بروز بحران آبی از گیلان تا سیستان

به گزارش مهر، سعید یوسف پور با بیان این مطلب افزود: از سال 86 به بعد خشکسالی به دو شکل بروز یافته است یکی تبدیل بارش‌ها از برف به باران و دیگری کاهش شدید میزان بارندگی.

تهران در صدر استان‌های با بیشترین خشکسالی در سال جاری

به گفته وی در حال حاضر اغلب استان‌ها خشکسالی را تجربه می‌کنند و استان‌های البرز، سمنان، خراسان شمالی، تهران و قم پنج استانی هستند که بیشترین افزایش خشکسالی را در سال جاری نسبت به میانگین بلندمدت تجربه کرده‌اند.

روند سریع‌تر پیش‌بینی‌های 30 ساله خشکسالی با سوءمدیریت منابع آب

یوسف‌پور اظهار داشت: اگر چه خشکسالی عمدتا متاثر از تغییرات اقلیمی جهانی است و برای سه ماهه تابستان سال جاری در اکثر استان‌ها افزایش دمایی برابر 1.5 درجه و در برخی از استان نیم تا یک درجه پیش‌بینی شده است اما سوء مدیریت منابع آب پیش‌بینی‌هایی که برای 30 سال آینده در خصوص خشکسالی شده بود را سریع‌تر محقق می‌کند.

عدم آمایش سرزمین و آینده پژوهی مهم‌ترین دلایل بروز خشکسالی در کشور

این کارشناس محیط زیست تصریح کرد: افزایش بیابان‌زدایی و کاهش ریزش‌های آسمانی دلایل عمده خشکسالی در کشور هستند که متاسفانه به دو دلیل عدم وجود آمایش سرزمین و آینده‌پژوهی روند بهره‌برداری از طبیعت فراتر از ظرفیت اکولوژیکی به ویژه در حوزه آب بوده است.

وی افزود: بر همین اساس افزایش بیش از حد ظرفیت بهره‌برداری از منابع آبی موجب خشک شدن تالاب‌ها، افت سطح آب‌های زیرزمینی و از همه مهم‌تر خشکیدگی دریاچه ارومیه شده است.

مواجهه نیمی از دشت‌های کشور با کم‌آبی مفرط

یوسف پور با بیان این که از 900 دشت موجود در کشور در حال حاضر 295 دشت یعنی نزدیک به نیمی از آن‌ها با کمیابی مفرط دست و پنجه نرم می‌کنند گفت: در حال حاضر بحران آب در زیر زمین در مساحتی به وسعت دریاچه ارومیه رخ داده است.

بازگشت بسیاری از آبخوان‌ها به حالت اولیه حتی با بهبود بارندگی غیر ممکن است

وی اظهار داشت: این افزایش بهره‌وری‌ها از منابع آب موجب فرونشست دشت‌ها و مرگ آبخوان‌ها در بسیاری از نقاط کشور شده به گونه‌ای که حتی اگر زمانی میزان بارش‌ها متعادل شود بازگشت آبخوان‌ها به حالت اولیه غیر ممکن است.

راندمان پایین بخش کشاورزی مهم‌ترین عامل بروز بحران‌های آبی

این کارشناس محیط زیست شیوه‌های مصرف آب با راندمان بسیار پایین در حدود 25 تا 30 درصد در بخش کشاورزی یعنی تلفات حدود 75 درصدی آب، عدم استفاده مجدد از پساب‌های صنعتی، بالا بودن سرانه‌های شرب در کشور نسبت به استانداردهای جهانی را مهم‌ترین عوامل بروز بحران‌های آبی در کشور عنوان کرد.

یوسف‌پور در ادامه گفت: در حال حاضر سیاست‌های مدیریت منابع آب در اکثر استان‌ها بر اساس سند آمایش سرزمین نیست لذا متناسب با ظرفیت‌های اقلیمی نبوده و فراتر از توان اکولوژیکی این منابع است.

بی‌آبی کامل نیمی از استان‌های کشور طی دو دهه آینده

به گفته وی اگر روند مدیریت منابع آب به همین شکل ادامه یابد ظرف دو دهه آینده 12 استان از 31 استان کشور با بی‌آبی کامل مواجه خواهند شد.

25 تن در هکتار میزان فرسایش در زاگرس

این کارشناس محیط زیست با بیان این که در حال حاضر میانگین فرسایش در کشور حدود پنج تن در هکتار است یادآور شد: در برخی مناطق مانند حوزه زاگرس مرکزی میزان فرسایش به 25 تن در هکتار نیز می‌رسد.

آبخیزداری و پرداخت هزینه در قبال خدمات اکوسیستم راهکارهای مقابله با کمبود آب

وی آبخوان‌داری و آبخیزداری را یکی از راهکارهای مهم مدیریت منابع آب دانست و افزود: متاسفانه پروژه‌های آبخیزداری در کشور به کندی پیش می‌رود و سازمان‌های متولی این پروژه‌ها حمایت نمی‌شوند این در حالی است که آبخیزداری یعنی حفاظت منابع آب در سرچشمه‌ها بسیار مناسب‌تر از نگه‌داری آب در پشت سدهاست.

یوسف پور، پرداخت در قبال خدمات اکوسیستمی را یکی دیگر از راهکارهای کاهش خسارات به منابع طبیعی و راهکارهای مقابله با بحران‌های آبی عنوان کرد. به عنوان مثال کسانی که از مراکز آب بهره‌برداری می‌کنند بایستی برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری در آن منطقه هزینه کنند.

ضرورت اجرای طرح پایلوت آبخیزداری در مناطق دارای بحران شدید آبی

وی افزود: محیط زیست پیشنهاداتی به سازمان متولی از جمله سازمان جنگل‌ها و مراتع برای تهیه طرح جامع آبخیزداری ارائه داده تا دست کم در استان‌هایی که با بحران‌های شدید آبی مواجهند این طرح به صورت پایلوت اجرا شود تا در صورت موفقیت به کل کشور تعمیم داده شود.

انتقاد از طرح‌های مضر انتقال آب بین حوضه‌ای

وی با انتقاد از رویکردهای سازه‌ای انتقال آب از یک منطقه به منطقه دیگر در کشور گفت: به جای افزایش راندمان آب مدام طرح‌های انتقال حوزه به حوزه آب مطرح می‌شود در صورتی که در درازمدت این گونه طرح‌ها هم به اکوسیستم مبدا و هم به اکوسیستم مقصد خسارات جبران ناپذیری وارد می‌کند.

ضرورت سیستم‌های پایش و هشدار خشکسالی در کشور

یوسف پور راه‌اندازی سیستم‌های پایش خشکسالی بر اساس میزان بارش افزایش بیابان‌زایی و میزان دما را یکی دیگر از راهکارهای مدیریت منابع آب دانست و گفت: همچنین راه‌اندازی پایگاه اطلاع‌رسانی هشدار خشکسالی در کشور برای هماهنگ شدن با شرایط محیط و مدیریت زیست در برابر خشکسالی یکی دیگر از اقدامات ضروری است.

استفاده از آب مجازی و کاهش تولید محصولات پر مصرف آبی

وی استفاده از آب مجازی و همچنین کاهش تولید محصولات پرمصرف آبی را از دیگر راهکارهای مدیریت منابع آب عنوان کرد و اظهار داشت: نباید در تولید یک محصول پرمصرف آبی اصرار کنیم و به جای آن می‌توانیم با واردات اینگونه محصولات خسارات منابع طبیعی را کاهش دهیم.

فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه آب

یوسف پور همچنین فرهنگ‌سازی در مناطق شهری و روستایی را برای مصرف بهینه آب بهداشتی و آب شرب و جدا کردن منابع این دو مصرف را از یک سو و همچنین کاهش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی از طریق کاهش حفر چاه‌های مجاز و غیر مجاز از دیگر موارد مدیریت منابع آب معرفی کرد.

جلوگیری از حفر چاه و حفظ منابع زیرزمینی برای نسل‌های آینده

به اعتقاد این کارشناس محیط زیست باید منابع آب زیرزمینی را به عنوان منابع پایه برای نسل‌های آتی حفظ کنیم.

بروز بحران آبی در مناطقی با 50 تا 1200 میلی‌متر بارندگی سالانه

وی تاکید کرد: در حال حاضر علت اصلی بروز بحران‌های آبی در کشور در درجه اول سوء مدیریت است و نمی‌توان تمام این بحران‌ها را به کم‌آبی نسبت داد چرا که این بحران‌ها در حال حاضر در مناطقی مانند شمال کشور با متوسط بارندگی 1200 میلی‌متر تا مناطقی در سیستان و بلوچستان با 50 میلی‌متر بارش وجود دارد.

جیره‌بندی و جابجایی آب با تانکر در استان‌های پر بارش

وی افزود: این مشکلات در استان‌هایی مانند چهارمحال و بختیاری که از بارش مناسبی برخوردارند نیز وجود دارد به شکلی که در حال حاضر در 217 روستا از این استان آب با تانکر جابه‌جا می‌شود و در 10 شهر این استان نیز جیره‌بندی آب را داریم بنابر این سوء مدیریت‌ها و رویکردها بایستی اصلاح شوند.