در این مرحله از گشت و گذار نگاهی به تاسیسات این منطقه تاریخی و با فرهنگ تهران می‌اندازیم. نگاهی که گاه تو را به اوج قدرت یک تمدن می‌کشاند و گاه گیج و منگ از آن اوج به زیرت می‌کشاند و در کوچه و پس کوچه‌های تنگ این محله باصفا، غمگین رهایت می‌کند...
تاسیسات نقش بسیار گسترده و پر اهمیت در ساختار شهری داشته و روز به روز با گسترش شهرسازی و خانه سازی این اهمیت بیشتر و پیچیده‌تر می‌شود.
به عبارتی نقش تاسیسات در یک ساختمان یا یک شهر، نقش قلب و شاهرگ‌ها و.. در بدن یک انسان است. همانطور که بدون اینها انسان زنده نخواهد بود، بدون تاسیسات نیز یک ساختمان و یا یک شهر هر چقدرهم که زیبا باشد، حیات و کارایی ندارند، بلکه به گونه‌ای متروک و مخروبه هستند.
وقتی خانه‌ای را گرم و لامپ‌های آن را روشن می‌بینید به راحتی می‌توانید ذهن خود را به سمت تاسیسات،ساختمان یا فراتر از آنچه که وجود دارد یعنی تاسیسات یک شهر حرکت دهید...چه می‌بینید؟!
بازسازی بخشی از بازار تهران - این مسیر گذر آب یا فاضلاب بازار است
بافت فرسوده و لوله‌های گاز
یک طراح و مهندس تاسیسات هنگام ساخت یک ساختمان و یا... باید به موارد بسیاری چون؛ نوع مصرف ساختمان،تعداد اتاق‌ها، ساختمانهای کناری،باز بودن محیط اطراف ساختمان، تعداد طبقات، آسانسور، سیستم برق، آب و گاز و ... توجه و مد نظر داشته باشد.
این یعنی محاسبه، اجرا، طراحی تاسیسات بهداشتی، طراحی تاسیسات گرمایش و سرمایش ، طراحی و نقشه‌کشی برق ساختمان، طراحی تاسیسات گازرسانی ساختمان و... مهمترین بخش این طراحی‌ها بخش آبرسانی و فاضلاب است که داستان طولانی و مشکلات بزرگی دارد که از بحث این مطلب خارج است.
شاید به دلیل اشکال در همین سیستم فاضلاب باشد که گاهی، در این کوچه و پس کوچه‌های تاریخی و زیبا بوی ناخوشایند و غیر قابل تحمل به مشام افراد می‌رسد!
نام این چراغ‌های نفتی قدیمی را به خاطر دارید؟ - بازار مروی
تاسیسات برق نیز در این کوچه و گذرگاه‌های تنگ و باریک در جاهای بسیار خطرناک و پیچیدگی عجیب و غریب خود را دارند! زمانی که به این کابل‌های درهم پیچیده نگاه می‌کنی، با خود می‌گویی؛ این مهندسین برق باید افراد باهوشی باشند، ولی متاسفانه از نظم و ترتیب در کارشان خبری نیست، بدون نظم و ترتیب، زیبایی هم در کار نیست...
بافت تاریخی و تاسیسات برق و گاز آن
پست برق منطقه
مشکل برق و فضلاب این منطقه نه تنها ساکنین بلکه پتانسیل گردشگری این منطقه را نیز تهدید می‌کند. شلوغی سیم‌های کابل برق، پست‌های مچاله شده که میان گذرگاه‌ها رها شده‌اند. هر ماشین با گذر از این منطقه تاریخی و به دلیل باریک بودن و تنگی مسیر، نه تنها ضربه به بدنه این پست‌ها بلکه در نهایت به تاسیسات برق منطقه وارد می‌سازد.
از سوی دیگر تراکم زیاد، افزایش نیازها و سایر مشکلات خرد و کلان این منطقه تاریخی زیبا نیاز به رسیدگی و دلسوزی بسیار مردم و مسئولان دارد. در غیر این‌صورت، یعنی با تداوم مشکلات؛ نه اثری از چهره تاریخی منطقه، نه جایی برای اسکان افراد محلی و نه گردشگری باقی نخواهد ماند.
پنجره بافت تاریخی زیبا و پر از گفتنی
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در طول سالهای گذشته تلاش زیادی برای جلوگیری از هر گونه ساخت و ساز، تخریب یا صدور مجوز، حتی برای عوض کردن سنگ فرش‌های خیابان‌های منطقه بازار انجام شده است. آنها تلاش می‌کنند تا به شکل اصولی و با همفکری سازمان‌های مربوطه مشکلات این منطقه تاریخی را حل کنند.
ایستگاه ماشین دودی تا حمام قیصر-2
تاسیسات، نه صرف این نام، در ایران باستان از جایگاه علمی ویژه‌ای برخوردار بوده است. شاید به جرات بتوان گفت، یکی از بالاترین و برترین تاسیسات سیستم آبرسانی، فضلاب، سیستم گرمایشی و سرمایشی جهان در ایران وجود داشته و بس.
آثار و بقایای این تاسیسات، در عصر حاضر و نیز کارایی متداوم آنها اثبات این گفته است.آثاری چون؛ حمام شیخ بهایی یکی از شاهکارهای معماری و مهندسی جهان در دوره صفویه که تنها با یک شمع گرم می‌شد، بادگیرهای ایرانی که به عنوان کولر و خنک کننده مصرف می‌شدند و آبانبارها که مخصوص ذخایر آبی در فصل خشک و گرما بودند و...
درب در میان تاسیسات
تاسیسات برق محله و منطقه بازار
بافت فرسوده در میان تاسیسات مدرن
آثار و بقایای بافت تاریخی محله بازار
آب‌انبارهای ایرانی
از دیر باز ایرانیان در کنار طرحهای عمده تامین آب ، چون ایجاد قنات، ساختن آب‌انبار، سرداب و... به امر ذخیره سازی آب‌های فراوان زمستانی برای مصرف در فصلهای کم اب و خشک سال توجه داشته اند و برای تحقیق بخشیدن به این امر آب انبار را بنیان گذارده‌اند.
آب انبارها، نقش منبع بزرگی از آب را به عهده داشتند که در موقع خشکسالی و هنگامی که قنات‌های شهر جوابگوی نیازهای مردم نبود به کمک آنها می‌امدند.
آب انبارها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ آب انبارهای همگانی واقع در محله‌ها، کاروانسراها و روستاها که به صورت تک بنا در مسیر راههای کاروانی قرار داشتند. و دسته دوم، آب انبارهای خصوصی درون خانه‌ها هستند.
محله سید اسماعیل و آب انبار تاریخی آن
آبانبارها از بخش‌های عمده‌ای چون؛ منبع یا مخزن ذخیره آب، پوشش منبع، هواکش، راه پله یا پاشیر و سردر تزئینی، تشکیل می‌شدند.
یکی از مهمترین آب انبارها، آب انبار سید اسماعیل تهران در محله بازار تهران است. این آب انبار تاریخی و کهنسال در زمان حکومت سلجوقیان و سلطنت طغرل اول ساخته شده بود و بعدها متروکه و بدون استفاده شد.
بنای کنونی این آب‌انبار از آثار دوره قاجاریه است. این بنا توسط بیگلربیگی وقت تهران "حاج عیسی" وزیر و یا به روایتی "میرزا موسی" در سال 1262 هـ. ق ساخته شد.
آب انبار سید اسماعیل و بناهای وابسته به آن به هنگام آبادانی بیش از هزار متر مربع مساحت داشت که امروزه به جز محوطه مخزن آن بقیه بنا از جمله راه پله و پاشیر از بین رفته است. مخزن بسیار بزرگ آب انبار از نمونه های جالب توجه آب انبار سازی و در نوع خود منحصر به فرد است.
مخزن آب انبار سید اسماعیل در دوره اخیر به قهوه خانه و رستوران تبدیل شده بود ولی در حال حاضر متروکه است.
ایستگاه ماشین دودی تا حمام قیصر(1)
بادگیرهای تاریخی ایران
قدیمی‌ترین نمونه کولر آبی در جهان، بادگیرها هستند که حدود هزاران سال پیش در ایران اختراع شدند. کارکرد بادگیرها اینگونه است که هوای جاری بیرون از خانه را به داخل خود می‌کشد و با تشت‌های آبی که درونش تعبیه شده، هوا را خنک و سبک کرده و به داخل خانه هدایت می‌کنند.
بادگیرهای عمارت کاظمی
کاروانسر‌ی منطقه بازار
از دیرباز رفت و آمد میان اقوام پیش از تاریخ برقرار بوده و بی تردید در اثر همین ارتباط خصوصیاتی از یک تمدن به تمدن های دیگر انتقال یافته است.
در زمان هخامنشیان شبکه ارتباطی گسترش یافت و با احداث راههای تازه در آن دوره ساختن بناهای عام المنفعه ی دیگر که مربوط به راه و مسافران بود، مانند؛ کاروان سرا، چاپارخانه‌ها، میل راهنما، آب انبارها و ... متداول شد.
سر در کاروانسرای خانات
صحن داخلی کاروانسرای خانات
به طوری که در طول 500 کیلومتر ، بیست کاروان سرا در هر 5 فرسنگ وجود داشت که در این محل‌ها، پیک‌ها، چاپارها و یا مسافران سواره اسبان خود را عوض می‌کردند تا با سرعت هرچه تمام‌تر بتوانند به مقصد برسند.
این روند کمابیش ادامه داشت تا دوران صفویه به اوج خود رسید. نقل می‌کنند که شاه عباس فرمان داد تا 999 کاروان سرا بنا کنند، زیرا عدد هزار را خوش نمی‌دانست، به همین دلیل، امروزه در گوشه وکنار کشورمان به کاروان سراهای بسیاری برمی‌خوریم که نام شاه عباسی بر خود دارند.
