چاقوی اتاق عمل، در احتضار

 اگر ورود داروهای بیهوشی و نیز روش‌های ضدعفونی، هرکدام انقلابی در جراحی محسوب ‌شدند، امروز با ورود روبات‌های جراح هم باید به دوره‌ای نوین در دانش جراحی فکر کرد.

هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر ساخت یک ربات انعطاف پذیر برای جراحی به نام «مار الکترونیکی» یا‌ آی اسنیک (i-Snake) در دانشگاه ایمپریال کالج لندن و با هزینه 1/2 میلیون پوندی که می‌تواند انقلابی در روش جراحی موسوم به keyhole ایجاد کند؛ دستگاهی که ادعا می‌شود می‌تواند به جراحان امکان دهد فرایندهای پیچیده جراحی را که پیشتر، تنها از طریق جراحی‌های گسترده ممکن بود، انجام دهند.

روبات موسوم به «آی اسنیک»، که لوله‌ای بلند و متشکل از موتورهای مخصوص، حسگر و ابزارهای تصویر برداری است، برای عمل بای پس قلب استفاده می‌شود. همچنین از این دستگاه می‌توان برای تشخیص مشکلات در ناحیه روده و شکم نیز استفاده کرد.

 درواقع ابزارهایی مثل آی‌اسنیک ساخته می‌شوند تا به‌عنوان دست و چشم جراح، در نقاطی از بدن که رسیدن به آن به سادگی ممکن نیست به کار گرفته شوند. مزیت مهم دیگر این روبات‌ها، حداقل آسیب (Minimally Invasive) جراحی با کمک آنهاست. با این روش‌ها، جراحان زخم‌های کوچکتری بر جای خواهند گذاشت، بیمار مدت زمان کوتاه‌تری در بیمارستان باقی خواهد ماند و زمان بهبود آثار جراحی هم بسیار کمتر خواهد بود.

 البته در چند سال اخیر، رویکرد دیگری نیز در جراحی‌های پیشرفته مورد استقبال محققان قرار گرفته و آن، جراحی آندوسکوپی با استفاده از سوراخ‌های طبیعی بدن است؛ روشی که با عنوان اختصاری Notes شناخته می‌شود. در این روش، مثلا برای جراحی‌های درون حفره شکم، از روزنه‌های طبیعی، از جمله روده استفاده خواهد شد و به این ترتیب، پاره‌شدن پوست در هنگام جراحی که جزء جدایی‌ناپذیر جراحی از ابتدای تاریخ تاکنون بوده نیز به تاریخ خواهد پیوست.

دهه 1900، زمانی بود که اولین بار، از لوله‌های آندوسکوپی مجهز به آیینه، نور و عدسی برای معاینه درون بدن استفاده شد. 30 سال طول کشید تا در اواسط دهه 1930 استفاده از فیبر نوری به‌عنوان منبع نور باعث نازک‌تر و انعطاف پذیرتر شدن لوله‌های آندوسکوپی شد. با این‌حال هنوزرؤیای «دستکاری» اندوسکوپیک، در کنار «مشاهده» اندوسکوپیک دوردست می‌نمود. در دهه 1970 بود که دوربین‌های متصل به لوله‌های آندوسکوپی به جراحان امکان داد با استفاده از تصاویر مدار بسته جراحی کنند و برای اولین بار لیزرهای خاص برای جراحی ایجاد شد.

 اکنون، 40 سال پس از اولین جراحی‌های اندوسکوپیک، ‌آی اسنیک و ابزارهای مشابه، پزشکان را به درمان‌های سریعتر و کم هزینه تر، جراحی‌هایی با دوران نقاهت و زمان جراحی کمتر و مهم‌تر از همه، سطح کیفیت زندگی بالاتر بیمار پس از جراحی امیدوار کرده‌اند.

می‌شود گفت دوران حکمفرمایی چاقوی جراح در اتاق عمل سر آمده است. کسی چه می‌داند، شاید 100 سال دیگر، جراحان به روش‌هایی که ما امروز برای درمان بیماران به‌کار می‌گیریم، بخندند!