- مفاهیم: روزنامه‌نگاری تحقیقی چیست؟
این یک واقعیت است که ما گزارشگر تحقیقی تربیت نکرده‌ایم و در این زمینه ضعف داریم، ما حتی الآن هم گزارش‌نویس توصیفی کم داریم. ما در این زمینه کم کار کردیم؛ هم آموزش و هم گزارشگر کم داریم.
به گزارش شفقنا رسانه، مجید رضاییان در ابتدای سخنرانی خود با انتقاد به وضعیت روزنامه‌نگاری تحقیقی در ایران گفت: اگر ما رسانه را پذیرفتیم از درون آن گزارش تحقیقی در می‌آید ولی اگر رسانه را نپذیرفتیم هیچ نوع گزارش تحقیقی از آن حاصل نمی‌شود. در واقع اگر روزنامه‌نگاری را پذیرفتید، پرسش را می پذیرید؛ پرسش را پذیرفتید، نقد را هم می‌پذیرید.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: روزنامه‌نگاری علمی میان رشته‌ای است که ادبیات آن باید از شش فرم تبعیت کند؛ یعنی ادبیات خبر، ادبیات گزارش خبری، ادبیات گزارش، ادبیات مصاحبه در دو نوع، ادبیات یادداشت سرمقاله، ادبیات مقاله نقد. حرف در این زمینه بسیار است و لذا بخواهم این بحث را ادامه بدهم خیلی طولانی می‌شود فقط این که فرم در روزنامه‌نگاری مثل گزارش تحقیقی تابع یک دیدگاه جامع تر و تابع یک دیدگاه بالاتر است.
این مدرس روزنامه‌نگاری با بیان این که ما اصلا در ایران موفق به گرفتن گزارش تحقیقی نیستیم، گفت: سه عدد گزارش تحقیقی قدرتمند که جریان ساز بوده و مثل واترگیت و اسپات لایت که جریانی را در کشور جهان سومی تغییر داده به من نشان بدهید؟ حال این یک سوال جدی است که چرا این فرم روزنامه‌نگاری در ایران نیست؟ بعضی‌ها گفته‌اند روزنامه‌نگاری تحقیقی یک ژانر و واکنش است در برابر روزنامه‌نگاری توسعه بعد از جنگ جهانی دوم. بعضی‌ها هم گفته‌اند فرم بوده است یعنی گزارش تحقیقی، فرمی تابع ژانر است که هر دو را ما قبول داریم، بحثی در این نیست.
- روزنامه‌نگاری تحقیقی به دنبال کشف رویدادهاست
او با توضیح ویژگی‌های گزارش تحقیقی گفت: روزنامه‌نگاری تحقیقی به دنبال کشف رویدادهاست. برای همین کشف رویداد با انعکاس رویداد متفاوت است. در گزارش تحقیقی - طبق تعریف گلاسر- معنای اصلی، معیارهای اخلاقی است. چرا می‌گویند گزارشگر تحقیقی وجدان جامعه محسوب می‌شود و وجدان بیدار جامعه را، روزنامه‌نگار تحقیقی نامیده‌اند؟
رضاییان ادامه داد: گزارش تحقیقی با پرسش‌گری آغاز می‌شود. مبنای کدام یک از فرم‌های روزنامه‌نگاری با پرسش آغاز می‌شود؟ شما در مقاله‌نویسی طرح دارید، درست است پرسش یا جواب می‌دهید ولی مبنا موضوع است. پس فرم‌ها در روزنامه‌نگاری از منظر نگاه فلسفی یا رویدادمحور است یا سوژه محور. گزارش تحقیقی پرسش محور و مبنا پرسش است. لذا سه عنصر دارد پرسش، جستجو، افشا. حال تعریف گلاسر را می‌پذیریم که می‌گوید گزارشگر تحقیقی وجدان بیدار جامعه است چرا وجدان بیدار جامعه است؟ به خاطر این که می خواهد جستجوگری کند، پرسش، جستجوگری، منتهی به افشا؛ این گزارش تحقیقی می‌شود.
- آزادی بیان؛ یکی از بسترهای مهم گزارش تحقیقی
رضاییان با اشاره به بسترهای لازم برای تحقق گزارش تحقیقی گفت: وقتی راجع به گزارش تحقیقی صحبت می‌کنید، این یک بستری دارد، و بستر آن، آزادی بیان است. برای رسیدن به آزادی بیان، باید آزادی اندیشه را داشته باشیم؛ بعد آزادی اطلاع و بعد آزادی انتخاب. آزادی اندیشه یعنی تفکر من محترم است در برابر تفکر شما چون دیدگاه‌ها یکی نیست. آزادی اطلاعات هم به قانون آن می‌رسیم و شش ایراد وارد به آن را برایتان می‌گویم. آزادی انتخاب هم یعنی من میان اندیشه‌های موجود حق انتخاب دارم. بزرگ‌ترین تحقق دموکراسی اجتماعی در جهان برای هند است. ما از دموکراسی سیاسی و فرهنگی زیاد حرف زدیم؛ از دموکراسی اجتماعی هم باید بگوییم اقوام، زبان‌های مختلف و رنگ‌های مختلف باید به طور مسالمت آمیز با هم زندگی کنند که این نگرش حاصل دیدگاه گاندی است چون آزادی بیان را به رسمیت شناخت و عمل کرد. باید به آزادی بیان عمل کنیم وگرنه صحبت از گزارش تحقیقی، شوخی بیش نیست.
او ادامه داد: نکته دوم، موضوعی به نام قانون است، من قانون را در این موضوع فقط از منظر تمرکز قدرت بررسی کردم. جایی که تمرکز قدرت وجود دارد، قانون شوخی است و جایی که تفکیک قدرت است، قانون معنا پیدا می‌کند. در واقع قانون برای اتصال حوزه‌های مختلف به هم است و مناسبات را با هم تنظیم می کند. پس گزارش تحقیقی آن زمانی می‌تواند معنای واقعی خود را پیدا کند که قانون هم باشد. ما روزنامه‌نگاران خیلی آدم‌های خوبی هستیم و می‌گوییم قانون خوب است. ما اتفاقا می‌گوییم قانون نباشد، بد است. ما هرج و مرج را قبول نداریم. ما قانون را قبول داریم ولی به شرط‌ها و شروط‌ها. به شرط این که قدرت متمرکز نباشد تا قانون معنا پیدا کند.
این مدرس روزنامه‌نگاری گفت: روزنامه‌نگاری تحقیقی واکنشی است به روزنامه‌نگاری توسعه‌ای، چون توسعه در همه جای جهان از نظر مفهوم دو آسیب را با خودش می‌آورد یکی دیوان سالاری و دیگری فساد اقتصادی و سیاسی. پس روزنامه‌نگاری تحقیقی برای کنترل افشا شکل گرفت. در نظریات و مکاتب انتقادی یک ایراد جدی به روزنامه‌نگاری توسعه این بود که این نوع روزنامه‌نگاری همسو با حکومت‌ها است. برای همین گفته می‌شد ما باید یک روزنامه‌نگاری انتقادی داشته باشیم و به نوعی می‌توان گفت روزنامه‌نگاری تحقیقی عملا مسیر روزنامه‌نگاری را متعادل می‌کند.
او با توضیح درباره‌ی اطلاعاتی که روزنامه‌نگار باید به آنها دسترسی داشته باشد، گفت: اطلاعات دو قسمت است، یکی اطلاعات پنهان و دیگری اطلاعات کتمان. اطلاعات پنهان مربوط به حوزه‌های امنیتی است و ربطی به روزنامه‌نگار ندارد اما اطلاعات کتمان، مربوط به روزنامه‌نگار است و حق قطعی روزنامه‌نگار است که دنبال اطلاعات کتمان برود. در واقع اطلاعات کتمان همان اطلاعاتی است که آشکار است ولی فرد یا افراد یا مسئولان یا نهادهایی حاضر به پذیرش آن نیستند.
- اطلاعات کتمان؛ دست مایه اصلی گزارش تحقیقی
او ادامه داد: در گزارش تحقیقی آنچه دستمایه‌ی اصلی گزارش تحقیقی است، اطلاعات کتمان است که آشکار است، سرنخ هم دارد، و وجود دارد ولی طرف حاضر نیست بپذیرد. در واژگان ادبیات خبری کمتر می‌گویید، فلانی تصریح کرد، و بیشتر سرانجام فلانی اعتراف کرد را به کار می‌برید، به خاطر این که اطلاعات قطعی بوده ولی آن طرف مسئولیتش را نمی‌پذیرفته است.
رضاییان درباره‌ی شرایط تحقق گزارش تحقیقی توضیح داد: شرط اول این است که گزارش تحقیقی وقتی می‌خواهد انجام بشود باید تیمی انجام شود، شخصی امکان‌پذیر نیست. در گزارش تحقیقی باید تیمی عمل کنید در هر رسانه‌ای علاوه بر گزارشگر تحقیقی، یک تیم در حوزه‌های مختلف لازم است، تا به نتیجه برسد مثلا برای داشتن اطلاعات حقوقی به حقوق‌دان نیاز دارد.
او ادامه داد: شرط دوم این است که حتما برای گرفتن گزارش تحقیقی در یک رسانه به سردبیرش وصل باشید. اگر هم نخواست باید بگویید نظارت کند یا معاون خود را سرپرست این کار قرار دهد. به خاطر این که از داخل آن رسانه، باید یک پشتیبانی خیلی قوی صورت بگیرد. سوم، باید یادمان باشد گزارش تحقیقی فشار و موانع بسیار دارد و این مسئله مختص ایران نیست، همه جا همین است و موانع بسیار دارد. لذا باید مدیر رسانه را درگیر کنید به خاطر این که فشارها و عوامل بیرونی را بتواند کنترل کند.
- آشنایی با جنبه‌های حقوقی
رضاییان با اشاره به شراط دیگر تحقق این نوع گزارش نویسی گفت: شرط بعدی این است که با جنبه‌های حقوقی آشنا باشید، مثلا اطلاعات کتمان با اطلاعات پنهان اشتباه در نظر گرفته نشود. بنابراین خود روزنامه‌نگار باید مسلط بر این حیطه باشد و حضور مشاور حقوقی یا کسی که اطلاعات حقوقی دارد در پیگیری گزارش تحقیقی لازم است. شرط بعدی این است که باید بدانید شما وقتی دارید اطلاعات کتمان را دنبال می‌کنید، از اطلاعات آشکار جا نمانید، چون در اطلاعات آشکار سرنخ‌های فراوانی وجود دارد و یک گزارش تحقیقی خوب زمانی ساخته می‌شود که اطلاعات آشکار در کنار اطلاعات کتمان معنا پیدا کند.
او افزود: اطلاعات آشکار به معنای این نیست چون گزارش تحقیقی است باید فقط دنبال اطلاعات کتمان رفت و اطلاعات آشکار را فراموش کرد. خود همین اطلاعات نیاز به مدیریت و شناخت دارد. نکته ششم این است که باید بدانید گزارش تحقیقی متفاوت از گزارش توصیفی است و مهارت خاص خود را می‌خواهد. در گزارش توصیفی تخیل روزنامه‌نگار باید قوی باشد اما در گزارش تحقیقی استحکام قلم مهم است و مهارت نگارش گزارش تحقیقی به سکانسی بودن آن است.
- باید در گزارش تحقیقی زمان صرف کنید
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان این که در این گزارش باید سکانس به سکانس جلو بروید و نباید اشتباه هم کنید، تأکید کرد: اگر یک جا در سکانس ها اشتباه و جابه‌جایی پیش آید، کار دچار نقص بزرگی می‌شود. لذا تسلط بر ادبیات در گزارش تحقیقی با گزارش توصیفی به مهارت روزنامه‌نگار برمی‌گردد. در گزارش تحقیقی باید زمان صرف کنید و اگر برای گرفتن این گزارش، امسال شروع می‌کنید تابستان سال آینده به نتیجه می‌رسید، هیچ اشکالی ندارد چرا که گزارش تحقیقی همین است.
رضاییان ادامه داد: اگر آمدیم گفتیم پرونده سه هزار میلیارد بود، این آدم‌ها دستگیر و محاکمه شدند و قانون همین‌ها را مورد مجازات قرار داد. در اینجا روزنامه‌نگار تحقیقی باید به دنبال پیدا کردن آن شخص برود و این که چگونه چنین چیزی امکان پذیر است؟ لذا گزارش تحقیقی زمان می‌برد، پس باید برای انجام آن، زمان صرف کرد و گزارش تحقیقی بدون صرف زمان به نتیجه نمی‌رسد و کاملا قانونی و با رجوع به مراجع قانونی می‌تواند آن را به سرانجام برساند و لازم نیست خلافی هم بکند.
او ادامه داد: مورد بعدی، مداومت در صرف بودجه است یعنی وقتی زمان را طولانی می‌کند هزینه و بودجه را هم افزایش می‌دهد و این یک واقعیت و شرط برای تحقق گزارش تحقیقی است.
رضاییان با اشاره به برخی نواقص قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات گفت: این قانون گام مثبتی بود که در این دولت پیگیری می‌شود و آئین‌نامه‌های آن هم تصویب شد. اما مشکل قانون این است که گردش آزاد ولی اطلاعات آن مشروط است. خب معلوم است که این قانون جواب نمی‌دهد. چون وقتی اطلاعات مشروط می‌شود، گردش آن هم نیمه‌آزاد می‌شود. اولین ایراد این است که در این قانون به اطلاعات فردی اشاره شده است. وقتی سخن از اطلاعات فردی می‌شود به نظرم یک راه فراری است برای این که اطلاعات شخصی مخدوش شود یعنی وقتی به طرف گفتید اطلاعات فردی‌ات را می‌خواهم یعنی همان اطلاعات شناسنامه‌ای؛ اسم، فامیل،کد ملی.
او افزود: ولی وقتی اطلاعات شخصی را درخواست می‌کنید که مورد نظر قانون باید باشد، آن موقع به نظرم گردش آزاد اطلاعات بیشتر معنا پیدا می‌کند و این اطلاعات شخصی شامل تحصیلات، وضعیت تاهل و سلامت روحی یا روانی او است. همچنین وقتی بدانیم در اقتصاد سرمایه یک شخص چقدر است چند کارخانه دارد؟ چه قدر فعالیت کرده است؟ کجاها حضور داشته یا نداشته است؟ این ها می‌شود اطلاعاتی که شخصی است و بعد به فایل کاری‌اش هم مربوط می‌شود ولی وقتی گفتید اطلاعات فردی، اطلاعات شخصی را به یک شناسه مربوط کردید، این یک ایراد است.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: ایراد دوم این است که در قانون سخن از داده شده است ولی حرفی از اطلاعات نمی‌زند و این یعنی به داده خامی که پردازش نشده، اشاره می‌کنید. هر موقع داده پردازش می‌شود واژه اطلاعات مصداق پیدا می‌کند، پس بین داده با اطلاعات فرق است. در قانون باید روی اطلاعات تأکید بشود نه روی داده.
او همچنین از توجه نشدن به دسترسی اطلاعات در بعضی از مؤسسات خصوصی انتقاد کرد و گفت: در قانون گفته اطلاعات عمومی در مؤسسات عمومی، آزاد است؛ پس تکلیف اطلاعات در مؤسسات خصوصی چه می‌شود؟ جالب است بسیاری از اطلاعات عمومی که داریم، دولت بسیاری از آنها را واگذار و به مؤسسات خصوصی برون‌سپاری کرده است، بعد تکلیف آن اطلاعات چه می شود. حقوق‌دان‌ها می‌گویند اطلاعات عمومی به مرجع نگهدارنده آن نیست، به ذات اطلاعات است. این عبارت خیلی دقیقی است.
- خبرنگار باید مصونیت داشته باشد
رضاییان گفت: ایراد دیگر این که، گفته‌اند خبرنگاران باید منبع خبری خود را اگر لازم شد افشا کنند. اگر قرار است خبرنگاران مصونیت داشته باشند و خبر را به دست بیاورند، منبع آن را هرگز نباید افشا کنند. اگر منبع خبری را افشا کند، او خبرنگار نیست و با شهروند عادی فرق نمی‌کند. اگر این کار را کردیم برای خبرنگاران ایجاد محدودیت کرده‌ایم و گزارش تحقیقی هم دیگر معنا پیدا نمی‌کند. چند جا در قانون این عبارت را به کار برده که اطلاعات آزاد است مگر قانون منع کرده باشد. اطلاعات زمانی آزاد است که شما منعی برای آن نگذارید یا می‌گوییم نهادهایی که زیر نظر رهبری هستند، این نهادها اجازه دارند اطلاعات را منتشر کنند به شرط آن که ایشان اجازه بدهند. شما هر منعی که بگذارید مغایر می‌شود با اصل 107 قانون اساسی چون همه در برابر قانون یکسانیم.
- گزارشگر تحقیقی تربیت نکرده‌ایم
او ادامه داد: مانع دیگر، فقدان آموزش است. این یک واقعیت است که ما گزارشگر تحقیقی تربیت نکرده‌ایم و در این زمینه ضعف داریم، ما حتی الآن هم گزارش‌نویس توصیفی کم داریم. وقتی یک روایت تحقیقی از شب تا صبح در یک بیمارستان درباره‌ی خودکشی و این که چه اندازه این خودکشی‌ها با قرص برنج است، منتشر شد؛ مشاهده کردید چگونه جامعه را تکان داد. خب چرا این قدر موج ایجاد کرد به خاطر این که از این آسیب‌ها در جامعه کم نیست، ولی گزارشگر ماهر می‌خواهد. ما در این زمینه کم کار کردیم؛ هم آموزش و هم گزارشگر کم داریم.
رضاییان توضیح داد: چهارمین مانع گزارش تحقیقی در ایران این است که فساد در ایران سیاسی شده است. به نظرم نمی‌شود فساد را سیاسی کرد چون فساد، فساد است و به من و شمای روزنامه‌نگار و شمای گزارشگر مربوط نیست که جناح این فساد چیست. ولی الآن می‌بینیم در برابر برخی از فسادها ساکتیم و چراغ خاموشیم و در برابر برخی از فسادها خیلی داد می‌زنیم. خب فساد، فساد است دیگر؛ چه فرقی می‌کند.
او با بیان این که با ادامه‌ی چنین وضعیتی، گزارش تحقیقی در ایران محقق نخواهد شد، گفت: در گزارش تحقیقی، مبنا از پرسش شروع می شود و این پرسش باید نتیجه بدهد. باید به پاسخ برسد و برای نشر پاسخ، حقیقت می‌خواهد. در روزنامه‌نگاری خبری ما فقط انعکاس می‌بینیم، خب چون هدف فقط بازتاب‌گرایانه است ولی در گزارش تحقیقی، اصلا موضوع بازتاب نیست؛ موضوع رسیدن به آن کشف رابطه‌هایی بود که اول عرض کردم.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: پنجمین موضوع و مانع، بالا بودن هزینه‌ی سیاسی است چون روزنامه‌نگار از نظر شغلی امنیت و مصونیت ندارد. جایی ندیده‌ام روزنامه‌نگار این گلایه را نداشته باشد و می‌گویند آن گونه که باید دست‌مان باز نیست و آن گونه که باید مورد حمایت واقع نمی‌شویم. مصونیت حقوقی خبرنگار، مسئولیت حقوقی او را که در اصل مسئولیت اجتماعی خبرنگار است، به دنبال دارد. ما اول نباید از خبرنگار مسئولیت بخواهیم، بلکه باید مصونیت ببخشیم بعد مسئولیت بخواهیم. همه جای دنیا در گزارش تحقیقی اصل بر همین قضیه است. نکته آخر ضعف اقتصاد رسانه است. اگر روزی در ایران کار را به جایی رساندیم که رسانه روی پای خودش بایستد؛ آن موقع شما مطمئن باشید که طلیعه‌ی گزارش تحقیقی دمیده شده است چون اختیار رسانه و هزینه‌هایش دست خودش است.
- ضعف اقتصادی رسانه‌ها؛ مانعی برای گزارش تحقیقی
رضاییان تأکید کرد: وب سه خواهد آمد؛ کتاب ارتباطات بسته، و کتاب جدیدی آغاز می‌شود. باید بدانیم روزنامه‌نگاری و تکنولوژی در تعارض شدیدتری نسبت به الآن قرار می‌گیرند. بنابراین باید بدانیم آیا می‌خواهیم جامعه‌ی اطلاعاتی را در همین جا نگه‌داریم یا به سمت جامعه دانایی‌محور ببریم؟
او با بیان این که همه‌ی روزنامه‌نگاران باید به سمت مطالعات فرهنگی و فلسفه بروند، گفت: معتقدم روزنامه‌نگاری یک رشته نیست و همه‌ی ما می‌دانیم روزنامه‌نگاری میان رشته‌ای است. برای همین مهم است بدانیم ما کجا هستیم، کجا قرار است برویم، رسالت اصلی روزنامه‌نگاری چیست و جبرگرایی تکنولوژی ما را کجا خواهد برد.
این مدرس روزنامه‌نگاری ادامه داد: بسیاری از مفاهیم در حال عوض شدن است. اتاق‌های خبر هم عوض شده است. بنابراین نقطه‌ای به نام جست‌وجوگری در همه ابعاد روزنامه‌نگاری در آینده گسترده‌تر خواهد شد. به همین خاطر تکنولوژی ممکن است اجازه جستجو به شما ندهد چنان چه الآن شبکه‌های اجتماعی این کار را از روزنامه‌نگاران گرفته است و در حال بی‌انگیزه کردن آنها است. در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی، فضایی به نام پسا حقیقت ایجاد کرده‌اند. یعنی شما در پساحقیقت زندگی می‌کنید و از فکت‌ها فاصله می‌گیرید. اینها آسیب‌های روزنامه‌نگاری است. حواسمان باشد آینده‌ی روزنامه‌نگاری با چند پرسش اصلی فلسفی مواجه است؛ فرم‌های روزنامه‌نگاری هم با این پرسش‌ها مواجه است. برای همین به آینده توجه داشته باشید.
در پایان این نشست، پژوهشگران و دانشجویان حاضر سؤالاتی مطرح کردند که تعدادی از آنها در ادامه می‌آید آنها.
بحث هزینه بر بودن روزنامه‌نگاری تحقیقی، بحث خیلی جدی است. با توجه به نوع مالکیت رسانه در رسانه‌های ایران، قاعدتا انتظار تأمین این هزینه کمی غریب است. و در همین بحث فساد هم طبیعتا رسانه‌ها بنا به آن مالکیت و سیاست‌های رسانه‌ای آن را تعقیب می‌کنند. چه زمانی بالاخره این اتفاق می‌افتد که این هزینه تأمین شود؟
رضاییان: به نظر من رسانه‌ها یک راه حل دارند و خیلی هم شدنی است؛ این که به هم وصل شوند و این هزینه کاملاً قابل پرداخت است. همچنین آنها باید این را به عنوان یک باور بپذیرند که گزارش تحقیقی یک مسیر و جریان را عوض می‌کند. باور یک سردبیر خیلی مهم است. سردبیر در دنیا خیلی کارها می‌کند و 10 مدیر رسانه را دنبال خود می‌کشد به شرط این که این باورمان باشد.
به نظر شما شبکه‌های اجتماعی و ظهور رسانه‌های جدید، می‌تواند عامل مؤثری باشد که خواننده و گزارشگر را از رفتن به سمت روزنامه‌نگاری تحقیقی دور کند؟
- رضاییان: تا الآن که این آسیب را زده است
به نظر می‌آید این خیلی آرمانی باشد که ما در ایران نیروی کار متخصص تربیت کنیم و سردبیر حرفه‌ای داشته باشم و رسانه روی پای خود بایستد. با توجه به نواقص این قانون، آیا ما می‌توانیم گزارش تحقیقی داشته باشیم و چگونه؟
رضاییان: این البته در بحث من نبود چون شما سؤال کردید پاسخ می‌دهم. باید در ایران غیر از توسعه‌ی روزنامه‌نگاری با مالکیت بخش خصوصی، به سمت گسترش انجمن آزاد روزنامه‌نگاری برویم. وقتی می‌گوییم روزنامه‌نگاران آزاد را در ایران جا بیندازید و به رسمیت بشناسیم، راهش در همه جای دنیا رفتن به سمت فدراسیون جهانی است که در آنجا یک میثاق نامه وجود دارد که همه مسئولیت‌ها و قواعد کاری روزنامه‌نگار مشخص است. از طرفی دیگر، انجمن صنفی روزنامه‌نگاری هم باید معلوم باشد و آنجا کارت بگیرید. من همین قانون را معتقدم اگر به همین صورت ناقص هم اجرا شود ما یک قدم جلو رفته‌ایم. بنابراین با توجه به نقایص و فضای موجود در کشور ما و رسانه‌های ما باید به سمت روزنامه‌نگاران آزاد برویم. در قالب یک میثاق حرفه‌ای که حتی خود ما در ایران هم تدوین کرده باشیم؛ به این سمت باید برویم تا جا بیفتد.
در زمینه اطلاعات کتمان گفتید گزارشگر نباید منبع خود را فاش کند. اما مسلما وقتی مستنداتی ارائه می‌شود؛ سرنخ‌هایی درباره‌ی منبع می‌دهد. اگر قرار باشد منبع فاش نشود، چه طور می‌توانیم صحت و سقم آن را ثابت کنیم؟
رضاییان: در نزد رسانه منبع معلوم است و باید هم باشد یعنی من به عنوان سردبیر سالهای سال می‌دانستم منبع این خبر کجاست. باید هم بدانم ولی در تاریخ زندگی‌ام یک بار به هیچ دستگاه و به هیچ مقامی خارج از روزنامه منبع خبرنگارم را نگفته‌ام. هم منبع را محفوظ نگه داشته‌ام و هم کاری کرده‌ام که روزنامه لطمه نخورد. ولی خبرنگار به هیچ عنوان لازم نیست نزد مقام قضایی که رفت منبع را افشا کند. منِ سردبیر یا منِ مدیر پیش مقام قضایی می‌رود و مستندات را ارائه می‌کند.
این سخنرانی با عنوان «موانع گزارشگری تحقیقی در ایران با توجه به قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» روز 25 آذر 1395 در دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.
نظر شما