چرا بغداد ناآرام شد؟

خواسته اخير مردم عراق كه به‌صورت تظاهرات گسترده و به‌صورت عمده در بغداد شكل گرفته، تغيير شاكله حكومت از يك تشكيلات مبتني بر تقسيم قدرت به يك ساختار بروكراتيك غيرحزبي و به دور از توزيع قدرت ميان مولفه‌هاي اجتماعي و سياسي است. اين حركت و اعتراض‌ها پيش از اين هم در سال‌هاي گذشته سابقه داشته كه به‌خاطر كمبودهايي ازجمله آب و برق بوده است. همين مسائل باعث شد كه مرجعيت نجف تذكرات جدي و متعددي دادند كه به نتيجه نرسيد و اكنون به حالتي شبيه عصيان مردمي رسيده است.

پيشتاز اين حركت هم در ظاهر مقتدي صدر بوده و نوك تيز حمله‌اش هم به حزب و فراكسيون نوري مالكي است. وقتي مقتدي صدر با حيدر العبادي براي معرفي هيأت دولت بروكراتيك توافق كرد، چون تعدادي از وزراي آن وابسته به جريان صدر بود، پارلماني‌ها با گرايش‌هاي حزبي خود با اين فهرست مخالفت كردند. اقدام بعدي نيروهاي مقتدي صدر حمله به پارلمان بود كه يك فشار سنگين اجتماعي در اين كشور به‌حساب مي‌آيد تا با فهرست وزرا همراه شوند.

سيستمي كه براي حكومت عراق انتخاب شد، مشابه لبنان با تقسيم‌هاي قومي بوده است. طي دهه‌ها حكومت در لبنان شاهد بوديم كه اين تركيب به جاي پيشرفت باعث توقف كشور شد و مدفون‌شدن كل لبنان زير آوار زباله‌ها را به‌دنبال داشت. در عراق هم وضعيت مشابهي پيش آمده و هر شخصي كه به گروه يا تركيب جمعيتي خاصي نزديك بود در بهترين حالت تنها به گروه خود توجه مي‌كرد. در بدترين حالت هم تنها به فكر خودش و حزبش بود، و از همين نقطه فساد روزبه‌روز در عراق گسترده‌تر شد.

به‌نظر مي‌رسد كه اگر براساس ادعاي مقتدي صدر وابستگان به او در سطح وزارت و استانداري‌ها از قدرت كناره‌‌گيري كنند و به اين حرف خود پايبند باقي بمانند، مي‌توان آغاز خوبي را براي حكومت براساس كارآمدي و نه براساس گرايش حزبي، گروهي و جمعيتي انتظار داشت. اما نبايد از اين مسئله هم غافل بود كه در صحنه سياسي عراق علاوه بر جريان‌هاي داخلي بازيگران خارجي هم دخيل هستند. عربستان به‌شدت در تلاش است كه احزاب شيعه عراق همواره در تعارض و جنگ باشند. تركيه به‌دنبال فرصت است و آمريكايي‌ها به‌دنبال ضعيف‌كردن همه جريان‌ها هستند تا تسلط براي آنها آسان‌تر شود. احزاب و گروه‌هاي شيعه عراق نيازمند شوكي بودند تا به‌خودشان بيايند تا به جاي توجه به منافع شخصي، حزبي و گروهي به مسائل بنيادي جامعه توجه كنند.

• كارشناس مسائل خاورميانه