با توجه به حجم ترددها، خیلی زود کارونسراها که حکم هتل چند ستاره را برای مسافران خسته داشتند در اطراف دروازه قزوین و خیابان قزوین امروزی ساخته شدند. اما با ورود اتومبیل، این کارونسراها کم‌کم جای خود را به گاراژهای مسافربری، تعمیرگاه و پارکینگ خودروهای سبک و سنگین دادند. اما امروزه این گاراژها در پهنه مرکزی و مناطق همسایه ۱۰ و ۱۱ محصور شده‌اند و بسیاری از آنها امروز با تغییر مالکیت و کاربری در دل بخش‌های مسکونی پهنه مرکزی رها شده و متروک مانده‌اند.
فرسودگی، تردد اراذل و اوباش، حضور کارتن‌خواب‌ها، آلودگی صوتی ناشی از سر و صدای ماشین‌های سنگین، نگهداری دام و به گفته بعضی از محلی‌ها حتی حیوانات خطرناک مانند توله گرگ، آلودگی زیست‌محیطی به دلیل وجود حشرات و جوندگان موذی این روزها برای اهالی ساکن در مجاورت گاراژها حسابی حس ناامنی ایجاد کرده است. در این گزارش گشت وگذاری داشتیم در تعدادی از گاراژهای خیابان قزوین واقع در منطقه ۱۰ و با مسئولان شهری و محلی درباره کاهش آسیب‌های اجتماعی مرتبط و تبدیل این گاراژها به فرصت برای اهالی پهنه مرکزی گفت‌وگو کردیم.
خیابان قزوین، از سر پل امامزاده معصوم(ع) تا حوالی سه‌راه آذری محدوده منطقه ۱۰ زمانی تا چشم کار می‌کرد پر از کارونسرا و گاوداری بود که بعدها به بهانه توسعه فضای شهری، کاربری تعداد بسیاری از این گاراژها و گاوداری‌ها به پاساژ، بوستان و... غیره تغییر کرد. اما از گفته اهالی این‌طور به نظر می‌آید که هنوز هم در بعضی از پاساژهای متروک و رها شده این محدوده دام و حیوانات زنده نگهداری می‌شود. حتی به گفته یکی از همسایه‌ها، بچه گرگ هم در یکی از این محوطه‌ها نگهداری می‌شده و از دست بر قضا این بچه گرگ تعدادی از گوسفندان گاراژ مجاور را هم خورده بود.
«زهرا حسنی» از اهالی خیابان شهیدپهلوانی با گلایه از نگهداری حیوانات زنده در بعضی گاراژهای متروک خیابان قزوین می‌گوید: «متأسفانه توان مالی چندانی برای جابه‌جایی خانه‌ام ندارم. اینجا در همسایگی گاراژها حسابی اذیت می‌شویم. شب تا صبح سر و صدای سگ‌ها خواب راحت را از چشمانمان گرفته است. بوی بد دام و طیور از یک طرف و تجمع جانوران موذی مثل پشه و مگس، تردد موش و گربه در محله همه این موارد برای انتقال بیماری‌های واگیردار و آلودگی زیست‌محیطی کافی است. کاش در مورد وضعیت بلاتکلیف این گاراژها دقت و نظارت بیشتری انجام شود.»
- پاتوق اموال مسروقه
به گشت‌وگذار و سرک کشیدن به حال و هوای گاراژهای فعال و غیرفعال در خیابان قزوین ادامه می‌دهم که به گاراژ بزرگی می‌رسم. داخل گاراژ تعدادی خودرو فرسوده و اوراق شده دیده می‌شود. چند قلاده سگ هم در بخش انتهایی گاراژ در حال پرسه زدن هستند. هرچه می‌گردم اثری از نگهبان یا محافظ نمی‌یابم. از کاسبان قدیمی درباره معضل گاراژهای متروک می‌پرسم که در پاسخ می‌گوید: «نگهداری اموال مسروقه در این گاراژها یکی از معضلات برای اهالی و کاسبان است.
مالکان بسیاری از این گاراژها در خارج کشور هستند و ملکشان بلاتکلیف رها شده است. همین موضوع فرصت خوبی برای افراد سودجو فراهم کرده است تا با فریب نگهبان‌ها یا دادن مبلغی پول، ماشین‌ها یا اموال دزدی را در همین گاراژهای متروکه مخفی کنند. از این دست موارد در گاراژهای این محدوده زیاد داریم. بسیاری از گاراژها تبدیل به مکانی برای انبار ضبط، لوازم یدکی و دیگر لوازم مسروقه خودروها شدند. »
- نبود کنترل و نظارت
یکی از گلایه کاسبان مجاور با گاراژهای متروک، نبود کنترل و نظارت بر وضعیت مبهم آنهاست، چراکه بسیاری از آنها معتقدند هیچ نظارت و کنترلی برای وضعیت ایمنی و امنیتی این گاراژهای رها شده انجام نمی‌شود. «علی قزوینی» یکی از کاسبانی که ملکش در مجاورت یک گاراژ متروک واقع شده است، در این‌باره می‌گوید: «چندین بار در گاراژ کنار مغازه‌ام آتش‌سوزی رخ داده است. نزدیک بود مغازه ما هم آسیب ببیند و تا دلتان بخواهد دوربین‌های مدار بسته مغازه‌ام را معتادان و کارتن‌خواب‌های ساکن این گاراژ متروک ربوده‌اند.
چند وقت پیش بوی تعفن حسابی اذیتمان می‌کرد به نحوی که خیال کردیم شاید جسدی در گاراژ رها شده است. بعد از چند روز تماس مکرر فقط یک گشتزنی در داخل گاراژ انجام شد. نبود کنترل و نظارت مستمر بهترین فرصت را برای حضور کارتن‌خواب‌ها، اراذل و اوباش و معتادان فراهم می‌کند.» البته به دلیل آنکه اغلب گاراژها حریم شخصی محسوب می‌شوند و مالک دارند، وارد شدن به داخل آنها از سوی نیروهای انتظامی نیازمند حکم مراجع قضایی است. همین مانع، کار نظارت و کنترل را کند می‌کند.
- نگرانی والدین
بسیاری گاراژهای رها شده در منطقه ۱۰ این روزها در دل بافت مسکونی در محله‌هایی مانند سلیمانی ـ تیموری و جی قرار گرفته‌اند. همین موضوع باعث نگرانی بسیاری از اهالی شده است. این نگرانی را لابه‌لای صحبت بسیاری از همسایه‌های ما در پهنه مرکزی به خوبی می‌توان دریافت کرد. یکی از اهالی در حال خرید از خواربارفروشی داخل کوچه است. وقتی از او درباره مشکلات گاراژهای متروک می‌پرسم، کمی دچار تردید است که حرفی بزند یا برای امنیت خانواده سکوت کند. به شرط نبردن نام و درج نکردن تصویرش، سر درد دلش باز می‌شود:
«با چشم خودم دیده‌ام که شب‌ها داخل این گاراژها اراذل و اوباش، معتادان و کارتن‌خواب‌ها جمع می‌شوند و به‌صورت دست جمعی مواد مصرف می‌کنند. خانواده‌های ما دم غروب برای تردد در محله هیچ امنیتی ندارند. در همین حوالی چند مدرسه دخترانه و پسرانه وجود دارد که حضور این گاراژ باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌شود. تا زمان بازگشت بچه‌ها به خانه نگران هستیم که در طول راه با زورگیر یا موادفروش مواجه نشوند.»
- نبود نور و روشنایی شبانه
کمبود نور در شب‌ها و پدیده شب‌مردگی از دیگر معضلات گاراژهای متروک خیابان قزوین برای اهالی ساکن در این محدوده است. این تاریکی محدوده گاراژهای خیابان قزوین را به نقطه بی‌دفاع شهری تبدیل می‌کند و باعث فراهم شدن شرایط بروز هر نوع آسیب اجتماعی می‌شود. «معصومه رجبی» از اهالی کوچه طاهریان با اشاره به این معضل می‌گوید: «متأسفانه شب‌ها خیابان قزوین نور و روشنایی کافی ندارد. اگر در ساعت‌های تاریکی هوا کسی را در این خیابان خفت کنند و داخل یکی از گاراژها ببرند کسی متوجه نمی‌شود. بسیاری از اراذل و اوباش از این فرصت بهره می‌برند و می‌توانند کارهای خلافشان را انجام دهند. همین تاریکی برای بروز آسیب‌های اجتماعی یک فرصت محسوب می‌شود. حتی این موضوع امنیت رهگذران غیرمحلی در این محدوده را هم به مخاطره می‌اندازد.»
- پیشنهاد شورایاری محله
- گاراژها را بازار میوه و تره‌بار کنید
البته همه مشکلات گاراژها فعال و غیرغعال خیابان قزوین فقط به مسائل اجتماعی محدود نمی‌شود. فرسودگی و ایمن نبودن تعداد زیادی از این گاراژها به تنهایی معضل بزرگی برای اهالی و کاسبان همجوارشان محسوب می‌شود. گاراژ کیهان یکی از گاراژهای فعال اما فرسوده در خیابان قزوین است. به گفته «عباسعلی فرهنگیان» جانشین دبیر شورایاری محله سلیمانی ـ تیموری با تملک این گاراژها از سوی شهرداری و تغییر کاربری آنها به نفع شهروندان تا حدود زیادی آسیب‌های اجتماعی این محدوده کاهش یا تعدیل پیدا می‌کند.
او در ادامه پیشنهاد تبدیل گاراژ کیهان به بازار میوه و تره‌بار را می‌دهد و می‌گوید: «این گاراژ حسابی فرسوده است. هرچند که هنوز فعال است، اما مالکان آن قصد فروش دارند. پیشنهاد تملک آن را از سوی هیئت امنا به شهرداری هم ارائه دادیم. اما هنوز هیچ اقدامی برای تملک انجام نشده است. البته تأکید صرفاً روی گاراژ خاصی نیست همین قدر بتوانیم با تغییر کاربری هرکدام از این گاراژهای رها شده یا فرسوده گره از مشکلات اهالی باز شود کفایت می‌کند.»
- پیشنهاد پژوهشگر محله
- ساخت پارکینگ و مجتمع ویژه بانوان
زهرا حاجی‌زاده-پژوهشگر محله سلیمانی و تیموری
با توجه به افزایش جمعیت و پیشرفت نوسازی منطقه ۱۰ ساخت پارکینگ در محدوده خیابان قزوین نقش اثرگذاری در کاهش ترافیک و آسیب‌های ناشی از آن دارد. «زهرا حاجی‌زاده» پژوهشگر محله سلیمانی و تیموری با بیان این مطلب می‌گوید: «مساحت بیشتر گاراژهای خیابان قزوین، بیش از ۲هزار مترمربع است. از این زمین‌های وسیع که بسیاری از آنها رها شده و تبدیل به مکانی برای ایجاد تهدید و افزایش آسیب‌ها شده است می‌توانیم استفاده بهینه داشته باشیم.
برای مثال ساخت پارکینگ هوشمند یکی از نیازهای اهالی در محدوده خیابان قزوین است؛ چراکه معضل پارکینگ و کمبود جای پارک در میان اهالی علاوه بر خسارت‌های مالی مانند دزدی و درگیری، آسیب‌های اجتماعی فراوانی در پی دارد. البته راه‌اندازی یک بوستان ویژه بانوان برای ورزش و حضور مادران و کودکان در محیطی امن هم می‌تواند کمبود سرانه ورزشی ـ تفریحی ویژه بانوان را رفع کند.»
- تغییرکاربری گاراژها با مطالعه دقیق
ناهید خداکرمی-عضو شورای اسلامی شهر تهران
وظیفه شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری رسیدگی و ساماندهی صنوف و مشاغل مزاحم و برخورد با افرادی است که اقدام به ایجاد سدمعبر در معابر عمومی می‌کنند و در سال‌های اخیر هم در این مورد موفق عمل کرده است. براساس قوانین شهرداری، صنوف مزاحم که آلایندگی صوتی و زیست‌محیطی دارند و باعث آزار و اذیت شهروندان می‌شوند باید به مکان مناسبی منتقل و ساماندهی شوند و طی سال‌ها در این خصوص کارهایی انجام و برخی از صنوف به مکان‌های مناسب خارج از شهر منتقل شده‌اند.
بنابراین شهروندان و شورایارانی که از ایجاد کارگاه‌های تولیدی و آلاینده در گاراژهای مناطق به‌ویژه مناطق ۱۰ و ۱۱ شکایت دارند می‌توانند به شهرداری منطقه یا نواحی مراجعه کنند و مطمئن باشند مدیران شهری در این حوزه فعال هستند و موضوع را به جدّ پیگیری می‌کنند. در مورد گاراژهای تهران و مشخصاً گاراژهایی که در مناطق ۱۰ و ۱۱ قرار دارند باید اذعان کنم که همه آنها مشمول قانون انتقال به خارج از بافت مسکونی می‌شوند و به همین دلیل تعدادی از آنها تعطیل شده‌اند یا نیمه تعطیل هستند.
تغییر کاربری گاراژها هم موضوعی است که باید براساس ضوابط و مقررات انجام شود. این مکان‌ها پتانسیل‌هایی دارند که می‌توان از آنها برای افزایش سرانه‌های فرهنگی، ورزشی و تفریحی استفاده کرد. به هر حال انجام چنین کار بزرگی نیاز به برنامه‌ریزی و مطالعه دقیق دارد و نمی‌توان یک‌شبه و با یک تصمیم سطحی و احساسی امور شهری را پیش برد.
- معاون اجتماعی ـ فرهنگی شهردار منطقه ۱۰:
- برنامه اجتماعی جامعی در دستورکار داریم
بعد از شنیدن گلایه و درددل اهالی از آشفتگی و نابسامانی گاراژهای خیابان قزوین سراغ «امیر قاسمی» معاونت اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۰ رفتیم. به گفته این مسئول هرچند شهرداری متولی مقابله و رفع آسیب‌های اجتماعی موجود نیست اما در حوزه پیشگیری با هماهنگی و تعامل نهادهای انتظامی و اجتماعی اقدامات منسجم و پیگیرانه‌ای صورت داده است.
- برای کاهش آسیب‌های اجتماعی گاراژهای متروک خیابان قزوین برنامه خاصی دارید؟
بله. برنامه جامعی در دست است. کنترل مستمر با مشارکت ارگان‌های ذیربط از جمله نیروی انتظامی، بهزیستی، حضور گشت فوریت‌های اجتماعی سازمان خدمات اجتماعی و بازدید میدانی نخستین اقدامی است که با شناسایی و جمع‌آوری افراد بی‌خانمان و ارجاع آنان به ارگان‌های ذیربط تکمیل می‌شود. در عین حال، درخواست تخصیص اعتبار برای تملک گاراژهای متروک را به‌منظور افزایش سرانه‌های ورزشی‌ـ فرهنگی منطقه داده‌ایم. در حال مطالعه دقیق و تهیه پیوست اجتماعی برای تغییر کاربری بعضی از این اماکن و مغازه‌ها برای برون‌رفت از آسیب‌های اجتماعی هستیم.
- از بعضی فعالیت‌ها یا کاربری‌های پنهانی که گاهاً آسیب‌زا هستند اطلاع دارید یا نهادهای ذیربط مانند کلانتری یا بهزیستی برای کاهش آسیب‌های گاراژهای متروک تعامل دارید؟
بله. در بعضی از نقاط در منطقه تهیه و توزیع موادمخدر مشاهده می‌شود که این موضوع با همکاری و مشارکت نیروی انتظامی و پلیس مبارزه با موادمخدر پیگیری و انجام می‌شود. در جلسات ستاد آسیب‌دیدگان اجتماعی منطقه با حضور تمامی ارگان‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد این موضوعات مطرح و برای مقابله با توجه به حوزه وظایف قانونی تصمیم‌گیری شده و می‌شود.
- راهبری رفع آسیب‌های اجتماعی با شهرداری است؟
نکته اصلی که برای مهار، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی از جمله بیکاری، فقر، طلاق، اعتیاد و... باید همواره مدنظر داشت حیطه اختیارات و وظایف شهرداری تهران در حوزه آسیب‌های اجتماعی است اما مدیریت شهری، مسئول و متولی مسائل شهری و آسیب‌های شهر تهران نیست و حوزه اختیارات آن نیز برخلاف انتظار بسیار محدود است. برای دستیابی به جامعه‌ای مصون در برابر آسیب‌های مختلف اجتماعی، اولویت مدیریت شهری در این عرصه در حال حاضر همسو با اهداف و آرمان‌های طرح توسعه اجتماعی شهر تهران، مبتنی بر اولویت دادن به رویکرد پیشگیرانه از آسیب‌های اجتماعی است.
- با سایر نهادها و سمن‌ها هم مرتبط هستید؟
بله. از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد با انعقاد تفاهم‌نامه‌های مختلف و ارائه خدمت با هدف ارتقای کیفیت رفاه اجتماعی در راستای مهار، کنترل و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بهره می‌بریم. شناسایی، تجمیع و هم‌افزایی ظرفیت‌های اجتماعی با مشارکت سازمان‌های مردم نهاد را در دستور کار داریم از جمله: انعقاد تفاهمنامه با مرکز مشاوره راه آرامش (نیروی انتظامی)، مؤسسه طلوع بی‌نام و نشان‌ها، بنیاد وفاق سبز علوی کشور، مؤسسه راهیان نور و زندگی، مؤسسه خیریه حضرت سیدالشهدا(ع)، کلینیک مددکاری اجتماعی نور، کلینیک مددکار اجتماعی نجمائی، مؤسسه حامیان آرامش آریایی.
- آیا گاراژها را فرصتی برای منطقه ۱۰ نمی‌بینید؟ برای تملک گاراژها به منظور افزایش سرانه‌های فرهنگی و ورزشی برنامه‌ای دارید؟
با نگاه آسیب، گاراژها تهدید هستند ولی با توجه به اینکه مغازه‌های موجود در گاراژ توسط اداره ساماندهی صنایع و مشاغل حوزه خدمات شهری و محیط‌زیست بازدید و فضاهای داخل گاراژ ساماندهی می‌شوند، دارای واحد نظارت و کنترل هستند. متأسفانه اکثر ملک‌های گاراژها خدماتی و تجاری‌اند و تملک آنها نیاز به اعتبار بسیار زیاد و برنامه‌ریزی دقیق و پیوست اجتماعی دارد که اگر قرار باشد این اتفاق بیفتد، می‌توان سرانه‌های فرهنگی و ورزشی در منطقه را بازتعریف کرد و افزایش داد.
نظر شما