بوی مطبوع شلغم فضا را پر کرده، البته ظاهرا تعجبی ندارد: «همیشه با توجه به فصل، خوراکی‌هایی مثل هویج و شلغم و... می‌پزیم تا بچه‌ها با مزه این گونه خوراکی‌ها آشنا شوند.
البته شلغم خاصیت ضدعفونی‌کننده هم دارد و برای فضایی مثل اینجا، لازم است!» این را سعیده صالح غفاری، مدیر خانه بازی منطقه 5 تهران، برای تشریح فضای این خانه می‌گوید. خانه‌ای با 180 متر وسعت که به گفته مسئولان اداره سلامت شهرداری تهران، یکی از بزرگترین خانه‌های اسباب‌بازی در 22 منطقه شهر تهران است.
نزدیک به 2 سال از آغاز اجرای طرح خانه اسباب‌بازی در سطح شهر تهران می‌گذرد. این طرح که با هدف کلی «بازی هدفمند و آموزش کودکان از طریق بازی» آغاز شده، طرحی 5 ساله است و قرار است در پایان این طرح، به ازای هر 371 محله شهر تهران، یک خانه اسباب‌بازی راه‌اندازی شود.
فریبا پیرنجفی، کارشناس خانه اسباب‌بازی در اداره سلامت، در مورد روند پیشرفت این طرح توضیح می‌دهد: تا کنون بیش از 40 خانه اسباب‌بازی در 22 منطقه شهر تهران راه‌اندازی و به بهره‌برداری رسیده است و خانه‌های اسباب‌بازی مناطق 2، 5، 6، 10، 15 و 19 بزرگترین خانه‌های بازی در تهران هستند. به گفته پیرنجفی کمترین فضا برای اختصاص به یک خانه بازی، 12 متر است و بچه‌های 3 تا 7 سال می‌توانند از امکانات این خانه‌های بازی استفاده کنند.
چند قدم تا راه‌اندازی
نمی‌توان مدت مشخصی برای راه‌اندازی یک خانه اسباب‌بازی مشخص کرد؛ چون این امر معلول عوامل زیادی است. پیرنجفی با بیان این مطلب، ادامه می‌دهد: معمولا شناسایی و تأیید مکان مورد نظر برای راه‌اندازی یک خانه اسباب‌بازی، به عهده معاونت اجتماعی اداره سلامت است که بعد از این مرحله، هزینه‌های مورد نیاز برآورد و آن مکان تجهیز می‌شود.
یک تا 2 میلیون تومان، بودجه‌ای است که به‌طور معمول برای تجهیز و تأمین وسایل مورد نیاز یک خانه اسباب‌بازی صرف می‌شود. بیشترین بودجه‌ای که تا کنون برای این امر اختصاص داده شده، بین 2 تا 3 میلیون تومان بوده است اما از آنجایی که این هزینه‌ها به وسعت فضا و امکانات مورد نیاز هر خانه بستگی دارد، برآورد دقیقی از هزینه‌های کلی راه‌اندازی این خانه‌ها وجود ندارد.
درصورتی‌که مکان‌های معرفی شده، در کنار خانه‌های سلامت یا خانه‌های مشق و در پارک‌ها و سایر اماکن عمومی قرار داشته باشند، ارجحیت دارند و بعد از تأیید و تجهیز این مراکز توسط معاونت اجتماعی، دوره‌های آموزشی برای مربیان آغاز می‌شود.
مربیان در پایان دوره‌ها باید قادر به شناسایی مشکلات کودکان باشند و درصورت نیاز، آن‌ها را با مشاوران مستقر در خانه‌های سلامت، که معمولا در نزدیکی خانه‌های اسباب‌بازی هستند، مطرح کنند و از این طریق، مشکلات کودکان پیگیری و حل می‌شود.
در مورد مربیان، سعی شده است تا با ایجاد فرصت‌هایی برای رقابت سالم، وسایل پیشرفت مربیان در خانه‌های مختلف فراهم شود. در این برنامه‌ها، مربیان با شرکت در کارگروه‌های مختلف، با یکدیگر آشنا می‌شوند و از تجربیات خود می‌گویند تا بیشتر با حال و هوای کودکان و مشکلات خاص این رده سنی آشنا شوند.
پیشرفتی نسبتا سریع
به گفته پیرنجفی، این طرح تقریبا از اواخر فروردین‌ماه سال 85 اجرا شده و اولین خانه بازی در بوستان گفت‌وگو برپا شده است. تبلیغات برای این خانه‌ها، از طریق معاونت اجتماعی اداره سلامت و به صورت نصب پلاکارد در سطح شهر و طرح جهادی 137 صورت می‌گیرد که ظاهرا 137 در این زمینه موفق‌تر بوده است.
به گفته پیرنجفی، خانه‌های بازی باید از امکانات اولیه قابل‌قبولی برخوردار باشند تا برای تبدیل به خانه اسباب‌بازی، تجهیز شوند. مثلا یکی از نیازهای اولیه خانه‌های اسباب‌بازی، دسترسی آسان به سرویس بهداشتی است.
ما هدفمندتریم!
با وجود این همه مهدکودک‌های دولتی و خصوصی در سطح شهر، شاید دلیلی برای راه‌اندازی خانه‌های اسباب‌بازی، آن هم در قالب یک طرح عظیم 5 ساله، چندان لازم به‌نظر نیاید، اما کارشناس خانه بازی اداره سلامت، علت اصلی این کار را، هدفمندتر بودن آموزش‌ها به کودکان و خانواده‌هایشان ذکر می‌کند: قصد داریم فرهنگ بازی را در خانواده‌ها ارتقا دهیم و از طریق بازی‌های مختلف سبک زندگی، نحوه ایجاد رابطه با همسالان، شناخت و مقایسه مسائل مختلف و فرمانبرداری از قانون را به کودکان آموزش دهیم.
روزانه و ثابت
ثبت نام در خانه‌های اسباب‌بازی نیز مثل مهدکودک‌ها، به 2 صورت روزانه و ثابت انجام می‌شود. در مورد ثبت‌نام روزانه، کودک فقط گاهی اوقات آن هم برای چند ساعت، نگهداری و بازی، به خانه اسباب‌بازی سپرده می‌شود اما در ثبت نام ثابت، کودک روزهای مشخصی را، یا تمام روزهای هفته را، در خانه بازی سر می‌کند و تنها تفاوت خانه‌های اسباب‌بازی، هدفمند بودن آن‌هاست. در واقع، هدف از اجرای این برنامه، آموزش استفاده صحیح از اسباب‌بازی و ارتقا ی اهمیت بازی در خانواده‌هاست.
صالح غفاری، مدیر خانه بازی منطقه 5، در مورد تعداد کودکان عضو این خانه، این‌گونه توضیح می‌دهد: حدود 25 کودک عضو ثابت داریم و بیشتر آن‌ها از دوران «خانه کودکان اکباتان» همراه ما هستند.
شاید این تصور وجود داشته باشد که با فرارسیدن فصل تابستان، تعداد مراجعان ثابت این خانه‌ها کاهش یابد اما غفاری در این مورد نظر دیگری دارد: بسیاری از خانواده‌ها، بعد از مشاهده نتیجه حضور فرزندشان در خانه بازی، به این نتیجه رسیده‌اند که دنباله‌دار بودن آموزش‌های ما می‌تواند نقش زیادی در آموزش و شکل‌گیری شخصیت کودک‌شان داشته باشد بنابراین به جز تعدادی اندک، با وقفه 3 ماهه بین آموزش‌ها مخالفند.
مدارک مورد نیاز برای ثبت نام در خانه‌های اسباب‌بازی، کپی شناسنامه کودک و والدین، 2 قطعه عکس کودک، کارت سلامت کودک و در نهایت پر کردن فرم عضویت است. در فرم‌های ثبت‌نامی کودکان سؤالاتی مطرح شده تا مهارت‌ها، علاقه‌مندی‌ها، نقاط ضعف و بیماری‌های احتمالی کودک توسط والدین ثبت شود و مربیان از این موضوع مطلع شوند.
البته هزینه‌ای هم بابت ثبت نام کودک در نظر گرفته شده است که به مدت زمان حضور کودک در خانه بازی و مکانی که خانه مورد نظر در آن واقع شده است، بستگی دارد.
خانه کودکان دیروز، خانه بازی امروز
با کمی بررسی، مشخص می‌شود که این خانه موفقیت خود را مدیون زحمات 4 ساله خانه کودکان ایرانیان است که قبلا توسط همین تیم اداره می‌شد. در واقع خانه کودکان ایرانیان در حال حاضر در قالب خانه اسباب‌بازی منطقه 5 در حال فعالیت است.
سرمربی و کارشناس بازی‌های کودکان این خانه، مهرناز حسن‌زاد، تحصیل‌کرده در رشته کارشناسی روانشناسی تربیتی است. وی در مورد بازی با بچه‌ها و نکات آن، حرف‌های جالبی می‌زند: ما در اینجا سعی می‌کنیم کودک درون والدین را بیدار کنیم تا بتوانند بهتر و بیشتر با کودک‌شان بازی کنند و نیاز آن‌ها به این موضوع را درک کنند.
بازی‌هایی به بچه‌ها آموزش می‌دهیم که نیاز به همکاری پدر و مادرشان هم دارد و از این طریق، سعی کرده‌ایم تا افراد خانواده‌ها را بیشتر به هم نزدیک کنیم؛ باتوجه به زندگی‌های پر‌مشغله امروزی، حتی خانواده‌های تک‌فرزندی هم کمتر فرصت دارند تا مدتی از وقت خود را در کنار یکدیگر بگذرانند و همین امر، باعث دور شدن آن‌ها از یکدیگر می‌شود و پدر و مادرها از نیازهای کودک خود آگاه نمی‌شوند.
جشن مادران یکی دیگر از مراسمی است که به صورت ماهانه در این خانه برگزار می‌شود و مادران، در همان اتاق مخصوص بچه‌ها، بازی‌هایی که قرار است ماه بعد با بچه‌ها انجام شود، را یاد می‌گیرند تا در خانه نیز بتوانند از این طریق با کودک‌شان ارتباط برقرار کنند و از برنامه‌های آموزشی خانه، آگاه باشند؛ البته کودکان‌شان نظاره‌گر آن‌ها هستند. به گفته حسن‌زاد، وقتی که کودک مادرش را در حال انجام همان بازی‌هایی ببیند که خودش هم انجام می‌دهد، احساسات بسیار خوبی را تجربه می‌کند!
در این خانه، بازی‌های مختلفی که بتواند نیازهای مختلف کودکان را در ساعت‌های مختلف روز ارضا کند، انجام می‌شود. غفاری دراین رابطه توضیح می‌دهد: تمام مربیان ما موظفند که هر روز، و با توجه به آموزش‌های هفته‌های آینده بچه‌ها، در مورد یک بازی جدید فکر کنند و یک هفته قبل از اجرای آن در میان بچه‌ها، خودمان آن را امتحان و نتیجه‌اش را بررسی می‌کنیم تا نقاط ضعف بازی را برطرف کنیم.
در این خانه، بازی‌هایی برای تخلیه انرژی و جهت دادن به خلاقیت کودک، آموزش مسائل مورد نیاز آن‌ها با توجه به سن‌شان، اجرا می‌شود و با آموزش همین بازی‌ها به والدین، روند پیشرفت کودکان در یادگیری سریع‌تر می‌شود.
البته نرجس کمیزی، مدیر خانه سلامت منطقه 5، و سعیده صالح غفاری، هر دو معتقدند که این طرح با پشتوانه نه چندان قوی آغاز به کار کرده و به همین علت، در حال حاضر تعداد خانه‌های بازی موفق، بسیار کم است. به‌نظر کمیزی، اگر در ادامه اجرای این طرح، از نظرات مسئولان خانه‌های بازی، که به‌طور مستقیم با مردم در تماس هستند و نیاز آن‌ها برایشان ملموس‌تر است، استفاده شود، این طرح با قدم‌های استوارتری پیش خواهد رفت.
موفق‌ترین خانه بازی
در بلوار اصلی اکباتان، کنار داروخانه دکتر سعیدلو، ساختمان معاونت اجتماعی و خانه سلامت منطقه 5 است که خانه بازی این منطقه، با پلاکاردی سفید‌رنگ خودنمایی می‌کند. نکته جالب این است که این خانه بازی توانسته است فقط طی 3 ماه فعالیت، عنوان موفق‌ترین خانه بازی را کسب کند.
صدای صحبت و خنده‌های گاه‌گاهی بچه‌ها، حال و هوای هر تازه واردی را عوض می‌کند. در و دیوارها با نکات آموزشی تزئین شده‌اند و زیر هر کدام از آن‌ها اسم یک کتاب نوشته شده است.
سعیده صالح غفاری در توضیح این امر می‌گوید: نکات مفید آموزشی مخصوص کودکان را از کتاب‌های مختلف خارج می‌کنیم و به این روش، در معرض دید والدین قرار می‌دهیم و با نوشتن اسم کتاب زیر هر جمله، علاقه‌مندان می‌توانند موضوعات مورد نظرشان را در کتاب‌های مختلف، پیگیری کنند. بچه‌های این خانه بازی، بی‌صبرانه منتظر دوشنبه‌ها هستند؛ مادربزرگ قصه‌گو با کوله‌باری از داستان‌های قرآنی از راه می‌رسد و آن‌ها داستان‌های جدیدی می‌شنوند و بیشتر از پیش با درس‌های این کتاب آسمانی آشنا می‌شوند.
این مادربزرگ قصه‌گو، مادر حدودا 60 ساله مدیر این خانه اسباب‌بازی است. صالح غفاری در این مورد توضیح می‌دهد: آشنایی کودکان با آیات آموزنده قرآنی، بسیار مفید است اما یادگیری این آیات با توجه به معانی آن‌ها، بسیار مفید‌تر خواهد بود و به همین خاطر، با اجرای چنین برنامه‌ای، سعی کردیم تا به مقاصد خود دست پیدا کنیم.
