با حذف این بند - که اخیرا از سوی برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری است - طرح خروج دام از جنگل که نزدیک به 3 دهه سابقه اجرایی دارد از دستور کار سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور خارج می‌شود. رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران در واکنش به این اقدام نمایندگان مجلس به همشهری گفت: بنا به آمارهای غیررسمی در حال حاضر 6میلیون دام مجاز و غیرمجاز در جنگل‌های شمال وجود دارد که خسارت ناشی از آن سالانه 400میلیارد تومان برآورد می‌شود. بدیهی است با حذف طرح خروج دام از جنگل، مانعی برای چرای دام در این عرصه‌ها وجود نخواهد داشت و دامنه تخریب‌ها در رویشگاه‌های جنگلی گسترده‌تر خواهد شد.
دکتر هادی کیادلیری ضمن انتقاد از بی‌توجهی به‌نظرات کارشناسان افزود: تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی طرح یک‌فوریتی حذف ماده‌ای را پیگیری می‌کنند که به اعتقاد همه کارشناسان دلسوز اجرای آن برای حفاظت و صیانت از رویشگاه‌های جنگلی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، زیرا بررسی‌ها نشان می‌دهد روزانه 2 اصله نهال به‌واسطه چرای هر واحد دامی در جنگل‌های شمال از بین می‌رود. این درحالی است که دام‌ها 180روز در این عرصه‌ها چرا می‌کنند که با احتساب 6 میلیون واحد دامی در جنگل‌های شمال، سالانه بالغ بر 2میلیارد اصله نهال جنگلی در این عرصه‌ها نابود می‌شود. خسارت چرای دام در سایر رویشگاه‌های جنگلی به‌ویژه در 6 میلیون هکتار جنگل‌های زاگرسی را هم باید به این محاسبه افزود تا عمق فاجعه مشخص شود. به گفته وی، اگر هزینه تولید هر اصله نهال 200تومان درنظر گرفته شود خسارت دام‌ها فقط در جنگل‌های شمال بالغ بر 400میلیارد تومان در سال است. به این خسارات باید زیان‌های ناشی از حضور دامداران، دامسراها، مصرف چوب، کوبیدگی و فرسایش خاک و اثر غیرمستقیم دام در بروز و طغیان آفات و بیماری‌ها را هم اضافه کرد.
رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران، وجود دام در جنگل‌ها را مانع زادآوری این رویشگاه‌ها دانست و گفت: ازجمله عواملی که از دیرباز سهم بسیار زیادی در تخریب وعدم‌زادآوری جنگل‌های کشور داشته وجود دام در این عرصه‌ها بوده است به همین دلیل صاحب‌نظران منابع طبیعی در سال1320 اجرای طرح خروج دام از جنگل و ساماندهی دامداران برای صیانت از جنگل‌های کشور را ضروری اعلام کردند.
پیامدهای مثبت طرح خروج دام از جنگل
این دانش آموخته جنگل‌داری، درباره پیامدهای مثبت اجرای طرح خروج دام از جنگل تصریح کرد: براساس سرشماری سال1364 وجود بیش از 4میلیون‌و370هزار واحد دامی مجاز در جنگل‌های شمال باعث پاک تراشی و قطع کامل 57هزار هکتار جنگل برای ساخت اتراقگاه‌ها و دامسراها شد و طی همین زمان 11میلیون مترمکعب چوب از بین رفت. به همین دلیل طرح خروج دام از سال68 در دستور کار قرار گرفت و تا سال87 ادامه یافت. در این مدت یک میلیون و 250هزار واحد دامی از جنگل‌های شمال خارج شد. علاوه بر این 38888 خانه‌سرا، 8864 دامسرا و 4531 مورد مستثنیات خریداری و 1800هکتار از اراضی جنگل در شمال آزاد شد؛ همچنین رویش جنگل‌ها در مناطق آزاد شده به میزان یک میلیون مترمکعب افزایش یافت و مصرف هیزم 44155 مترمکعب کاهش یافت؛ ضمن اینکه 4500هکتار از اراضی آزاد شده جنگل کاری شد. اما با وجود پیامدهای مثبت این طرح، طی سال‌های 84 تا 87 اعتبارات مربوط به اجرای این طرح 84/5 درصد کاهش داشته است.
این استاد دانشگاه ازجمله دلایل شکست اجرای طرح خروج دام از جنگل را کاهش شدید اعتبارات و مدیریت اشتباه در اجرا مانند واگذاری مالکیت زمین عنوان کرد و افزود: نبود نظارت صحیح بر نحوه اجرا، عدم‌حذف واقعی دام و طولانی شدن زمان اجرا از دیگر عواملی است که به شکست طرح خروج دام از جنگل و ساماندهی دامداران منجر شد. علاوه براین، حمایت از افراد سود جو و متجاوز به شیوه‌های مختلف ازجمله با توجیه اشتغال و تولید - که زمینه را برای تجاوز به جنگل‌ها و تصاحب این عرصه‌ها فراهم کرد - از دیگر عوامل شکست این طرح محسوب می‌شود.
جنگل‌های زاگرسی بیابان می‌شوند
کیادلیری با اشاره به اینکه در حال حاضر دوونیم‌برابر ظرفیت چرا، دام در رویشگاه‌های جنگلی کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: یکی ازدلایل نمایندگان محترمی که حذف بند ج ماده148 را پیگیری می‌کنند، استناد به گذشته و قدمت دامداری در عرصه‌های جنگلی و حفاظت جنگل توسط دامداران است درحالی‌که امروز با توجه به رشد جمعیت، تعداد دام‌ها و دامداران نسبت به 100 سال گذشته بسیار افزایش یافته ضمن آنکه استاندارد‌های زندگی دامداران هم تغییر کرده است.
در کنار این عوامل شرایط زیست‌محیطی کشور به‌شدت دگرگون شده است و در نتیجه این دگرگونی، روند تخریب جنگل‌ها و مراتع در چند سال اخیر رشدی شتابناک گرفته که طی 100سال اخیر بی‌سابقه بوده است تا آنجا که به‌دلیل همین تخریب‌ها در آینده نزدیک شاهد بیابانی شدن جنگل‌های زاگرس خواهیم بود، البته برای جنگل‌های شمال هم آینده بهتری متصور نیست. حال با توجه به وضعیت اسفبار جنگل‌های کشور این پرسش مطرح است که آیا می‌توان با توجیه قدمت دامداری در جنگل، به ادامه حضور دامداران و دامداری در جنگل‌های رو به احتضار کشور رأی داد؟
کیادلیری گفت: نمایندگان محترم پیشنهاد می‌کنند که به جای استخدام نیرو برای حفاظت از جنگل‌ها می‌توان از دامداران جهت حفاظت از جنگل استفاده کرد. این در حالی است که هر روز به‌دلیل کمبود افراد آموزش دیده، شاهد تخریب‌های فراوان در این عرصه‌ها هستیم. نکته در خور تامل اینکه ما در حالی می‌خواهیم نیروهای آموزش‌دیده را از چرخه حفاظت جنگل حذف کنیم که در پیشرفته‌ترین کشور‌های جهان، تربیت واستخدام نیروهای آموزش‌دیده پایه و اساس حفاظت از جنگل محسوب می‌شود.
این متخصص حفاظت از جنگل در پایان یاد آور شد: با آنکه جنگل‌ها در شمار منابع «تجدید شونده» محسوب می‌شوند اما عواملی همچون چرای دام، تغییر کاربری، بهره برداری‌های مضاعف، طغیان آفات و بیماری‌ها می‌توانند این منابع را به، منابع «تجدید نشونده» تبدیل کنند در این راستا می‌توان به خشکیدگی یک میلیون هکتار از جنگل‌های غرب کشور و همچنین مرگ‌ومیر دسته‌جمعی گونه‌های (درختان) بومی شمال کشور و فرسایش سالانه 25تن خاک در هر هکتار اشاره کرد؛ رقمی که باعث شده کشور ما از نظر فرسایش خاک رتبه اول جهان را به خود اختصاص دهد. این موارد در واقع هشدارهایی است که نادیده گرفتن آنها سبب نابودی جنگل‌ها و سایر اکوسیستم‌های طبیعی و منابع پایه کشور می‌شود.
