های کاربردی برای ذخیره‌سازی و مدیریت آب ناشی از بارش، احداث بندهای کوتاه یا سدهای لاستیکی است که سازگاری بیشتری با محیط زیست دارند. طی چند سال اخیر ساخت سدهای لاستیکی در گیلان به منظور تثبیت و پایداری در تامین و مدیریت آب مورد نیاز اراضی کشاورزی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. سدهای لاستیکی با هدف حفظ و بهبود وضعیت موجود در بستر رودخانه‌ها و ایستگاه‌های پمپاژ و تامین معیشت مردم که وابسته به تولید محصول استراتژیک برنج است، احداث شده اند.
طبق آمارهای سازمان آب منطقه‌ای در حال حاضر حجم ذخیره آب سد سفیدرود ۷۳۸ میلیون مترمکعب است. آب‌بندان‌های گیلان نیز در بهترین شرایط قادر به تامین کمتر از ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب برای کشاورزی هستند؛ این در حالی است که نیاز شالیکاری استان بیش از ۲/۵ میلیارد مترمکعب است. بنابراین علاوه بر لزوم احیای آب‌بندان‌های موجود، ساخت سدهای کوتاه (لاستیکی) در مدیریت منابع آب استان ضرورت دارد.
- ۱۱ سد بتنی در حال تکمیل است
با توجه به چالش‌های احداث سدهای خاکی و بتنی که پیشتر در خصوص سدهای شفارود و لاسک ایجاد شد و با اعتراض فعالان زیست‌محیطی مواجه بود، ضرورت ایجاد سدهای لاستیکی بیش از همیشه احساس می‌شود. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان احداث سدهای لاستیکی در نقاط مختلف استان را یکی از اولویت‌های مهم شرکت آب منطقه‌ای اعلام کرد و گفت: هم‌اکنون مطالعات اولیه برای شروع عملیات احداث ۱۰ سد لاستیکی جدید در حال انجام است.
«وحید خرمی» با بیان این‌که در حال حاضر ۱۱ سد لاستیکی استان در حال تکمیل است، ادامه داد: پیشرفت فیزیکی این سدها مطلوب است. ۴ سد لاستیکی مربوط به قبل از سفر چند سال گذشته رئیس‌جمهوری به گیلان و ۷ سد دیگر نیز جزو مصوبات بعد از سفر رئیس‌جمهوری به استان است. وی با اشاره به بهره‌برداری از چند سد لاستیکی در ماه‌های گذشته گفت: سد لاستیکی دهنه‌سر آستانه‌اشرفیه، باغبانان فومن، پهلوان‌بست لنگرود و گالش‌کلام از جمله سدهایی هستند که افتتاح شده‌اند یا در دست بهره‌برداری هستند.
به گفته خرمی، تخصیص منابع و اعتبارات لازم یکی از مولفه‌های مهم برای تکمیل پروژه‌های سدسازی در گیلان است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان با تاکید بر این‌که این شرکت برای ساخت سدهای سازگار با محیط‌زیست از تکنولوژی‌های برتر دنیا استفاده می‌کند، افزود: سازگاری با اقلیم گیلان و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی از جمله ویژگی‌های بارز سدهای لاستیکی به شمار می‌آیند.
این مقام مسئول ظرفیت طبیعی گیلان و وجود سدهای لاستیکی را بستری مناسب برای فعالیت‌هایی همچون آبزی‌پروری دانست و گفت: اغلب سازه‌های بتنی گیلان در زمینه انحراف آب دچار مشکل هستند، چون این سازه‌ها هنگام سیلاب نمی‌توانند به خوبی عمل کنند، اما سدهای لاستیکی عملکرد بهتری هنگام بروز سیلاب دارند.
- مدیریت منابع آبی با سدهای لاستیکی
یک فعال محیط‌زیست در گیلان نیز معتقد است؛ فعالان محیط‌زیست با ساخت سدهای بتنی و خاکی که با قطع درختان جنگلی ساخته می‌شوند، مخالف هستند. «تهمینه شمشادی» گفت: کشورهای توسعه یافته سال‌هاست برای کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از نابودی جنگل‌ها به سمت احداث سدهای لاستیکی رفته‌اند. در گیلان نیز به منظور حفظ منابع طبیعی و مسائل زیست‌محیطی به احداث سدهای لاستیکی بیشتری نیاز داریم. سدهای لاستیکی در کنار آب‌بندها می‌توانند نقش موثری در مدیریت منابع آبی گیلان داشته باشند.
وی با اشاره به این‌که تخریب زیست‌محیطی این سدها بسیار کمتر از سدهای بتنی است، بیان کرد: یکی از مزایای سدهای لاستیکی تنظیم حقابه رودخانه‌ها و رسوب‌ناپذیری است. در دنیا برای تامین آب کشاورزی به سمت اجرای پروژه‌هایی رفته‌اند که برای محیط‌زیست نفع داشته باشد و با فرسایش خاک، کوه‌خواری و قطع درختان همراه نباشد. شمشادی ادامه داد: فعالان محیط‌زیست از هرگونه پروژه‌ای که با قطع کمتر درختان همراه بوده و تخریب محیط‌زیستی کمتری داشته باشد، استقبال می‌کنند.
- مزایای احداث سد لاستیکی برای گیلان
نماینده آستانه اشرفیه در مجلس شورای اسلامی گفت: امروزه بهترین راه کنترل آب برای مصارف کشاورزی، گردشگری و پرورش ماهی ایجاد سدهای لاستیکی روی رودخانه‌های کوچک و منتهی به دریاست. «محمد حسن قربانی» شناسایی مناطق مورد نیاز احداث سدهای لاستیکی را در حوزه کارشناسی وزارت نیرو دانست و افزود: خوشحالیم از سوی دولت احداث ۱۱ سد لاستیکی برای گیلان مصوب شد، حتی مطلع شدیم از سوی آب منطقه‌ای استان هم مطالعات برای احداث ۱۰ سد لاستیکی جدید آغاز شده است.
این نماینده با بیان این‌که سدهای لاستیکی خاک‌برداری و بتن‌ریزی سدهای خاکی را ندارند، ادامه داد: با توجه به سستی زمین و قابل رانش بودن آن در گیلان احداث این سدها کم‌هزینه‌تر است. همچنین کنترل و مهار سیلاب توسط این سدها بهتر از سدهای خاکی است. قربانی گفت: هر زمان در خصوص مدیریت منابع و مدیریت آب‌های استان تصمیمات کارشناسی گرفته شد، شاهد نتیجه بهتری بودیم.
نماینده آستارا در مجلس نیز با اشاره به اجرای پروژه سد لاستیکی در این شهرستان بیان کرد: با پایان عملیات احداث سد لاستیکی در آستارا ۸۰ درصد از مشکلات در زمینه تامین آب شرب و کشاورزی برطرف می‌شود. «ولی‌اله داداشی» با اشاره به این‌که بسیاری از نقاط این شهرستان برای احداث چاه‌های فلمن مساعد نیستند، اضافه کرد: با توجه به این‌که در گیلان بارندگی‌های زیادی داریم، فصل کشاورزی نباید با کمبود آب مواجه باشیم، بنابراین با احداث سد لاستیکی نه تنها مدیریت آب خواهیم داشت، بلکه از بروز سیلاب جلوگیری می‌شود و کشاورزان نیز از آن بهره‌مند خواهند شد.
نظر شما