شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن چندی پیش در سخنانی در مؤسسه تحقیقاتی هادسون در واشنگتن گفت: ژاپن باید در تفسیر قانون اساسی صلح‌جویانه خود بازنگری کند. شاید به همین دلیل باشد که ژاپن در اواسط مرداد بزرگ‌ترین ناو جنگی خود را در بندر یوکوهاما به نمایش گذاشت. این اقدام 2 هفته پس از آن انجام شد که گارد ساحلی چین نخستین بار وارد آب‌های مورد مناقشه با ژاپن شد. این تنش‌ها در حالی بالا گرفته که آمریکا با بازنگری در توافقنامه امنیتی - دفاعی خود با ژاپن اعلام کرده است این توافقنامه شامل جزایر مورد مناقشه با چین نیز می‌شود؛ توافقنامه‌ای که براساس آن آمریکا موظف است از ژاپن در مقابل هرگونه تهدیدی دفاع کند.
چین و ژاپن برسر مالکیت جزایر خالی از سکنه واقع در دریای شرقی چین اختلاف دارند که گفته می‌شود سرشار از منابع نفت و گاز است. چینی‌ها این جزایر را «دیائویو» و ژاپنی‌ها «سنکاکو» می‌نامند. اینکه این تنش‌ها بین این دو کشور در سال‌های اخیر افزایش یافته به تنهایی کم اهمیت است. تأثیر آمریکا در احیای مجدد و بالا گرفتن این تنش‌ها سبب ایجاد نگرانی شده است.
اختلافات چین و ژاپن که ریشه‌ای تاریخی دارد نخستین بار در سال1895 میلادی که جزایر مورد مناقشه به تصرف ژاپن درآمد ایجاد شد. این جزایر تا جنگ جهانی دوم در اختیار ژاپن بود و پس از شکست ژاپن در جنگ، براساس معاهده سانفرانسیسکو تحت حاکمیت آمریکا قرار گرفت و آمریکا با وجود مخالفت چین و تایوان اداره این جزایر را مجددا به ژاپن سپرد. در سال 1960آمریکا و ژاپن توافقنامه‌ای امنیتی - دفاعی امضا کردند که براساس آن آمریکا متعهد شد از تمامیت ارضی ژاپن در مقابل هر تجاوزی دفاع کند. واشنگتن اخیرا در این پیمان بازنگری کرد و جزایر مورد مناقشه را به‌عنوان جزئی از قلمرو ژاپن مشمول قانون پیمان دفاعی 2 کشور شناخت و در واقع به چین اعلام جنگ کرد.
طی چندین دهه چین و ژاپن براساس یک توافقنامه، تنش بر سر مالکیت این جزایر را آرام نگه داشتند و به‌دنبال عادی‌سازی روابط و گسترش همکاری‌ها به‌ویژه در بخش‌های اقتصادی بودند اما روابط 2 کشور با کشف منابع نفت و گاز در جزایر مورد مناقشه بار دیگر دستخوش تنش شد و از سپتامبر2012 پس از آنکه ژاپن اعلام کرد قصد دارد این جزایر را از مالکان خصوصی ژاپنی آنها خریداری کند، تشدید شد. ژاپن 3 جزیره از 5 جزیره را ملی اعلام کرد و چین که این اقدام را تعدی به تمامیت ارضی خود می‌داند هشدار داد که لغونکردن این تصمیم برای توکیو پیامدهای جدی به‌دنبال خواهد داشت. بر این اساس تدابیر امنیتی در اطراف جزایر را تشدید کرد. اکنون تنش‌ها به حدی بالا گرفته که تماس‌های دیپلماتیک بین چین و ژاپن عملا به سبب مشاجره‌های توأم با تهدید طرفین محدود شده است.
در سوی دیگر وزرای خارجه استرالیا، ژاپن و آمریکا در نشستی بدون حضور مقامات چین در اوایل‌ماه گذشته میلادی در بالی، اختلافات دریای چین را بررسی و در بیانیه‌ای بر لزوم اجتناب از اقدام یکجانبه بی‌ثبات‌کننده منطقه تأکید کردند. این اقدام موجب نارضایتی مقامات چین شد و پکن اعلام کرد 3 کشور یادشده نباید اتحاد خود را بهانه‌ای برای دخالت در اختلافات دریای چین جنوبی و شرقی قرار دهند.
مالکیت بر جزایر دیائویو یا سنکاکو برای چین و ژاپن جنبه حیثیتی دارد اما منافع قابل‌ذکر دیگری نیز در میان است: منابع نفت و گاز، موادمعدنی و ماهیگیری. اکنون تنش‌های 2 کشور به بالاترین حد خود پس از جنگ جهانی دوم رسیده و می‌تواند امنیت منطقه آسیا- اقیانوس آرام را با بحران جدی روبه‌رو کند و با ورود آمریکا که اعلام کرده این منطقه به مرکز توجه دیپلماسی واشنگتن تبدیل شده موجبات نگرانی چین و کشورهای آسیا- اقیانوس آرام نیز فراهم‌تر شده است. براساس راهبرد جدید نظامی- امنیتی آمریکا محدود کردن حیطه نفوذ نظامی-امنیتی چین در حوزه آسیا- اقیانوس آرام در دستور کار قرار گرفته است.
آمریکا راهکارهای مختلفی را برای مدیریت و کاهش قدرت چین در منطقه آسیا- اقیانوس آرام به‌کار گرفته است که از آن جمله پشتیبانی از هند، گسترش روابط امنیتی با ژاپن و برگزاری نشست‌های سه‌جانبه با ژاپن و استرالیا، گسترش همکاری‌ها با کره‌جنوبی و برگزاری رزمایش‌های مشترک با کشورهای شرق آسیا، تقویت نیروها و آرایش هواپیماهای جنگنده و زیردریایی‌های مجهز به موشک‌های کروز، برقراری روابط دیپلماتیک با برخی کشورهای جنوب شرق آسیا همچون میانمار، لائوس و کامبوج و ویتنام است. از آنجا که دریای چین جنوبی آبراهی بسیار حیاتی است آمریکا تلاش می‌کند نفوذ خود را در این منطقه حفظ کند. در سال‌های گذشته چین به عملیات تجسس دریایی آمریکا در این منطقه اقتصادی اعتراض کرده بود.
واشنگتن معتقد است پیشرفت و رشد چین نباید توازن قوا در شرق آسیا را دگرگون سازد و سبب کاهش نفوذ آمریکا در این منطقه شود. آمریکا با حمایت دیپلماتیک، نظامی و امنیتی از کشورهای جنوب شرق آسیا که از مقابله با چین واهمه دارند تلاش می‌کند توازن قوا در این منطقه را حفظ کند. حضور 52 هزار نظامی آمریکایی در ژاپن و همکاری‌های گسترده آمریکا با آن کشور در چارچوب پیمان امنیتی- نظامی واشنگتن- توکیو وزنه موازنه تسلیحاتی را به سود ژاپن سنگین می‌کند. واقعیت این است که آمریکا قصد دارد با احیای اختلافات ارضی چین با همسایگانش، بحران‌آفرینی کند و نگرانی‌ها را تا حد زیادی بالا ببرد سپس به بهانه مهار بحران، حضور سیاسی و نظامی خود را در آسیا - اقیانوس آرام گسترش داده و قدرت روزافزون سیاسی، اقتصادی و نظامی چین را مهار کند.
