دکتر اسدی [دکتر هرمز اسدی درگذشت] به خاطر تکاپو و تحقیقات گسترده‌اش در زمینه یوزپلنگ آسیایی فوک خزری و گوزن‌های زرد ایرانی از جمله کارشناسان کم‌نظیر محیطزیست در ایران به شمار می‌آمد و در عمر پربارش برای حفظ تنوع‌زیستی ایران بسیار کوشید. او از جمله مدرسان محیطزیست بود که در حوزه فعالیت‌ها و تحقیقات اجرایی نیز تجربیات بسیار گرانقدری داشت و از این نظر
درگذشتش برای محیطزیست ایران ضایعه‌ای بس اسفناک است. آنچه در پی می‌خوانید اظهارنظرهای شماری از دلمشغولان محیطزیست ایران است درباره شادروان اسدی.
وی همچنین از جمله کارشناسان محیطزیست بود که صمیمانه با گروه محیطزیست روزنامه همشهری همکاری داشت و مقالات و دیدگاه‌های او هر از چندگاهی در همین صفحه چاپ می‌شد؛ شاید گمان نمی‌کرد این‌قدر زود خودش موضوع صفحه محیطزیست باشد.
دکتر بهرام کیابی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، ازدکتر هرمز اسدی به عنوان استادی دلسوخته، پرتلاش و آگاه به مسائل زیست‌محیطی یاد می کند و می گوید: آشنایی من با مرحوم دکتر اسدی به سال 1377 برمی‌گردد که در سازمان حفاظت محیطزیست سمت مدیرکل دفتر حیات وحش و آبزیان را داشتم. به خاطر دارم که او همیشه چقدر پیگیرانه و با اشتیاق فراوان در فکر اجرای هر چه بهتر طرح یوزپلنگ در ایران بود؛ طرحی که اجرای آن را به عهده گرفته بودند. او سخت‌کوش، پرتلاش و خستگی‌ناپذیر و صادق بود. اینها چیزهایی است که از آن مرحوم به یاد دارم با تلاش‌های بی‌وقفه‌اش در مورد فوک خزر هم تا حدودی آشنایی دارم. فقدان این چهره شاخص اکولوژی و مدیریت حیات‌وحش ضایعه‌ای است جبران‌ناپذیر که گذشت زمان هم نمی تواند آن را جبران کند.
شخصیتی بی‌جایگزین
دکتر مجید مخدوم استاد دانشگاه تهران، از دکتر هرمز اسدی به عنوان شخصیتی بی‌جایگزین در محافل علمی یاد می‌کند و می‌گوید: او نه تنها از نظر دانش و تجربه علمی یکی از برترین‌های محیطزیست ایران بود که از نظر اخلاق هم بی‌نظیر بود به‌طوری که هیچ‌گاه او را کسی عصبانی یا در حال پرخاش ندید و این ویژگی بی‌مانندی است که کمتر در محافل علمی دیده می‌شود.
مخدوم در ادامه می‌گوید: تا آنجا که من زنده‌یاد اسدی را می‌شناسم او عشق و علاقه فراوانی به حیات‌وحش داشت. وی قبل از اینکه برای ادامه تحصیل و اخذ مدرک دکترا رهسپار آمریکا شود از کارشناسان برجسته حفاظت محیطزیست بود اما پس از اتمام تحصیل و بازگشت به ایران گرچه به طور مستقیم و به عنوان پرسنل سازمان محیطزیست با این سازمان همکاری نداشت اما پروژه‌های متعددی را در همکاری با سازمان محیطزیست اجرا کرد که در عرصه محیطزیست از اهمیت بالایی برخوردار بود. سرپرستی پروژه یوزپلنگ ایرانی از جمله این پروژه‌ها بود که در این زمینه با کمک چند انجمن غیردولتی از جمله انجمن حمایت از حیوانات به انتشار نشریه یوز همت گماشت. در واقع با انتشار این نشریه، بابی تازه در محیطزیست گشود که سابقه نداشت و آن شناساندن این‌گونه به مردم و علت حضور و اهمیت این‌گونه در چرخه زندگی بود. او از این طریق اطلاعات بسیار جامع و ارزشمندی به ویژه در خصوص رفتار این جانور کمیاب در اختیار محافل علمی گذاشت.
اما نکته دیگری که دکتر مخدوم بر آن اشاره می‌کند، مهارت خاص و بی‌نظیر دکتر اسدی در رفتارشناسی بود که تلاش می‌کرد محافل علمی را به این واقعیت جلب کند که اگر یوزپلنگ، این مهره کلیدی نابود شود جایگزینی نخواهدداشت.
از مخدوم می‌خواهیم در یک عبارت مرحوم اسدی را توصیف کند و او پاسخ می‌دهد: اسدی واقعا انسانی دوست‌‌داشتنی، بردبار و منطقی بود؛ انسانی دلسوخته، مهربان و خوش برخورد که به همان اندازه که از نظر علمی برجسته و فرهیخته بود از نظر انسانی نیز شخصیتی قابل احترام و بزرگ داشت.
محیطزیست مدیون اوست
دکتر بهروز دهزاد، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، می‌گوید: شاید من عزادارترین باشم چرا که 2 نفر را از دست دادم؛ هم دکتر اسدی و هم مهندس حبیب عباسپور، یکی از دناشناسان ایران. چرا که او تنها کسی بود که روی دنا کار کرده بود. هنوز یک ماه از فارغ‌التحصیلی عباسپور نمی‌گذرد که با درجه عالی از فوق‌لیسانسش دفاع کرد. دانشجویی که بسیاری از کارهای پژوهشی مدیون تلاش او و امثال اوست. چرا که اگر ما یک کار پژوهشی تازه عرضه می‌کنیم براساس زحمات و تلاش‌های شبانه‌روزی همین کارشناسان گمنام است که داده‌های اولیه را تولید می‌کنند. عباسپور یکی از بهترین کارشناسانی بود که در کنار مسئولیت‌های سنگین اداری (معاونت محیطزیست استان کهگیلویه و بویراحمد) موفق به اتمام دوره کارشناسی ارشد شد.
او 3 سال تمام درباره دنا تحقیق کرده بود که حاصل این تحقیق مجموعه‌ای بی‌نظیر در شناساندن جاذبه‌های اکوتوریستی منطقه دناست.
دهزاد که در بهت مرگ دانشجوی تازه فارغ‌التحصیل شده‌اش مهندس حبیب عباسپور ماتم زده است، فقدان دکتر اسدی، همکارش را باورنکردنی وصف می‌کند و می‌افزاید: دکتر اسدی از معدود متخصصان اکولوژیست کشور بود که تعداد آنها از انگشتان یک دست هم تجاوز نمی‌کند. حال ببینید مرگ این استاد باعث چه ضایعه‌ای شده است. شخصیت علمی او که برای همه روشن است اما مهمترین ویژگی او، ذهنیت پویا و نگاه رو به
جلو اش بود. اسدی عضو چند جامعه علمی بین‌المللی بود و از این طریق به بهترین شکل ممکن، دانش و تکنولوژی را از کشورهای پیشرفته به ایران منتقل می‌کرد.
او اولین کسی بود که جدیدترین روش‌های مطالعاتی و مسائل روز محیطزیست جهان را تشخیص می‌داد؛ گواه این مسئله دانشجویان بسیار خوبی است که پرورش داد. دانشجویانی که پس از فارغ‌التحصیل شدن توانستند بسیاری از مسائل و مشکلات را حل کنند.
دهزاد در ادامه می‌گوید: دکتر اسدی با وجود جوانی، سابقه ای طولانی در زمینه مطالعات محیطزیست و اکولوژی پستانداران داشت. چرا که علاقه منحصر به فرد ایشان همین کار بود. آخرین کار او در این زمینه، آغاز تحقیق و مطالعه علمی درباره فوک خزر بود که توانست این مطالعات را به انجام برساند.نظریه‌های دکتر اسدی در ارتباط با نگهداری و حفظ گوزن زرد ایرانی و فوک دریایی خزر که هر 2 از گونه‌های در معرض انقراض هستند سبب شد تا این 2گونه از وضعیت مناسب‌تری برخوردار شوند.
دهزاد می‌افزاید: هنوز بسیار زود بود که دکتر اسدی از دست برود. او برنامه‌های زیادی برای آینده داشت تا آنجاکه برای وقایعی که امکان وقوع آن در 20 سال آینده وجود دارد برنامه‌ریزی کرده بود تا به موقع از آسیب‌های احتمالی ناشی از آن و تاثیرهای نامطلوب زیست‌محیطی آن بتوان پیشگیری کرد.هر چه هست از دست دادن چنین افراد ارزشمندی در ماه‌ها و سال‌های آینده بیشتر حس خواهد شد. اما انتظار می‌رود دانشجویانش که حاصل عمر او بودند کار ایشان را مثل وی ادامه دهند.
محیط‌بانان نمی‌میرند
دکتر اسماعیل کهرم، استاد دانشگاه و شکاربان قدیمی با اظهار تاسف از مرگ زودهنگام دکتر اسدی می‌گوید: او هرگز از تلاش باز نایستاد و همین روحیه جست و جو‌گر و پرتلاش از او شخصیتی متفاوت ساخته بود به طوری که همه او را آدمی پرجنب و جوش در عین حال صمیمی می‌شناختند. او کسی بود که 13سال پیش، توانست پیتر جکسون- کارشناس
آی‌یو‌سی ان را به ایران دعوت کند و با تشکیل کنفرانس، پروژه حفظ یوزپلنگ را برای نخستین‌بار مطرح کند همانگونه که در آخرین تلاش‌هایش کارهای با ارزشی در زمینه فوک خزر آغاز کرد اما حیف که ناتمام ماند. کارهای بی‌سابقه او در زمینه حفظ گوزن زرد نیز زبانزد است.
کهرم نکته دیگری را خاطر نشان می‌سازد: دکتر اسدی، از معدود کسان و شاید تنها کسی بود که در زمینه آگاهی حیات وحش کار کرده بود. برای نمونه او به هندوستان رفت و در آنجا قاتلان ببر را شناسایی کرد یا وقتی با خبر شد که 13قلاده یوزپلنگ را در سمنان خشک کرده‌اند با پیگیری و تلاش، تمام متخلفان را پیدا کرد و به دست قانون سپرد. این ویژگی‌ها از او شخصیتی منحصر به فرد در عرصه محیطزیست ساخته بود که فقدان او را به ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر تبدیل کرده است. با این همه 2چیز باعث خوشحالی است؛ نخست آنکه او دانشجویان متعددی تربیت کرد که دانش و مهارت فراوانی را از او آموخته‌اند و انتظار می‌رود راه او را ادامه دهند. دوم اینکه، از کسی که در سال 50هزار کیلومتر سفر می‌رفت و دایم در طبیعت بود کسی انتظار نداشت در رختخواب بمیرد. محیط‌بانان و شکاربانان قدیمی نمی‌میرند بازنشسته هم نمی‌شوند، در جای دیگری فعالیت خودشان را ادامه می‌دهند. دکتر اسدی نیز در ذهن دانشجویانش و در عرصه محیطزیست همچنان به فعالیتش ادامه خواهد داد.
متخصص مجرب در حیات وحش
دکتر برهان ریاضی، عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، دکتر اسدی را شخصیتی معرفی می‌کند که علاوه بر احاطه بر بحث علمی و تئوریک، در زمینه حیات وحش به طور عملی متخصص بود. ریاضی می گوید: اسدی به معنای واقعی کلمه از دیدگاه عملی یک فرد متخصص بود که نه تنها در ارتباط با حیات وحش ایران که در زمینه حیات وحش جهان تجربیات ارزشمندی کسب کرده بود. برای نمونه، وی به طور عملی در خصوص ببر هندوستان کار کرده بود. همچنانکه در ایران بیش از هر کس دیگری در مورد فوک خزر- تنها گونه پستاندار خزر- تحقیق و کار عملی انجام داده بودند.
ریاضی می‌افزاید: اسدی روی پستانداران ایران کارهای با ارزش انجام داد چرا که او هم متخصص بود و هم تجربه عملی داشت درحالی که این 2 ویژگی در کمتر کسی دیده می‌شود و در همین ارتباط هم یعنی انتقال گوزن زرد جان خود را از دست داد. به طور کلی درباره این عاشق طبیعت و محیطزیست می‌توان گفت او با آنکه تحصیلات دانشگاهی را در خارج از کشور تا بالاترین رتبه ادامه داد اما پس از بازگشت به کشور ضمن آنکه بحث‌های تئوریک را فراموش نکرد به طور عملی هم در زمینه‌های مختلف به ویژه روی پستانداران ایرانی کار کرد و در این زمینه تجربیات منحصر به فردی کسب کرد.
در یک جمله می‌توان گفت، دکتر اسدی انسانی فرهیخته و شخصیتی صمیمی و ارزشمند بود که جایگزینی برای او نمی‌توان تصور کرد.
او یکی از شاخص‌ها بود
دکتر بهروز بهروزی راد، عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، از دکتر هرمزاسدی به عنوان پیشکسوت محیط زیست یاد می‌کند و می‌گوید: زحمات فراوان دکتر اسدی به ویژه در محیط‌طبیعی بر هیچ کس پوشیده نیست. اسدی آگاه به مسائل محیط زیست طبیعی بود اما آنچه او را نسبت به دیگران متمایز می‌کرد بزرگ منشی او بود به طوری که او از نظر حسن خلق یکی از شاخص‌ها بود. بهروزی راد که با سختی می‌کوشد بر تأتر خود غلبه کند می‌افزاید: بیش از 34 سال است که مرحوم اسدی را می‌شناسم. او طی همه این سال‌ها لحظه‌ای از تلاش در راه اعتلای محیط‌طبیعی بازنایستاد به خصوص این اواخر بسیار زحمت کشید و پروژه‌های متعددی از جمله گوزن زرد و فوک خزر را مدیریت کرد. وی بینش بسیار خوبی درباره محیط‌طبیعی داشت که هم در عمل و هم در تدریس نمایان بود.
از دیگر تلاش‌های وی تربیت دانشجویان فراوانی است که امیدواریم بتوانند راه وی را ادامه بدهند.
به گفته این استاد دانشگاه، مرحوم اسدی تا اندازه‌ای به محیطزیست و طبیعت علاقه‌مند بود که وصیت کرده بود او را در طبیعت به خاک بسپارند و این حاکی از عشق بی‌حد و حصر او به طبیعت است. همین عشق هم باعث شد که در این هوای سرد که همه ادارات و سازمان‌های دولتی تعطیل هستند از پا ننشیند و جان بر سر راه نجات یک گونه حیات وحش یعنی گوزن زرد بگذارد. این شیوه‌ای است که باید الگوی همه کسانی قرار بگیرد که در ارتباط با محیط زیست فعالیت می‌کنند.
دکتر اسدی و وضعیت شنگ ایران دکتر اسدی و هجوم دلفین‌ها به ساحل جاسک دکتر اسدی و گوزن زرد ایرانی به یاد دکتر اسدی
