مروری بر کتاب شرح مختصری بر چاپ سنگی

«شرح مختصري بر چاپ سنگي» با ارائه شرحي اجمالي از تاريخ چاپ در جهان آغاز شده و در ادامه به ارائه اطلاعاتي ارزنده درباره مخترع چاپ سنگي، روند اختراع چاپ سنگي، چاپ سنگي در جهان و ايران و دلايل شيوع چاپ سنگي مي‌پردازد.

• آشنايي با مجله چاپ

پديدآورنده كتاب «شرح مختصري بر چاپ سنگي» از يوهان آلوئيس زنه‌فلدر (1771 - 1834) بازيگر و نمايش‌نامه نويس اتريشي به عنوان مخترع چاپ سنگي نام برده و چاپ در جهان را وامدار اختراع زنه‌فلدر مي‌داند. زنه‌فلدر در سال 1800 ميلادي اختراع خود را در دفتر ثبت اختراع لندن به ثبت رسانده است.

در اين كتاب، ارزان‌تر بودن هزينه‌هاي چاپ به عنوان مهمترين برتري چاپ سنگي بر چاپ گوتنبرگي ياد شده و از سرعت بيشتر، سهولت كار و ويژگي هنري به عنوان ديگر دلايل شيوع چاپ سنگي در برابر صنعت چاپ حروفي نام برده شده است. همچنين چاپ مبتني بر واكنش شيميايي در چاپ سنگي، در مقابل شيوه كاملا مكانيكي چاپ گوتنبرگي مورد توصيف قرار گرفته است.

بخش «تاريخچه چاپ سنگي در جهان» در كتاب «شرح مختصري بر چاپ سنگي»، نه تنها نقش پر رنگ زنه‌فلدر بازيگر بلكه ردپاي مهندس اسپانيايي، معمار آلماني يا هنرمندي ورشو تبار در شيوع اين روش چاپ را به تصوير مي‌كشد.

بر اساس اطلاعات اين كتاب، بمبئي در هند، استانبول در تركيه، كاظمين در عراق، حلب در سوريه و مكناس در مغرب، شهرهايي هستند كه پايه‌گذار چاپ سنگي در كشورشان به شمار مي‌روند.

مجيد غلامي جليسه، پديدآورنده كتاب «شرح مختصري بر چاپ سنگي»، پس از آنكه از چاپ سنگي قرآن مجيد در تبريز به عنوان اولين كتاب چاپ سنگي ايران نام مي‌برد، از زادالمعاد، گلستان سعدي، نخبه، سوال و جواب و ديوان حافظ به عنوان اولين كتاب‌هاي چاپ سنگي ايران ياد كرده و همچنين به محمد صالح شيرازي پدر چاپ ايران مي‌پردازد.

جليسه در معرفي اولين كتاب فارسي چاپ سنگي، به كتاب «ادله قويه بر عدم جواز كبيسه در شريعت زرتشتيه» تأليف ملا فيروز بن كاووس (1830 - 1758) اشاره كرده كه در رد «شواهد النفسيه» تأليف محمدهاشم اصفهاني نوشته شده و در سال 1827 ميلادي در شهر بمبئي و در چاپخانه سماچار به چاپ رسيده است.

تصويري از زنه‌فلدر مخترع چاپ سنگي، تصوير يك كارگاه چاپ سنگي در هند، برش‌هايي تصويري از «قرآن مجيد» و «زادالمعاد» به عنوان اولين و دومين كتاب چاپ سنگي در ايران و تصويري از روزنامه كاغذ اخبار از مجموعه خصوصي استاد سيد فريد قاسمي، از جمله تصاوير ديدني گنجانده شده در كتاب «شرح مختصري بر چاپ سنگي» است.

بخش دوم اين كتاب، ترجمه‌اي به همت محمدجواد احمدي‌نيا است كه تحت عنوان «تكنيك» نامگذاري شده و به محورهايي نظير پيشينه، ابزار و روند پيشرفت چاپ سنگي و ويژگي‌هاي ماشين چاپ سنگي مي‌پردازد.